سرایان خراسان جنوبی؛ سرزمین آب انبارها+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، شهر‌ستان سرایان در شمال غربی استان خراسان جنوبی واقع شده است. آنچه از بررسی‌های باستان شناسی بدست آمده حاکی از آن است که سابقه تاریخی سرایان به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد.محوطه تاریخی کله کوب آیسک و سد زو از یادگار‌های باقیمانده از این دوران است‌ و مسجد جامع، آب انبار و کاروانسرای سرایان، مقبره توران شاه، مسجد جامع سه قلعه، برج حصار سه قلعه از بنا‌های شاخص این منطقه بوده و منطقه گردشگری کویرنوردی سرایان که به بهشت منجمان ایران نیز شهرت دارد در این شهرستان قرار دارد. از اماکن زیارتی آن می توان مرقد امامزاده سلطان کریمشاه واقع در روستای کریمو و امامزاده سلطان مصیب واقع در دهستان مصعبی و امامزاده سلطان ابوالقاسم واقع در روستای قاسم آباد نام برد.آب انبار محمد باقر، آب انبار و مسجد آهنگران، آسیاب کربلایی حسن، برج‌های حصار و خانه‌های حسام الدیوان و عباس رمضانی از دیگر اماکن تاریخی و مذهبی شهرستان سرایان است.

آب انبار کمال متعلق دوره صفوی

آب انبار کمال آیسک از جمله آب انبارهایی است که در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود. سردر ورودی، پلکان، پاشی، مخزن، گنبد و استخر از عناصر معماری آن به شمار می‌رود.ورودی بنا دارای سردری است که با طاق جناغی و با استفاده از تویزه، فضای آن پوشش شده است پوشش پلکان با قوس جناغی و به شیوه شیوه آهنگ است.

آب انبار کاروانسرا متعلق به دوره صفوی

این آب انبار به همراه کاروانسرا، حمام و بازار، یک مجموعه فرهنگی را تشکیل می‌دهند. عناصر معماری بنا شامل سر در ورودی، پلکان ، پاشیر و مخزن است و سر در ورودی آن دارای طاق جناغی و تزئینات رسمی‌بندی است و پوشش پلکان آن به شیوه آهنگ اجرا شده و پس از آن فضای پاشی روی مخزن قرار دارد.این بنا مربوط به دوره صفویه است و عمده‌ترین مصالح مورد استفاده در آن آجر، ملات گچ و ساروج است.

کاروانسرای سرایان بنایی استوار از دوران صفوی

کاروانسرای سرایان مربوط به دوره صفوی به شیوه دو ایوانی ساخته شده و فضاهای معماری آن عبارت هستند از سردر ورودی که واقع در ضلع جنوبی است و دارای طاق جناغی با تزئینات کاربندی است.هشتی این بنا از دو سو بـه اتـاق‌های فرعی و از روبه‌رو به صحـن منتهی می‌شود و حجره‌های متعدد که برای استراحت کاروانیان ساخته شده و دو ایوان در اضلاع شمالی و جنوبی و نیز اصطبل که در پشت ایوان و حجره‌های شمالی بنا جای گرفته است. کاروانسرای سرایان از آثار دوره صفوی است و به رباط شاه عباسی معروف است.

مقبره توران شاه متعلق به دوره تیموری

این بنا در حاشیه جنوبی شهر سرایان و در داخل قبرستان قدیمی واقع شده است. مقبره توران شاه دارای نقشه هشت ضلعی است که ورودی آن در ضلع شمال شرقی قرار گرفته است. ورودی دارای طاقی جناغی با عرض 4.3 و عمق 3.8 است، پس از سر در ورودی بلافاصله فضای داخلی آرمگاه یا گنبد خانه قرار دارد. این فضا نیز دارای نقشه هشت ضلعی بوده و هر ضلع آن دارای طاقی با قوس جناغی است، گنبد بنا به شیوه عرقچین و با کمک فیل پوش‌های کوچکی که فضای هشت ضلعی را به دایره نزدیک کرده‌، ساخته شده است.

کویر سه قلعه؛ بهشت منجمان ایران

منطقه سه قلعه دارای ابرناکی بسیار کم و در نتیجه تعداد شب هایی با آسمان صاف در حدی بسیار فراتر از نیاز متعارف ستاره شناسان آماتور می باشد. تجربیات موجود در شب های رصدی برگزار شده در این مکان، از جمله نهمین رقابت رصدی مسیه ایران، گویای آن است که در زمانی که به علت طوفان و گرد و غبار امکان رصد ستارگان در نقاط مجاور این رصدگاه وجود ندارد، ستاره شناسان آماتور شبی پر ستاره و رصدی به یاد ماندنی را در این مکان تجربه می کنند.منطقه پیش بینی شده با وجود واقع شدن در مکانی بکر، از بالاترین سطح امنیت و همکاری توسط جوامع ومسئولین محلی به خصوص در بخش و شهر سه قلعه و شهرستان سرایان برخوردار است. منطقه سه قلعه از نظر هوایی و زمینی، می توان یکی از در دسترس ترین نقاط دارای آسمانی تاریک پرستاره در کشور عزیزمان دانست. وجود جاذبه های گردشگری مکمل در منطقه نیز نظیر کویرهایی که با چشم اندازهای زیبا و معماری کویری، سنت هایی کهن، مردمی میهمان نواز و.. همگی منطقه پیش بینی شده در سه قلعه را به بهشتی برای گردشگران نجومی تبدیل نموده اند.

قلعه قلاع سرایان متعلق به قرن 7 و 8 هجری قمری

این اثر تاریخی از اماکن و پایگاه‌های فرقه اسماعیلیه در منطقه معروف به قهستان است. این قلـــعه در 4.5 کیلومتری شهرستان سرایان بر بلندی کوهی مخروطی شکل و مشرف به شهر سرایان واقع شده است. این قلعه دارای بخش‌های گوناگونی از جمله بارو، برج‌ها و فضای داخلی است. نقشه و طراحی معماری بنا با تبعیت از وضعیت طبیعی و محل قرارگیری آن اجرا شده است.

مسجد جامع سرایان

مسجد جامع سرایان دارای یک ایوان و دو شبستان است حیاط مسجد توسط جداره‌ای با عمق کم محصور شده و محراب زیبای مسجد به وسیله گچ‌بری با سوره فاتحه تزئین شده است. در بالای محراب و در سقف ایوان مقرنس‌های بسیار زیبایی به چشم می‌خورد. درنمای بیرونی ایوان تزئینات آجری خفته راسته مشاهده می‌شود و در گوشه‌های شبستان غربی بنا تزئینات رسمی‌بندی وجود دارد. مسجد جامع سه قلعه نیز به عنوان شاخص‌ترین بنای تاریخی شهر سرایان است که درحال حاضر از پیکره اصلی این مسجد تنها ایوان و شبستان آن باقی مانده و سایر قسمت‌های آن دچار تغییرات زیادی شده‌اند. مسجد جامع یکی از بناهای تاریخی شهر سه قلعه است این بنا در سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به شماره 16469 ثبت شده است.ایوان بنا در ضلع جنوب غربی صحن واقع شده است. طاق آن جناغی و به وسیله تویزه و گنبد پوشش یافته است. در انتهای ایوان محراب با تزیینات کاربندی گچی قرار دارد و شبستان در جنوب شرقی بنا و با کمک تویزه‌هایی که بر یک ستون مرکزی تکیه دارند وچهار گنبد چهار ترک پوشش یافته است. به احتمال قریب به یقین مسجد جامع سه قلعه مربوط به دوره صفویه است و در دوره قاجاریه تغییرات زیادی پذیرفته است.

منطقه نمونه گردشگری مصعبی و کریمو

روستای مصعبی و کریمو از توابع بخش مرکزی شهرستان سرایان در 30 کیلومتری شمال شهر سریان واقع شده که این منطقه نمونه گردشگری دارای مناطق جذاب و پتانسیل زیادی در زمینه گردشگری است.دهستان مصعبی که مشتمل بر دو نقطه سکونتگاهی مصعبی و کریمو است به علت آب و هوای مطلوب وچشم انداز طبیعی زیبا، یکی از مناطق نمونه گردشگری درشهرستان سرایان است.این منطقه گردشگری در حدفاصل دو روستای مصعبی وکریمو قرار داردو وسعت آن بالغ بر 526 هکتاراست و آب وهوای این منطقه دارای قابلیت‌های گرم ونسبتا معتدل است که در زمستان سردوخشک است.منطقه مصعبی کریمو دردره‌های واقع بین ارتفاعات ودر زمین‌های هموار اطراف رودخانه‌ای که درآن جا وجود دارد سرسبزوخوش آب و هوا است. آبشارسبزرود و دره پایین دست آن و سدشهید پارسا ازدیگر جاذبه‌های طبیعی حوزه این منطقه نمونه گردشگری است.چشمه سارهای فراوان، آب و هوای مساعد و اراضی مستعد، موجب رونق باغداری و دامداری در این منطقه شده است.

سد زو

این سد بزرگ واقع در شمال شهر سرایان که می‌توان آن را بزرگترین سد تاریخی خراسان جنوبی دانست با طول تاج 56 متر، عرض تاج حدود 14 متر و ارتفاع بیش از 25 متر توده بزرگی از قلوه سنگ و ملات ساروج است که در مسیر دره‌ای عمیق واقع شده است. عرض تاج سد حدود 13.5 متر است، اما در پایه ضخامت دیواره سد، احتمالاً به بیش از 28 متر می‌رسد که این امر برای افزایش استحکام سد است.

غار بتون

در نزدیکی این غار مکان تفریحی- زیارتی به نام زیارتگاه "پیراباذر" قرار دارد، این غار که هنوز ناشناخته باقی مانده، برای ورود به آن باید از تجهیزات کوهنوردی استفاده کرد.در داخل این غار آب نیز روان است که قابل آشامیدن و بسیار سرد است، قندیل های زیبا و آهکی و بی انتها بودن آن از شگفتی های غار بتون سرایان است که هنوز انتهای آن کشف نشده است. این غار در یک جبال صخره‌ای واقع است که از سنگ های آهکی و رسوبی تشکیل شده است.این غار آهکی دارای مجموع فرود 400 مترو به عمق حدود 3 کیلومتر دراز است، پس از ورود به غار به یک سالن 50 متری وارد می‌شویم که درانتهای آن دهنه چاهابه خوبی نمایان است و عمق این چاه حدود 25 متراست.یکی از نکات جالب در این غار وجود گیاهی است که در مقابل نور چراغ حالت فلورسنت به خود می‌گیرد و نور منتشر می‌کند.

گزارش از محمد قربانی/