اسکو سرزمین تجلی همراهی انسان با طبیعت+ تصاویر
خبرگزاری تسنیم: محققان اسکو را با اوشکایای کهن یکى مى‌دانند اینجا که می‌آیی گویی قدم در سرزمینی متفاوت گذاشته‌ای، اینجا تجلی همراهی انسان با طبیعت سخت و خشن و کندوان جلوه گاه تاریخ در سنگ است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، شهرستان اسکو از نزدیکترین شهرستان های آذربایجان شرقی به مرکز استان می باشد که حدود 20 کیلومتر از مرکز این استان فاصله دارد . کیلومترمربع 2.67درصد مساحت استان را دارا است و از شمال به شهرستان‌های بستان آباد و از مغرب به دریاچه ارومیه محدود است.
جغرافیای طبیعی شهرستان اسکو
اسکو منطقه ای ییلاقی با تپه ماهورهایی از بقایای آتشفشان های سهند در دوران های پیشین می باشد . کنارهای دریاچه ارومیه در غرب مسطح و جلگه ای و هرقدر از غرب به شرق پیش رویم ارتفاع زمین بیشتر شده تا به قله های سهند که پیوسته پوشیده از برف می باشد می رسیم. بنابراین اسکو به مناسبت واقع شدن در مسیر کوهپایه‌های سهند و برودت آن از یکطرف و بخارات و رطوبت دریاچه ارومیه از سوی دیگر دارای یکنوع آب و هوای ملایم و مرطوب است.
اگر بخش مرکزی شهرستان اسکو را مبداء قرار دهیم هر قدر بطرف مغرب (دریاچه ارومیه) پیش رویم زمین سرازیر و هوا گرمتر و هر قدر بطرف مشرق کوههای سهند رویم زمین سربالایی و هوا خنکتر و سردتر می‌گردد.
کوهستان سهند پس از سبلان یکی از بزرگترین و مهمترین برجستگیهای آذربایجان شرقی و از معروفترین کوههای آتشفشانی خاموش ایران است که در 30کیلومتری جنوب اسکو قرار دارد و سلطان داغی در شمال کوهستان سهند و در بخش مرکزی شهرستان اسکو واقع شده است. این کوه بعد از قله جام داغی سهند و در بخش مرکزی شهرستان اسکو واقع شده است.
این کوه بعد از قله جام داغی سهند به ارتفاع 3710 متر و قوچ گلی سهند به ارتفاع 3700 متر سومین قله سهند محسوب می شود که که 3476 متر ارتفاع دارد این کوه یکی از کوههای مهم آتشفشانی سهند بوده که در حدود ده میلیون سال پیش فعال بوده است و بعلت برودت هوا و انجماد و انقباض، توده سنگ ها بصورت ورقه ورقه درآمده اند.
طبیعت اقلیمی ( آب و هوا ) :
شهر اسکو تقریبا در مرکز آذربایجانشرقی و در شمال کوههای سهند قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد حدود 1500 مت است.
این شهر به مانند سایر شهرهای آذربایجان دارای تابستان کوتاه و ملایم و زمستانهای سرد می باشد. منطقه ارشد چمن در روستای کندوان این شهرستان به یک منطقه چهار فصل تبدیل شده و یکی از مناطق بسیار زیبای گردشگری در کشور محسوب می شود .به طوریکه طبیعتش از کران های سنگی آن در روستای تاریخی کندوان گرفته تا کرانه های آبی آن در جزیره اسلامی محیطی دلنشین را برای مسافران داخلی و خارجی فراهم نموده است .
بارندگی آن بیشتر در فصول سرد سال بوده و تابستانهای آن خشک و گاهی با بارندگیهای رگباری می باشد متوسط بارش سالانه 288 میلی متر می باشد و بیشترین بارش ثبت شده در طول مدت آماری (1968 تا 1984)، 473 میلی متر در سال و کمترین بارش سالانه ثبت شده 192 میلی‌متر است. بیشتر بارندگی های بهاره است که حدود 40 درصد بارندگیها را شامل می شود که در اوایل بهار بصورت باران و برف در اواسط بهار بارانهای مداوم می باشد از اواسط خرداد به بعد معمولاً بارندگیها قطع و خشکی یا کم بارانی تا اواخر شهریور ادامه می یابد بارندگیهای تابستان که حدود 5% بارشها را شامل می شود بیشتر بصورت رگبارهای اتفاقی می باشد و در بعضی تابستانها ممکن است اصلاً بارشی روی ندهد بارشهای پاییزه که حدود 5/25% بارندگیهای سالانه را شامل می شود از مهر شروع می شود و در اوایل بصورت باران و در اواخر پائیز بصورت باران یا برف ریزش می کند بارندگیهای زمستانه تا حدود 29% بارشهای سالانه بصورت برف می باشد.
منابع زیر زمینی ( آب ):
منابع آب شهرستان اسکو عمدتاً از طریق منابع زیرزمینی مانند چاه ، قنات و چشمه تامین می شود. شیوه رایج در این زمینه حفر و تجهیز چاه های عمیق و نیمه عمیق است .اغلب بهره برداران این منطقه با صرف هزینه های قابل ملاحظه ، قسمت عمده انیاز آبی باغات خود را از این طریق تامین می کنند.
با توجه به بروز پدیده خشکسالی در ضلع شرقی دریاچه ارومیه شورشدن آب با سرعت در حال پیشروی است . آبهای شور بطرف لایه های زیر زمینی خشکی نفوذ و وضعیت نامطلوبی را در چاه های کشاورزی منطقه بوجود آورده است . اگر روند خشکسالی به همین منوال پیش برود آب و خاک منطقه کیفیت خود را از دست داده و در امر زراعت و باغداری برای کشاورزان بخش ایلخچی قابل بهره برداری نخواهدبود.
بخش دیگری از منابع آب مورد استفاده، جریانات سطحی منطقه است که عمده ترین آن رودخانه تلخه رود و سرشاخه‌های آب می باشد. آب سرشاخه های شیرین این رودخانه در فصول پرآبی و براساس حق آبه های موجود بین بهره برداران توزیع می شود. ضمناً جریان رودخانه آجی چای در محدوده شهرستان اسکو نیز در فصل بهار بدلیل مناسب بودن کیفیت آن برای مصارف کشاورزی ، مورد استفاده زارعین و بهره برداران حاشیه رودخانه در بخش ایلخچی قرار می‌گیرد.
تقسیمات کشوری شهرستان اسکو
شهرستان اسکو از شهرهای تابع آذربایجان شرقی می باشد. بخشداری اسکو در آذرماه 1321 شمسی تاسیس شده و قدمت تاریخی ایجاد و تاسیس بخشداری قبل از ارتقاء به سطح شهرستان نزدیک یک قرن می باشد . ضمناً قبل از ارتقاء بخش اسکو به سطح شهرستان ، خسروشهر یکی از شهرهای تابعه بخش اسکو بود که در سال 1376 همزمان با ارتقاء بخشداری اسکو به فرمانداری ، خسروشهر و آبادیهای اسفهلان، لاهیجان، اسپس – قلعه چه و شیخ حسن از این شهرستان منتزع و پس از ارتقاء به سطح بخش به شهرستان تبریز الحاق شد و شهر ایلخچی نیز به بخش ایلخچی ارتقاء و هم اکنون یکی از بخش های تابعه شهرستان اسکو می باشد .
تعداد روستاهای شهرستان 40 پارچه آبادی می باشند که 21 روستا تابع بخش مرکزی و 19 روستا تابع بخش ایلخچی می باشند. در حال حاضر شهرستان اسکو دارای دو بخش مرکزی و ایلخچی و سه شهر اسکو ، شهر جدیدسهند و ایلخچی می باشد .
قدمت تاریخی منطقه اسکو
محققان اسکو را با اوشکایای کهن یکى مى‌دانند . چنانکه از مآخذ آشوری بر مى‌آید، اوشکایا شهری دارای قلعه بوده که در شرق دریاچة ارومیه و در دامنة کوه سهند قرار داشته است. محققان معتقدند که جایى به نام اوشکایا در ناحیة خورخور بخش ایلخچی ، در کتیبة اَرگیشتى اول در شرح لشکرکشى سال دهم وی 77 ق م آمده است، همان اوشکایا در مآخذ آشوری است.
بر اساس سنگ نوشته‌های متعلق به شاه آشور سارگِن دوم 22 ق م، در جریان حملة وی به حدود اورارتو، اوشکایا که در آن هنگام دژ مرزی اورارتو بود، بدون پیکار به تصرف آشوریان درآمد و با شمار دیگری از روستاهای پیرامون آن به آتش کشیده شد. پس از آن نامى از اوشکایا در منابع دیده نمى‌شود. در دورة اسلامى، حمدالله مستوفى در نزهة القلوب از اسکو به عنوان یکى از آبادیهای بزرگ ناحیة باویل رود و در کنار باویل، خسروشاه، میلان و فسقندیس نام مى‌برد. در عالم آرای نادری ، اسکو از نقاط آباد آذربایجان معرفى شده است. در جنبش مشروطه، مردم اسکو در کنار مردم تبریز با قوای دولتى و قزاقان روس به مبارزه برخاستند.
آثار تاریخی ، نقاط دیدنی ، گردشگری
روستای کندوان:
کندوان یکی از روستاهای دهستان سهند در بخش مرکزی می باشد که در 18 کیلومتری جنوب شهر اسکو در دامنه سرسبز سلطان داغی و در 50 کیلومتری مرکز آذربایجان شرقی واقع شده است. روستای تاریخی کندوان در دامنه شمالی ارشد داغی و قسمت غربی توده کوهستانی سهند در بخش شرقی دره آبرفتی قرار دارد.
آنچه به کندوان هویت باستانی داده وجود 117 خانوار و منزل مسکونی در درون توده‌های مخروطی و هرمی شکل صخره ای است که روستاییان کندوان داخل این توده ها ، برای خود خانه مسکونی، آغل، انبارو کارگاه ایجاد کرده اند.
تا بحال نظریه های متفاوتی در باره وجه تسمیه کندوان ارائه شده است . شاید یکی از دلایل نامگذاری این روستا به خاطر خانه های کندوئی شکلی می باشد که در دل صخره های کرانی کله قندی شکل تعبیه شده است . یکی از خصوصیات این خانه ها این است که هوای داخل آن در زمستان گرم و مطبوع و در تایستان خنک می باشد این دهکده در تابستان دارای هوایی مطبوع و معتدل و در زمستان سرد و برفی می باشد.این روستا یکی از شاهکار های زیبای طبیعت در این گوشه از کره خاکی بشمار می رود .
کوچه های دهکده کندوان در حقیقت همان شیارهای ناشی از جریان تخریبی آب های جاری است، خانه های صخره ای و سنتی کندوان از جنس لارها (Larha) و اینمبریست (Inembridt) است که در اثر مخلوط شدن مواد آتشفشان سهند با گل و لای حاصله از بارانهای سیل آسا به وجود آمده است و تپه های مخروطی و هرمی شکل بیش از 60 متر ارتفاع دارند که در درون هر مخروط بین دو یا چهار طبقه مسکن ساخته شده است که در اصطلاح محلی به این طبقات ( گیران – کران) می گویند.
مرتضی نیرومند اسکوئی زمین شناس و رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمالغرب کشور ( 1391 ه . ش ) هم روستای تاریخی کندوان را حاصل فعالیت های آتشفشانی کوه سهند در مجاورت این روستا می داند .
درباره اوضاع معماری سنتی کندوان تعدادی از محققان و جغرافی دانان اعتقاد دارند که کندوان در ایران نظیری ندارد و نوع معماری آن از نوع معماری صخره ای است و چنین تعریف می کنند که معماری صخره ای، از نظر بازسازی بسیار پراهمیت تر از معماری معمولی است.
در معماری معمولی به وسیله مصالح ساختمانی آهک و گچ و خشت، هیات اصلی معماری را به وجود آورده اند. در معماری معمولی فضا نتیجه هیات اصلی و حجم ساختمان است در صورتی که در معماری صخره ای، عکس آن جریان دارد یعنی معمای از فضا شروع می‌شود. در مورد ایجاد طبقاتی به نام (کران) که خانه های کندوان در داخل این طبقات کنده شده نوع خاصی از معماری را به خود اختصاص داده است عقیده محققان چنین است.
معماری صخره ای روستایی کندوان در رابطه با کران های طبیعی و مناظر اطرافش دنیایی از زیبایی را آفریده است که در اثر فعل و انفعالات آتشفشاتی کوه سهند منظره ای بدیع، در یکی از خوش آب و هواترین نقاط آذربایجان ایجاد شده است که بیشتر به نظر خواب و خیال می آید.
ده ها واحد کران گوناگون چندتایی، جفتی، تکی، مخروطی، دوکی شکل یکی از مهمترین مناظر طبیعی سرزمین ایران را مجسم ساخته است. بررسی های مربوط به نمونه شناسی یا تیپولوژی (Tipology) خانه های صخره ای کنداوان بررسی های مربوط که مهم ترین خصوصیت آن در ایجاد فضا پیروی اجباری از طبیعت و فرم ( کران ها)، در روستای کندوان کران ها عموماً دارای دو طبقه است و در بعضی موارد سه و حتی چهار طبقه نیز در آنها ایجاد کرده اند.
از طرفی وجود آب معدنی بسیار گوارایی که به عقیده پزشکان و مردم محل برای امراض کلیوی بسیار مفید و شفابخش است. وجود آب معدنی گوارا، خانه های صخره ای و مخروطی منحصر به فرد، دره سرسبز و خرم، آب و هوای بسیار مطبوع کوهستانی و وجود لبنیات مرغول و دلپذیر و عسل طبیعی از دیرباز روستای کندوان را مود توجه علاقمندان قرار داده است و محیط آرام بخش و سکونت شبانگاهی روستا توام با نسیم دلپذیری که از سهند زیبا می وزد.
یکی از چشمه ها که از اهمیت شایان و شهرت خاصی برخوردار است در نزدیکی روستای کندوان تحت عنوان چشمه آب معدنی کندوان ظاهر شده است جریان آب این چشمه دائمی بوده و تقریباً به طور یکنواخت می باشد. با این که در فصول پرباران تغییراتی در دبی چشمه به وجود می آید. آب دهی لحظه ای چشمه حدود نیم لیت در ثانیه است موقعیت دهانه چشمه به صورت کف دره ای و دو دهانه بوده و انتقال آب از حدود 10 متری به وسیله لوله پلیکا به منبع آب انتقال یافته و دارای مالکیت عمومی می باشد. درمان با آب معدنی و به اصطلاح علمی کرونوتراپی، یکی از انواع معالجه به طریقه فیزیکی می باشد. اکنون آب چشمه معدنی کندوان یکی از موثرترین منابع طبیعی جهت از بین بردن سنگ کلیه شهرت پیدا کرده است.
قله سلطان داغی کوه سهند ، زیارتگاه اسامه بن فرقد از سپهسالاران لشکر اسلام:
کوهستان سهند پس از سبلان یکی از بزرگترین و مهمترین برجستگیهای آذربایجانشرقی و از معروفترین کوههای آتشفشانی خاموش ایران است که در 50 کیلومتری جنوب تبریز قرار دارد و سلطان داغی در شال غربی کوهستان سهند و در شهرستان اسکو واقع شده است این کوه بعد از قله جام داغی سهند به ارتفاع 3710 متر و قوچ گلی سهند به ارتفاع 3700 متر سومین قله سهند محسوب می شود که 3476 متر ارتفاع دارد این کوه یکی از کوههای مهم آتشفشانی سهند بوده که در حدود ده میلیون سال پیش فعال بوده است و به علت برودت هوا و انجماد و انقباض، توده سنگها بصورت ورقه ورقه درآمده‌اند.
بقعه امامزاده سید حسین بن سید عبدالغفار اسکو:
بر روی تپه‌ای در جنوب اسکو و مشرف به شهر واقع شده، گنبدی دارد آجری و بلند که چهار منفذ کوچک در چهر روی آن تعبیه شده است. در ورودی بقعه به دهلیز کوچکی باز می‌شود که راهی به درون بقعه دارد و یک ضریح چوبی کهنه روی قبر امامزاده نهاده اند. در کنار یکی از قبور سنگ طاق مانندی موجود است که تقریباً دو ثلث آن در خاک فرو رفته و مردم محل آنرا «سانجی داشی» و یا سنگ سرفه می گویند و معتقدند که بچه هایی که سیاه سرفه بگیرند اگر از زیر آن سنگ عبور کنند به جهت اینکه این سنگ دروازه اولیاء ا… بوده شفا پیدا می کنند و از جمیع امراض در امان خواهند بود.
روستای گردشگری عنصرود:
یکی از اقراء پرجمعیت دهستان سهند می باشد که دارای طبیعت جذاب و سرسبز و چشمه های آب معدنی بوده که بعلت عدم راه دسترسی مطلوب آنطور که باید و شاید در سطح شهرستان و استان شناخته نشده است و نیاز به ایجاد و احداث راه مناسب به منظور توسعه صنعت توریسم دارد که در صورت ایجاد امکانات لازم و معرفی توسط ارگانهای ذیربط می تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی قریه مذکور و قراء همجوار خیلی موثر باشد.
مقبره پیرحیدر:
مردی زاهد و گوشه نشین که بنوشته مرحوم آقای کارنگ … از سمنان به تبریز آمده بعد در اسکو سکونت گزیده است، مقبره او به همراه پسرش باباشکر الله در شرق محله سوسیان در روی تپه ای قرار گرفته و این منطقه بنام وی نامگذاری شده است، قبر پیر حیدر خاکی است و کتیبه ای ندارد و یا داشته از بین رفته است. وفات پیر حیدر در دوازدهم صفر 856 قمری در اسکو اتفاق افتاده است پائین تپه باغهای باصفاست و باغ خلیل اوف از آن جمله است و خلیل اوف که نامش حاج سیدرضا اسکویی و برادرش سید حسن بود هر دو فرزندان حاج خلیل و بانی دبستان برادران اسکویی در اسکو هستند.
مزار الله بنده سی:
بر فراز تپه ای بلند در جنوب شرقی اسکو بقعه ای وجود دارد که سابقاً گنبد خشتی داشته و اکنون فروریخته است در درون بقعه قبر سنگی ساده ای هست بدون نوشته و تاریخ فوت که قبر متعلق به پیر گمنامی است که او را الله بنده سی «بنده خدا» می گویند و قبر سنگی دیگری در بیرون بقعه وجود دارد که گوینده یکی از مریدان پیر است و مردم به صاحب این قبر هم مانند دیگر بقعه اعتقاد دارد و در روزهای متبرک به زیارت آن می روند و نذر می‌گویند.
مسجد تاریخی پایتخت:
درست در وسط دو محله علیا و سفلی اسکو واقع شده و مسجدی کوچک و آباد بدون ستون با دیوارهای عریض و طاق خشتی محکم و قدیمی بر روی دیوار جنوب مسجد سنگ نوشته مرمرینی بطول قریب یک متر و عرض شصت سانتیمتر وجود دارد. مضمون سنگ نوشته چنین است: قال الله تبارک و تعالی ان المساجد الله و لا تدعوا مع الله احداً وفق اله سبحانه و تعالی عبدالملتجی بوفور الطاعه راغمی حاجی عوض بن اخمد. بتجدید هذالعماره شریفه المبارکه بعد تخریبها. بحمدالله و سبحان و تمت به اهتمامه و جرز ذالک فی شهور سنته احد و سنین بعد الالف من الهجره النبویه و در حاشیه دست راست کتیبه عبارت «لااله الا الله» «محمد رسول الله» «علی والی الله». با همان خط و شیوه ثلث جلی بطور برجسته کنده شده است. از مضمون این سنگ نوشته برمی آید که این مسجد نیز در دوره استیلای رومیان یا بعبارت دیگر عساکر عثمانی مانند مساجد سایر بلاد آذربایجان تخریب شده و پس از مراجعت و و هزیمت آنان دوباره توسط یکی از ثروتمندان اسکو بنام حاجی عوض بن احمد در سال 1061 هجری قمری مرمت و تجدید بنا شده است.
مسجد جامع سبزه میدان اسکو:
این مسجد کمی بالاتر از مسجد پایتخت در کنار خیابان اصلی و میدان بزرگ اسکو واقع شده کف آن 2 متر از سطح خیابان بالاتر است. شش ستون سنگی و 12 گنبد ضربی آجری دارد سر ستونهایش سنگی می باشد. اهل محل تاریخ بنای مسجد را همزمان با تاریخ تجدیدبنای مسجد پایتخت می دانند. بهرحال مسجدی است آباد و خوش طرح ، مفروش دایر و نمونه زیبائی از سنگ معماری مساجد دوره شاهان صفویه.
خصوصیات فرهنگی شهرستان اسکو
مردم شهرستان اسکو ، مردمی فرهنگ دوست ، دانش پرور و متمدن بوده و هرگز تحت تاثیر خرافه سرایی های بعضی منفی بافان که در تحت سنگر تظاهر به دینداری مردم رااز کسب علم ودانش باز داشته اند ،قرار نگرفته اند و این خصوصیت ممتاز آن را در کشور عزیز اسلامی به شهرت رسانیده است. به همین مناسبت اولین مدرسه ی اسکو به طرز نوین در سال 1328هجری قمری در زمانی که درغالب شهر های بزرگ ایران نامی از مدارس جدید وجود نداشت و حتی در غالب آن مناطق ، تاسیس مدار س جدید را با چماق های تفکیر سرکوب می‌کردند، به طور رسمی و با شور و اشتیاق و در میان استقبال گرم مردم افتتاح شد . افتتاح خوش یمنی که حاصل آن پس از سال‌ها ،تربیت و تحویل دانش آموختگانی بسیار شهیر و دانشمند به دنیای کنونی و جامعه اسلامی ایران شد .
اقتصاد
شهرستان اسکو از مهمترین مناطق کشاورزی ،باغداری و صنعتی آذربایجان شرقی می باشد. نان سنتی اسکو ، دوشاب اسکو ، سماق سفید اسکو ، گل سرخ محمدی گنبرف در دامنه های سهند ، فرش نفیس اسفنجان، عسل اسفنجان، برگه ی زرد آلوی آمقان ، بادام اسکندان ، گردوی اسکو ، زرشک سیاه اسکو ، سنجد اسکو، پیاز ایلخچی، بذر یونجه رنجر ایلخچی و زیره سبز ایلخچی همه و همه از مهمترین تولیدات این شهرستان به شمار رفته و سالیانه مقدار زیادی به عنوان صادرات به کشور های خارج حمل می شود.
علاوه بر آن ، انواع واقسام غلات، میوه جات، سیب زمینی و انواع خشکبار و لبنیات در این منطقه به دست آمده وعلاوه بر تامین نیاز مورد مصرفی مردم آنجا مقدار زیادی نیز به شهر های همجوار و سایر شهرستان های ایران وحتی خارج از کشور متنقل می شود.
صنعت
شهرستان اسکو از فعال ترین مناطق آذربایجانشرقی در زمینه تولید صنایع به خصوص صنایع دستی است و صنایع تولیدی آن انواع پارچه چیت ، حوله ، محصولات ابریشمی وپارچه های حریر و به خصوص کلاقه ای است . محصولات تولیدی آن در ایران کم نظیر و دارای شهرت جهانی است .قسمتی از صادرات این شهرستان به داخل وخارج کشور ارسال می شود .
اهالی اسکو مردمی تجارت پیشه و دارای بار علمی بسیار بالایی در سطح کشور هستند به‌طوریکه طراحی بسیاری از الگو های صنایع دستی به همت مردم این دیار انجام می‌شود.
انتهای پیام/ ق
