«انفعال» و «انتقاد» مسئله شعر معاصر است نه مستقل یا دولتی بودن
خبرگزاری تسنیم: دبیر جشنواره شعر فجر از برگزاری این دوره در قالب ۵ شب شعر در تهران بدون مراسم افتتاحیه رسمی خبر داد و گفت: کارگاه‌های ادبی در ۱۰ استان کشور برگزار می‌شود. تا تعاریف مضمحل شده شاعر دولتی و مستقل کنار گذاشته شود.
عبدالجبار کاکایی دبیر هشتمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با بیان اینکه اتفاق و تغییر در جشنواره شعر فجر امری است که در شورای سیاست‌گذاری مطرح شده و قرار است که صداهای متفاوتی از جشنواره شنیده شود، گفت: برخی صداها متفاوت است و باید ظرفیت‌ها افزایش یابد، تنها طرح شنیدن صداهای متفاوت از جشنواره فجر کافی نیست، در عالم ادبیات نیز مانند سیاست، اختلاف نظر وجود دارد و باید این اختلاف‌نظرها مطرح شود، مطالباتی از سوی صداهای متفاوت که حق ابراز عقیده دارند، مطرح می‌شود و دلیلی ندارد کسانی که متفاوت فکر می‌کنند، برآشوبند.
وی ادامه داد: جشنواره به این سمت می‌رود که با ارتقای فرهنگ شنیدن صداهای مختلف، نگاه دوستان را از گذشته به آینده سوق دهد، نسل امروز نسل جوان است و میراث‌بر نسل‌های قبل نیست که به جرم خطاهای سیاسی نسل‌های قبل، آن‌ها را مواخذه کنیم، برخی به یک فرمول متأسفانه قدیمی و تقریبا‌ً از رونق افتاده تقسیم بندی شاعران به شاعران دولتی و شاعران مستقل که برخی از نهادهای ادبی سعی در جا انداختن دارند و بر اساس این فرمول، شاعران را تقسیم‌بندی می‌کنند.
کاکایی گفت: اولاً این فرمول فرمول درستی نیست، به نظر من شعر معاصر ایران اگر بخواهد تقسیم شود، از نظرگاه اجتماعی یا سیاسی تعریف می‌شود، از نظر سیاسی، شعر معاصر اصلاً شعر مستقل و دولتی نیست؛ شعر منفعل و شعر منتقد است، شعر منتقد خاستگاهش تنها نهادهای مستقل از دولت نیست، بخش قابل توجهی از شعر منتقد در حوزه گفتمان انقلاب اسلامی است و شعر منفعل هم به ادبیاتی می‌گویند که نسبت به امور عمومی مردم، سرنوشت جمعی جامعه و معیشت مردم کاملاً بی طرف است و خود را درگیر نمی‌کند خاستگاه این شعر هم در میان شاعران وابسته به گفتمان‌های مدعی استقلال دیده می‌شود و هم در میان شاعران وابسته به گفتمان انقلاب.
دبیر جشنواره شعر فجر ادامه داد: بنابراین باید از این منظر جدید، نسل تازه را بازخوانی و بازکاوی کرد.احترام گذاشتن به شاعرانی که روی سرمایه زندگی اجتماعی و معیشتی خود ریسک می‌کند و در اثر قرار گرفتن در موضع نقد مورد فشار هم قرار می‌گیرند، باید مورد توجه قرار گیرد، طرفین اختلاف را دعوت می‌کنم به این موضوع. بنابراین ما دیگر شعر دولتی و شعر مستقل نداریم، بلکه شعر منتقد و شعر منفعل داریم. در حوزه شعر منتقد بزرگانی چون مرحوم قیصر امین‌پور و سیدحسن حسینی هم وجود دارند، و شاعرانی از گفتمان‌های متفاوت هم هستند، شعر منفعل نیز شعری است که هدفش شعر است و بی تفاوت نسبت به معیشت و یا در خدمت ساختارهای سیاسی است، این شعر توجهی به مطالبات مردم ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که جریانی با رویکردی موسوم به استقلال شعری چندی پیش 3 شرط برای ورود به جشنواره مطرح کرده بود، که برخی این 3 شرط را اساسا‌ً خارج از رسالت جشنواره شعر فجر قلمداد کرده و به نظر برداشتی متفاوت از دعوت او درباره حضور جریان‌های مختلف در جشنواره است، گفت: متاسفانه این اشتباه لفظی بود که آقای پویا سوری کرد و روز گذشته نیز در خبرگزاری ایسنا از اشتباه لفظی خود به نوعی عذرخواهی کرد، ایشان اشاره کرد به جای «نظر» و «توصیه» کلمه شرط را به کار برده است، که کار درستی نبود، بر اینکه کسی حرفی می‌زند و بعد هم حرفش را پس می‌گیرد، نباید پافشاری کرد، به نظر من گروه‌هایی قصد فشار به جشنواره را دارند و به دنبال بهانه می‌گردند، که حرف اعضای جوان کمیته بهانه به آن‌ها داد. در صورتی که سوری بعدا حرف خود را پس گرفت و گفت که توصیه خودم بوده است.
کاکایی ادامه داد: بالاخره آدم هایی که گفت‌وگویشان به نوعی با ما متفاوت است، حرف هایشان نیز متفاوت است، ما طیفی را وارد جشنواره کرده و در مکانیزم داوری و تصمیم‌گیری قرار دادیم که تا کنون اینگونه وارد نشده بودند، معمولاً در جشنواره های قبلی تعدادی از این شاعران را بالای سن می‌بردیم و جوایز می‌دادیم و می‌گفتیم ما باید جایزه دهنده باشیم و بعد هم ادعای چند صدایی می‌کردیم این درست نیست. وقتی این‌ها را در مکانیزم تصمیم‌گیری وارد کردیم، این افراد در مقام عضو کمیته علمی هم اظهار نظر می‌کنند، اظهار نظر‌ها حرف‌های خودشان است، خواسته‌ها، آرزوها و آرمان‌هایشان را می‌گویند، این‌ها را نباید به سیاست جشنواره متصل کرد و نوع تصمیم‌گیری جشنواره را بر اساس آن دانست.
دبیر جشنواره شعر فجر با بیان این مطلب که این اتفاقات به طور طبیعی پیش می‌آید، گفت: کسانی که کار مطبوعاتی کرده‌اند، شعرای ما که برخی پیشکسوت هستند، چطور این اظهارنظرهای خیلی معمولی را تبدیل به سیاست‌گذاری جشنواره می‌کنند و ما را مورد انتقاد قرار می‌دهند، سوری فقط یکی از اعضای کمیته اجرایی است که اتفاقاً هوشیار انصاری فرد نیز نظرات مشابه وی را داشت، ولی بهزاد خواجات، هرمز علی‌پور و خانوم قربانعلی هم سایر شاعرانی هستند که ما به جشنواره دعوت کرده‌ایم، که صداهای دیگری دارند، این افراد نیز اظهار نظر کرده‌اند که خیلی هم مثبت بوده ولی به این‌ها توجه نشده است.
وی با اشاره به اینکه شاعران باید با معاون فرهنگی و وزیر ارشاد دیدار داشته باشند، گفت: شاعرانی که به نوعی تا به حال در مجامع رسمی نبوده‌اند، شاعرانی که در همین دیدار باغ زیبا یا دیدار با رئیس جمهور حضور نداشتند، در این مراسم از شاعرانی که به نوعی به گفتمان انقلاب وابسته نیستند، دعوتی به عمل نیامد. وزارت ارشاد وظیفه دارد از همه شعرا دعوت کند، حالا اگر این اجتماع را حوزه هنری متولی بود چون پرورنده شعر انقلاب است، وظیفه ندارد به گفتمان‌های دیگر توجه کند، ولی ارشاد باید متولی جریان‌های ادبی باشد و دعوت به گفت‌وگو کند، در گفت‌وگو است که مشکلات مطرح می‌شود و می‌توان بررسی کرد که قابل رسیدگی هستند یا خیر.
کاکایی افزود: ما اکنون می‌خواهیم بهترین کتاب سال شعر را انتخاب کنیم، در حالی که برخی کتاب‌ها توقیف شده و برخی دیگر متوقف مانده‌اند، مانند کار حافظ موسوی که با یک تذکر ساده معاونت فرهنگی مشکل انتشارش حل شد، نباید سخت‌گیری سلیقه‌ای کرد، واقعا مجموعه شعر و حوزه کتاب آنقدر وحشتناک نیست که مسئولان ما از کتاب وحشت کنند، اکنون شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در جریانات سیاسی دارند، کتاب به شکل سنتی آنقدر مسئله‌ساز نیست، اجازه دهند این کتاب‌ها منتشر شوند، نهایتش نظرگاه‌های مخالف یا انتقاد است، ما به کرسی‌های آزاد‌اندیشی اعتقاد داریم، به نظر من باید بازبینی شود در کتاب‌های متوقف شده.
وی با اشاره به اینکه از شجاعی صائین خواسته‌ایم تا آماری از کتاب‌های متوقف مانده در حوزه شعر را به ما ارائه کند، گفت: می‌خواهیم داوری درستی داشته باشیم، منظور از کتاب‌های متوقف شده کتاب‌هایی است که سرنوشتش در ارشاد بلا تکلیف است، و به نوعی کتاب بوده‌اند و برای مجوز به ارشاد ارائه شده‌اند.
کاکایی از تغییر در شیوه برگزاری افتتاحیه و اختتامیه این دوره جشنواره شعر فجر خبر داد و گفت: در این دوره افتتاحیه رسمی نخواهیم داشت، بلکه به مدت 5 شب، در سالن‌های مختلف شهر تهران مراسم شعرخوانی شاعران را داشته و در نهایت در شب آخر در تالار وحدت با حضور مسئولان دولتی اختتامیه جشنواره را برگزار و برگزیدگان را معرفی خواهیم کرد.
وی ادامه داد: امکان دارد، نخستین شب شعر به عنوان افتتاحیه در نظر گرفته شود، ولی قطعاً به مانند هر ساله که در افتتاحیه سخنرانی مسئولان را داشته و در اختتامیه نیز مسئولان سخنرانی کرده و به برگزیدگان جوایز اعطا می‌شد، عمل نخواهیم کرد. در واقع نمایش اصلی چهره جشنواره شعرخوانی است که توسط بهترین شاعرانی که به انتخاب شورای عالی نماینده جریان‌های ادبی شعر معاصر هستند، انجام می‌شود.
کاکایی افزود: شاعرانی از هر دو طیف آثار خود در حوزه‌های بزرگسال،کودک و نوجوان، اقلیمی، بومی، محاوره‌ای و ... در سالن‌هایی چون خانه هنرمندان، فرهنگسرای اندیشه، فرهنگسرای ارسباران و ... خواهند خواند، البته این سالن‌ها تاکنون پیشنهاد شده و هنوز قطعی نیست.
وی با اشاره به برگزاری کارگاه‌های ادبی در برخی استان‌های کشور گفت: ما در تمام شهرستان‌ها برنامه داریم، علاوه بر این برنامه‌های استانی، در 10 استان نیز کارگاه‌های ادبی خواهیم داشت که عبارتند از آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، گلستان، مازندران، سیستان و بلوچستان، لرستان و ایلام.برگزاری این کارگاه‌های ادبی به زعم من گام مهمی در وفاق ملی شاعران است، چرا که آشتی جریان‌های ادبی با بحث‌های اقناعی محقق می‌شود نه با جشن و برگزاری مراسم.
کاکایی گفت: در این کارگاه‌ها دو شاعر که گرایشات ادبی متفاوتی دارند، توسط کمیته علمی تعیین می‌شوند، هم‌چنین در این کارگاه‌ها بیش از اینکه درباره شعر و شعرخوانی بحث شود، مباحث اساسی و تئوری جشنواره، بحث چندصدایی جریان‌های ادبی، نقد جریان‌های ادبی و ... مطرح خواهد شد، مدیران جلسه که از شاعران معتدل و موجه جریان‌های ادبی هستند، بر روی نظم جلسه و مباحث مطرح شده کنترل خواهند داشت.
وی ادامه داد: برگزاری این کارگاه‌ها تلاشی است برای تفاهم و وفاق ملی و نزدیک کردن جریانات ادبی، ما تلاشمان این است که جریان‌های ادبی به انکار یکدیگر نپردازند و این تعریف مضمحل شده شاعر دولتی و شاعر مستقل را کنار بگذارند.
انتهای پیام/
