«آذر، شهدخت...»، اتفاقی تکراری، اما لازم برای سینما و جامعه ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» در دومین شب محفل سینما انقلاب با حضور بهروز افخمی، کارگردان، سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده، محمود سالاری و محمدتقی کرمی منتقد در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای این نشست، افخمی درباره ایده و انگیزه اصلی خودش برای ساخت این فیلم گفت: ایده اولیه رمان نمی‌دانم از کجا شروع شده، چراکه این رمان را همسرم،‌ مرجان شیرمحمدی نوشت و زمانی که از کانادا برگشتیم، گفت که قصد نگارش این کتاب را دارد. نزدیک به چهار ماه نگارش این رمان طول کشید و پس از آن فیلم‌نامه را آغاز کردم. یک سال طول کشید تا رمان اجازه انتشار بگیرد و قرار بود همسرم به‌عنوان فیلم اول، کار را کارگردانی کند.

وی تصریح کرد: اواخر سال گذشته وقتی به ساخت فیلم نزدیک شدیم، مرجان شیرمحمدی تردید کرد و گفت: ترجیح می‌دهم فیلم ساده‌تر و با شخصیت‌های کم‌تری را کارگردانی کنم، و من هم با او شوخی می‌کردم: اگر از من عذرخواهی کنی که قصد کارگردانی کرده‌ای،‌ درخواست کارگردانی این فیلم را می‌پذیرم.

کارگردان «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» با بیان اینکه فیلم‌نامه را برای کارگردانی همسرم نوشته بودم، گفت: شهریور ماه امسال به مرحله پیش‌تولید و انتخاب بازیگران رسیدیم. 10 مهر فیلم‌برداری شروع شد و تا آذر ماه ادامه داشت. متأسفانه یک هفته به‌خاطر تصادف گوهر خیراندیش کار تعطیل شد و ما 55 جلسه فیلم‌برداری در 66 روز داشتیم.

سادتیان، تهیه کننده فیلم در ادامه گفت: ما خیلی انتظار داریم فیلم نقد شود. تقریباً در چند روز گذشته شاهد اکران فیلم در سینماهای تهران بودیم. امروز خوشبختانه در کاخ جشنواره، فیلم به نمایش درآمد، اما دو سالی است که اکران فیلم در برج به یک کابوس تبدیل شده است و تهیه کننده و کارگردان منتظر هستند تا ببینند واکنش منتقدان و خبرنگاران چگونه است.

وی تصریح کرد: هرچه به اکران فیلم نزدیک شدیم، اضطراب ما کم‌تر شد و خوشبختانه نقد و بررسی مطلوبی داشتیم و نوع نگاهی که دوستان داشتند، به نظر می‌رسد به اهدافی که می‌خواستیم رسیدیم.

در ادامه محمدتقی کرمی، کارشناس خانواده درباره فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» گفت: از نام فیلم شروع می‌کنم، این نام نشان از خلاقیت است و از توجه به افراد خانواده می‌آید، نفر اول که مشکلی برایش پیش می‌آید و دو نفر دیگر که مسئله را حل می‌کنند. ما از ابتدا با یک فیلم خانواده‌گرا روبه‌رو هستیم، فیلم با داستان یک هنرپیشه شروع می‌شود و ناخواسته همسر او هم بازیگر می‌شود و اختلاف آن آغاز می‌شود. با اختلافی که پیدا می‌کنند به یک ویلای خانوادگی می‌روند و بعد متوجه می‌شویم برای دختر خانواده مشکلی پیش آمده است.

وی با بیان اینکه فیلم در عین اینکه خانواده‌گرا است، یک جایی هم نقد فمینیسم است، اظهار داشت: گاهی المان‌های فمینیسمی را هم می‌بینیم و در مورد آن‌ها بحث می‌شود. دوربین گاهی می‌‌خواهد ما را منحرف کند که پرویز در حل مسئله می‌خواهد خطا کند و گاهی هم می‌گوید که شهدخت بهتر از پرویز می‌تواند مسئله را حل کند.

این کارشناس تصریح کرد: این تم در سینمای خانوادگی ما تکراری است که یک خانواده برای حل مشکل با یکدیگر وحدت پیدا می‌کنند، اما به‌اعتقاد من این تم تکراری برای سینما و جامعه ما لازم است، جامعه‌ای که بحران‌هایی را دارد و این بحران‌ها را در خانواده نشان می‌دهد. برداشت من از فیلم خانواده‌گرای «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» این است که شخصیت اصلی خانواده را فردی می‌دانم که توانسته در خانواده خود بهترین نقشش را ایفا کند و به‌صورت زیر پوستی هم توانایی‌های خانواده برای حل مشکلات را نشان می‌دهد و هم برخی شعارها و موقعیت‌ها را در جامعه ما به چالش کشیده است، مسائلی که با عنوان هنجاری به‌نام حقوق زنان گفته می‌شود.

سالاری در این نشست با اشاره به اینکه تبدیل یک رمان به فیلم اتفاق مبارکی است، اظهار داشت: درباره این فیلم می‌خواهم به یک تفاوت ظریف بین زبان و گفتار اشاره کنم که تفاوت بین رمان و تصویر هم همین شرایط را دارد. اگر ما به این تفاوت خیلی دقت نکنیم، رمانی داریم که روی آن تصویر گذاشته شده است و عملاً تصویر به‌معنای واقعی نیست. تصویر در سینما یعنی اینکه ما را از دیالوگ و گفتار بی‌نیاز می‌کند.

افخمی در ادامه نشست گفت: من هیچ اعتقادی به نظریه‌پردازی در فیلم‌سازی ندارم. من به هنرجویان خودم همواره می‌گویم که  در ادبیات نظریه پردازی گیر نکنند و سینما را به‌عنوان مهارت یاد بگیرند. داستان پردازی و یا شکل مدرن و قدیمی آن اگرچه یک چیز و یک فعالیت هستند و پیش از اینکه کاری اندیشه‌ای باشند، یک مهارت هستند.

وی تصریح کرد: برخی از فیلم‌سازان که سعی می‌کنند در مورد فیلم خود توضیح دهند آدرس غلطی می‌دهند، بنابراین در پاسخ به سؤالاتی که از من می‌شود پاسخی ندارم که اگر داشتم، فیلم نمی‌ساختم. فیلم ساختن کاری پیچیده‌تر از نوشتن یک مقاله است.

در ادامه ساداتیان گفت: به‌نظر من فیلم‌سازی مانند سخنوری می‌ماند که هر خطیب یک نوع سخن می‌گوید. فیلم خانواده‌محور است و در نهایت غم‌خوار فرزند یک خانواده پدر و مادر او هستند. اما بحث این است که این فیلم توانسته مسئله خانواده را مطرح کند یا اینکه توانسته به مسئله مهاجرت تلنگری بزند؟

افخمی در ادامه درباره شباهت این فیلم با فیلم «یک حبه قند» گفت: اگر این فیلم را قبل از نگارش فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» دیده بودم،‌ می‌توانستم بگویم که از روی «یک حبه قند» ساخته شده و به‌نوعی همان فیلم این بار در طبقه متوسط بالای شهر تهران است و هیچ عیبی را هم در این اتفاق نمی‌بینم.

انتهای پیام/*