لیکو، نجوای محلی بلوچی برای بیان احساسات درونی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، لیکوها، یکی از اشکال مهم آوازی و گونه‌ای بی بدیل از ادب شفاهی دو منطقه رودبار و بلوچستان به حساب می‌آیند.

به طور قاطع نمی‌توان گفت که زادگاه لیکوها در بلوچستان بوده یا در رودبار زمین، لیکو ها در هر دو حوزه انواع بسیاری دارند که این تقسیم بندی تنها با شیوه‌های آوازی و موسیقیایی است که مشخص می‌شود و خود اشعار بر همان منوال همیشگی، هیچ تغییری در وزن، محتوا و مضمون پیدا نمی‌کنند.

لیکو‌ها را می‌توان از لحاظ زبان و قالب به دو گروه عمده تقسیم کرد، لیکو های رودباری و لیکو های بلوچی.

لیکو های رودباری، پنج هجایی هستند و لیکوهای بلوچی ده هجایی، یک بیت لیکوی رودباری برابر یک مصراع از لیکوی بلوچی است. اما هردو ریتم و وزن یکسانی دارند.

چنگ نوازان چیره دست را در رودبار و  بلوچستان "پهلوان" می‌گویند که یقینا بر گرفته از نام "باربُد جهرمی" موسیقیدان بزرگ عصر خسرو پرویز است که سرودهایی چنانکه مشهور است در اوزان هجایی، در ستایش خسرو پرویز می‌ساخته است.

"سرود" یا "سروذ" شعر و موسیقی حماسی است که سرودی‌ها یا پهلوانان این مناطق بر همان منوال اسلاف گذشته خود در ستایش جنگاوران و حکمرانان شجاع می‌سازند. شواهد بسیاری وجود دارد که می‌توان آن‌ها را  ادامه "خسروانی " های کهن دانست.

لیکوها، با دم دراز و پرو بال قهوه‌ای رگه رگه مشخص می‌شوند و پاهایی قوی دارند و منقارشان نیز قوی و خمیده است.

تقریبا همیشه به صورت دسته‌های کوچک دیده می‌شوند که در میان درخت‌ها و بوته‌ها یا در روی زمین در حال حرکتند.

روی زمین معمولا با جست‌های کوچک جابه‌جا می‌شوند. پرواز خوبی ندارند، نر و ماده آن‌ها همشکل است.

لیکو، پرنده‌ای فعال و پر سر و صداست و مرتب در حال حرکت است و اغلب روی زمین حرکت می‌کند و با جهش‌های کوتاه و سریع جابه‌جا می‌شود، معمولا در قسمت پایین گیاهان مشاهده می‌شود.

پرنده‌ای است اجتماعی و اغلب به صورت دسته‌های خانوادگی یا گله‌های کوچک دیده می‌شوند.

زیستگاه آن‌ها در فضای باز بوته‌ها و درخت‌های پراکنده، باغ‌ها، نخلستان‌ها، امثال آن و غلب در مناطق خیلی خشک است.

لیکو لانه‌اش را روی بوته‌های خار و درخت گز یا نخل می‌سازد. لیکو پرنده‌ای است خوش آواز، قدری از گنجشک بزرگتر و پر تحرک، که نسل آن در خشکسالی‌های اخیر دو منطقه، در حال انقراض است.

برای آشنایی بیشتر با لیگوی محلی بلوچستان، خبرنگار تسنیم بر آن شد تا با مسئولان مربوطه گفت‌وگویی انجام دهد که ماحصل آن را می‌خوانید....

لیکو،  نجوای محلی بلوچی

مدیرکل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با اشاره به این‌که لیکو یک موسیقی و نجوای محلی بلوچی است، اظهار کرد: این موسیقی محلی انسان را به وجد می‌آورد و خواننده با وصف کلمات و جملات زیبا یک نشاط خاصی را به دیگران القا می‌کند.

ملک سنجرانی گفت: با توجه به حالت نشاطی که این موسیقی به انسان القا می‌کند معمولا در مواقع شادی و در ایام بهار و عروسی‌های بلوچی خوانده می‌شود.

وی افزود: در ایام نشاط این موسیقی خوانده می‌شود تا بر شادی مردمان بیفزاید.

مدیرکل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان بیان کرد: لیکو دل نغمه مردم بلوچی است که این کلمه از یک پرنده خوش آواز گرفته شده که قدری از کنجشک بزرگتر است.

لیکو موسیقی غم انگیز در جدایی عزیزان

پژوهشگر فرهنگ مردم بلوچستان نیز گفت: لیکو را از دو مبحث بعد موسیقی و بعد شعری می‌توان مورد بررسی قرار داد.

عبدالسلام بزرگزاده بیان کرد: از بعد شعری، لیکو ابیات عامیانه‌ای است که در موضوعات مختلف سروده می‌شود و از لحاظ معنی، لیکو در دو منطقه مکران و سرحد در بلوچستان خوانده می‌شود.

وی افزود: لیکو از نظر شعری در ناحیه سرحد ابیات کوتاهی با موضوعات مختلف با تک خوانی است و هم زنان و هم مردان می‌خوانند و چوپانان هم در تنهایی خود در صحرا می‌خوانند و عامیانه است.

این پژوهشگر تصریح کرد: لیکو از نظر معنایی عمیق نیست و فقط خوانده می‌شود بدون توجه به این‌که معنای عمیقی داشته باشد.

بزرگزاده عنوان کرد: در منطقه مکران هم آواز لیکو را داریم اما بیشتر از نظر ابیات غم انگیز است اما در منطقه سرحد فراتر است و همه مضامین را در بر می‌گیرد.

وی گفت: از بعد موسیقی در هر دو منطقه مکران و سرحد غم انگیز است و موسیقی غم انگیزی دارد.

پژوهشگر فرهنگ مردم بلوچستان اظهار کرد: لیکو مشابهت‌هایی با موارد ابیات در قومیت‌های دیگر داشته است اما مختص بلوچ‌هاست.

بزرگزاده اضافه کرد: بیان این مسئله که صددرصد مثل لیکو در قومیت دیگری و در کشور باشد، وجود ندارد شاید شباهت‌هایی با لیکو داشته باشند اما صددرصد مثل لیکوی بلوچی نیست.

وی افزود: ما موسیقی حماسی داریم که مشخصات خاص خود را دارد، در بلوچستان موسیقی صوت داریم که در مراسم‌های شادی خوانده می‌شود و موسیقی غزل خوانی داریم که مختص سادات سراوان است.

این پژوهشگر بلوچ تصریح کرد: اما موسیقی لیکو اصلا در مراسمات شادی و عروسی خوانده نمی‌شود و بیشتر در غم فراق عزیزان می‌خوانند و گاهی اوقات برای خواندن آن از قیچک استفاده می‌شود.

لیکو بیان کننده احساسات درونی است

رئیس میراث فرهنگی سراوان نیز گفت: لیکو یکی از انواع موسیقی بلوچی است که از طریق مردم در زمان گذشته سینه به سینه به ما رسیده است و بیان کننده نوعی احساسات عاشقانه و غم انگیز است.

محمد صدیق دهواری افزود: لیکو در واقع بیت‌های موزونی است که در ادبیات شفاهی بلوچ جزء فرهنگ عامه از گذشته‌های دور به صورت سینه به سینه نقل شده است.

وی اظهار کرد: لیکو معمولا در فراق دوست، همسر، پدر و مادر و دیگر عزیزان خوانده می‌شود و احساسات درونی را بیان می‌کند.

رئیس میراث فرهنگی سراوان بیان کرد: جوانان تحصیل‌کرده بلوچ معمولا توجه خاصی به سنن قدیمی از خود نشان می‌دهند و سعی در حفظ آن دارند تا به دست فراموشی سپرده نشود و معمولا نگهدار و نگهبان این میراث با ارزش خود هستند.

دهواری عنوان کرد: در زمینه حفظ لیکو و مانند آن، میراث فرهنگی، حفظ هویت قومی، سنن و آداب و رسوم به ویژه در زمینه فرهنگ شعر، این خود مردم و هنرمندان توان دست هستند که برای اجرای آن می‌توانند موثر باشند و آن را حفظ کنند.

گزارش از صفیه اعتصامی فرد

انتهای پیام / ب