تویسرکان؛ خلوتگاه عاشقان و شهر طلای سبز

به گزارش خبرگزاری تسنیم در تویسرکان، بهشت غرب ایران، دیرینه دیاری است در دامنه جنوبی الوند کوه با قدمتی هم پایه لاله های سرخ طبیعت زیبا.در ذیل به معرفی بخشی از آثار تاریخی مذهبی شهرستان تویسرکان پرداخته شده است.(این بخش در حال تکمیل شدن است)
می گویند قدمت تویسرکان به دوران قبل از میلاد مسیح (ع) می‌ رسد.

قدمت منطقه تویسرکان به دوران قبل از میلاد مسیح (علیه السلام) می‌ رسد و شهرستان تویسرکان با در‌ه‌های پر از گردوی خود یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های استان همدان را تشکیل می‌دهد و از این جهت به شهر طلای سبز معروف است.

تویسرکان از شمال به شهرستان‌های همدان و اسدآباد، از خاور به شهرستان ملایر، از جنوب به شهرستان نهاوند و از باختر به شهرستان کنگاور محدود می‌شود و اساس اقتصاد این ناحیه را کشاورزی، باغداری، دامداری و صنایع دستی تشکیل می‌دهد.

این منطقه به لحاظ صنایع از رونق نسبی برخوردار بوده و نجاری، منبت‌کاری، صابون سازی، قالی بافی و گلیم بافی و گیوه‌بافی را شامل می‌شود.
تویسرکان گنجینه ای از آثار تاریخی و طبیعی پل‌تاریخی فرسفج، قلعه اشتران، دره سرکان، دره آرتیمان، امامزاده شاه‌زاده ناصر، پیر کمر بسته سرکان، قلعه دختر (قز قلعه سی)، مسجد جامع تویسرکان، درخت چنار کهنسال مسجد باغوار، کاروانسرای شاه‌عباسی فرسفج، دره‌ گزندر، دره‌ فاران، دره‌ شهرستانه، شهر بازی و بوستان نبوت و بازار سنتی سرپوشیده مهمترین دیدنی‌های شهرستان تویسرکان را تشکیل می‌دهند.

در خصوص وجه تسمیه این شهرستان چنین عنوان شده که شهر قدیمی رودآوردارای سه بخش  توی، سرکان و شکان بود که پس از حمله مغول اهمیت خود را از دست داد و مردم آن به بخش توی روی آوردند و به تدریج آن جا را آباد کردند.

بخش شکان در اثر زلزله خراب شد‌ اما سرکان به فاصله 10 کیلومتری شمال غرب تویسرکان هنوز پابرجاست و اکنون یکی از شهرهای شهرستان تویسرکان است.

تویسرکان فعلی که از ترکیب دو کلمه توی و سرکان ساخته شده است، همان بخش توی قدیمی است.

وجود آرامگاه حضرت حیقوق نبی (ع) تأییدی بر قدمت چندهزارساله تویسرکان از سوی دیگر وجود آرامگاه حضرت حیقوق نبی (ع ) در مرکز توی و نزدیک  رود آور  سابق با توجه به زمان زندگی آن حضرت در حدود 700 سال قبل از میلاد و کاوش های باستان شناسی اطراف بقعه، نشانگر قدمت و وجود آبادانی منطقه در آن عصر است.تویسرکان در دوره های صفویه و قاجاریه نیز مورد توجه بوده است و از این دو دوره آثاری در شهر به جا مانده که می توان به بازار دوره قاجاراشاره کرد.

این شهرستان به دلیل کوهستانی بودن و مرتفع بودن دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است و با در‌ه‌های پر از گردوی خود؛ یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های استان همدان را تشکیل می‌دهد.تویسرکان سرزمینی باستانی است که در گذر روزگاه حوادث تلخ و شیرین بسیار دیده و سرافزار بر بلندای تاریخ ایران زمین ایستاده و بیرق دودمان گذشته را همچنان با غرور در اهتراز نگه داشته است.

حیقوق نبی بین سال‌های 600 تا 650 قبل از میلاد می‌زیسته و مقبره وی هم اکنون در جنوب غربی شهرستان تویسرکان واقع شده است و موضوع جالب توجه در خصوص این پیامبر آن است که تصویر وی هم‌اکنون در موزه واتیکان وجود دارد.

در کتاب ها آمده که حیقوق به معنی در بغل کشیده شده، است و این نام را به این دلیل برای آن پیامبر برگزیدند که در کودکی و به علت بیماری از دنیا می رود و حضرت الیاس (ع) او را در آغوش می گیرد و از خداوند، حیات دوباره وی را طلب می‌کند و او زنده می‌شود.

وی که نگهبان معبد سلیمان در اورشلیم بوده، پس از شعبای نبی به رسالت مبعوث شده است.این پیامبر سال‌های زیادی در اسارت بخت النصر بوده و پس از فتح بابل به دست کوروش، به همراه دانیال نبی به ایران آمده و در تویسرکان ساکن شده است.بقعه این پیامبر، یکی از قدیمی‌ ترین آثار تاریخی ایران در استان همدان و دارای ارزش تاریخی بسیاری است به طوری که بنای برجی شکل آرامگاه حیقوق نبی، آجری و گنبدی شکل و پوشش داخلی آن مدور و پوشش خارجی آن مخروطی شکل است. یکی از طاق‌نماهای این بنا به در ورودی بقعه اختصاص دارد و مابین طاق نماها نیز قسمتی ساده و بدون تزئینات مشاهده می شود.

ساختمان این مقبره، قبل از استیلای اعراب بنا شده و در برهه ‌ای از زمان نیز تخریب می‌شود، ولی بعدها عده ‌ای از خیرخواهان شهر به تعمیر آن همت می‌گمارند و در حفاری‌های سال 1368 نیز بقایای حصار مربع شکل با چهار برج در اطراف آن مشخص شده که به نظر می‌رسد از خود بنا قدیمی‌تر باشد.

آرامگاه میر رضی الدین آرتیمانی از شعرا و عرفای عصر صفوی

از دیگر مشاهیر مدفون در تویسرکان میررضی الدین آرتیمانی است که از شعرا و عرفای عصر صفوی به شمار می آید که در آرتیمان به دنیا آمده است.

وی در30 سالگی به دربار شاه عباس صفوی راه می یابد و دارای عزت و احترام بوده است تا آنجا که داماد خاندان صفوی شده اما تشریفات درباری به مذاقش سازگار نیامد و دم و دستگاه شاهنشاهی را رها کرد و به وطن برگشت و در شمال شهر تویسرکان خانقاهی برای خود رو به راه کرد که هم اکنون هم مزار و مقبره او مورد زیارت اهل دل و عشاق دل سوخته است.

آرامگاه میر رضی در دامنه کوهی مشرف به شهر جایی بسیار باصفا به نام همینه یا هیمنه قرار گرفته و سال های دور مقبره آن که به نحو بسیار تاثر انگیزی رو به ویرانی نهاده بود، مرمت شد.

دیوان اشعار این شاعر نامی به کوشش محمدعلی امامی یکی از فرهنگیان چاپ و منتشر شده است. وی علاوه بر دیوان شعر، ساقی نامه معروفی نیز دارد.

اغلب بازماندگاه رض به کیایی و میررضی مشهورند تنها اثر بجای مانده از میر رضی الدین آرتیمانی 1200 بیت شعر است که ساقی نامه و سوگند نامه او در دنیا بی نظیر می باشد فرزند او ابراهیم ادهم است که در هند مدفون گردیده است که او نیز شاعری را از پدر به ارث برده است این بنا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی نگهداری و حفاظت می شود.

طبیعت بسیار زیبای کمر بسته/ کهنسال ترین درختان چنار

پارک جنگلی کمر بسته یکی از جاذبه های طبیعی شهرستان تویسرکان در استان همدان است که انسان را به شگفتی وا میدارد.در این پارک شش اصله درخت چنار وجود دارد که گفته میشود کهنسال ترین درختان چنار جهان می باشند.

شش اصله درخت چنار کمر بسته پیرامون دایره ای به شعاع حدود سه متر کنار هم روییده اند و طول محیط تنه ی هر یک از پنج اصله، حدود هفت متر و دیگری که کوچکتر به نظر میرسد، حدود پنج متر می باشد. که با ساقه ای صاف و مستقیم در حدود 30 متر سر به فلک کشیده اند.

بن درختان با انجام عملیات عمرانی با خاک پوشیده شده اند. با توجه به نحوه ی استقرار و رویش این چنارها، برخی از صاحب نظران بر این باورند، که درختان چنار موجود  در واقع  شاخه هایی می باشند که در اطراف بن یک چنار کهنسال که چندین قرن پیش قطع شده روییده اند.

اگر این نظریه درست باشد، چنار اصلی بسیار کهنسال بوده و شاید قدمتی معادل سرو ابرقو که بیش از 3500 سال قدمت دارد و کهنسال ترین درخت جهان است، داشته باشد و در آن صورت کهنسال ترین درخت چنار موجود خواهد بود.بدیهی است صحت و سقم این نظر منوط به بررسیهای بیشتر و دقیق علمی توسط کارشناسان مربوطه می باشد.متأسفانه یکی از درختان چنار به دلایلی قطع شده است و اکنون در حقیقت پنج اصله درخت چنار در کنار یکدیگر قد علم کرده اند.

بر اساس کتاب معروف مرآت البلدان نوشته اعتماد السلطنه و گنج دانش اثر محمد تقی حکیم ابوالمحجن ثقفی یکی از سرداران سپاه اسلام بوده که ابتدا در جبهه کفار علیه سپاهییان اسلام می جنگیده ولی در سال نهم هجری خود و قبیله اش به اسلام گرویده اند.

وی در جریان آخرین جنگ اعراب با ایران معروف به جنگ نهاوند به عنوان یکی از سرداران سپاه اسلام حضور داشته که پس از مجروح شدن در حاشیه رود سرکان در کنار دره سر سبز و با صفا دفن می شود که درحال حاضر این محل به پیر کمر بسته شهرت دارد. این مکان در میان انبوهی از درختان چنار تبریزی، نارون، گردو و سروقرار گرفته و از لحاظ لطافت هوا و چشم اندازهای طبیعی بسیار جالب توجه است.

کاروانسرای شاه عباسی فرسفج یادگاری از دوره صفویه

بنای تاریخی فرهنگی کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در 15 کیلومتری مسیر تویسرکان – اسدآباد و کرمانشاه و در کنار شهر فرسفج احداث شده است.این کاروانسرا در سالهای 1038 تا 1065 به سبک معماری دوره صفویه با پلانی تقریبا مستطیل شکل و مساحت 4000 متر مربع ساخته شده است.این بنا با کوشش میراث فرهنگی از سال 1370 در حال مرمت و احیا است و به شماره 1970 در سال 1376 به ثبت آثار ملی رسیده است.

ایرانیان همان اقوامی بودند که از مسافران با رغبت تمام و به طور رایگان پذیرایی می کردند.در عصر صفویان یکباره کاروانسرا سازی همراه با نوآوری و تزئینات داخلی و کتبیه ها، رشد فراوان پیدا کرد که البته در این امر، فزون بر نقش اقتصادی، ایجاد تسهیلات در امر زیارت شیعیان از اماکن مقدس مذهبی هم نقش عمده داشته است.

مشهور است که شاه عباس اول نزدیک به هزار کاروانسرا ساخته است.بطوری که امروز در هر منقطه از ایران کارونسرای شاه عباسی به چشم می خورد که بیشترشان در مسیر زیارت حضرت رضا(علیه السلام) به سوی مشهد یا در مسیر عتبات عالیات به سوی کربلا و نجف قرار دارند.کم کم کارونسراها با جا به جایی حکومت ها و تغییر مسیرهای اصلی و همچنین جایگزین شدن مهمان خانه ها، مسافرخانه ها و هتل ها به دور از هر معنویت تاریخی و فرهنگی، یکی پس از دیگری به صورت ویرانه درآمدند.

اما در دوران حکومت شاه عباس صفوی به منظور ایجاد امنیت و تسهیلات سفر و توسعه تجارت در بیشتر نقاط کشور جاده هایی ساخته شده و در مسیر آن ها کارونسراهایی احداث شد.که یکی از این کارونسراها، کارونسرای شاه عباسی فرسفج است که در 20 کیلومتری مسیر تویسرکان به کنگاور در حاشیه این جاده و در مجاورت شهر فعلی فرسفج احداث شده است.

این کارونسرا عمدتا محل استراحت مسافرین و کاروان هایی بوده که به قصد تجارت، زیارت به غرب کشور و عتبات عالیات عراق سفر می کردند.در این کارونسرا امکاناتی برای چهارپایان و بارهایشان و قسمت هایی نیز برای استراحت و خواب کاروانیان اختصاص داده شده بود که پس از گذارنیدن شب به صبح روز بعد مجددا به حرکت خود ادامه می دادند.ساختمان این کارونسرا در فاصله سال های 1006 تا 1038 هجری قمری و به سبک معماری دوره صفویه ساخته شده است و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است.

در کتاب “نگینی بر جاده عتبات” در خصوص نقش کارونسرای فرسفج در مسیر عتبات آمده است: این کارونسرا در جاده عتبات تویسرکان با قدمتی بسیار طولانی در حدود دو هزار و 600 سال و در همسایگی پایتخت مادها و هخامنشیان از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده است.قرار گرفتن آن در جوار راه شاهی یعنی همان راهی که پایتخت تابستانی را به پاسارگارد در جنوب ایران متصل می کرده است، اهمیت این منطقه را دوچندان می کند زیرا منطقه ای خوش آب و هوا بوده و معطر و دلپذیر که دل های مشتاقان به معرفت و عرفان را به این سو می کشانیده است.بعد از ورود اسلام به ایران تویسرکان اهمیت ویژه خود را حفظ کرده است، مأمنی بوده آرام و آسوده و مکانی برای استراحت و آسایش و مقتضای چنین طبیعتی وجود اندیشمندان و خوش فکران و سخنوران و شعرا و ادبیان است که راهیان کوی حسینی را بدین سوی می خوانده است و برای رفتن به عتبات ترجیح می دادند که از تویسرکان بگذرند و چند روزی را در جوار عالمان و فهیمان به تفرج در بوستان های معرفت و عرفان بگذرانند.

آنچه طبق شواهد و اسناد مشهود است اینکه کارونسرای فرسفج نگینی بوده بر جاده عتبات که راهیان کوی حسینی در این جا اقامت گزیده و از ان جا راهی دیار عرب می شدند.این کاروانسرا به طور قطع در مسیر راه اصلی بوده است چون همان طور که “راجر سیوری” در کتاب ایران عصر صفوی عنوان کرده، کارونسراها در مسیر راه اصلی ساخته می شدند.

خانه دکتر اقتداری

خانه آرضا محمودی( دکتر اقتداری) در صد و پنجاه سال پیش در دوران قاجار در بافت قدیمی شهر تویسرکان احداث گردیده است. سبک بنا از نوع حیات مرکزی است یعنی بنا از چهار حیات مرکزی تشکیل شده که هرکدام حکم واحد را دارندنوع مصالح مصرفی بدین شکل است که در نماها ار آجر در دیوارها از خشت و در پایه ها از سنگ و در سقف ها از چوب استفاده شده است.

این بنا مشتمل بر دو طبقه فوقانی و تهتانی است که سقف طبقه همکف با طاقنماهای ضربی مزین شده است که در حقیقت جز تزئینات اصلی بناست در سقف طبقه فوقانی از تیر چوبی استفاده شده در داخل سقف اتاقها با لمبه کوبی با تقسیم بندیهای هندسی و متناسب استفاده شده راه دست رسی به این مجموعه تاریخی فرهنگی از دالانی سر پوشیده که بنا را به دو قسمت تقسیم می کند امکان پذیر است این دالان به عرض چهار متر و ارتفاع سه از معبر اصلی یعنی شهید یعقوبی امکان پذیر است در طبقه فوقانی در بقشاهی از سقف دالان برای احداث ساختمان استفاده شده است مالک بنا شخصی به اسم آقا رضا محمودی بوده که جهت اسکان چهار فرزند خود این بنا را ساخته و سپس به دیگران واگذار نموده.

این مجموعه دارای قناتی اختصاصی بوده که روش کانال سر پوشیده به کلیه حیاط مرکزیها انتقال و حوض آنها را پر می کرده و در لطافت محیط و فضای سبز خانه ها تاثیر بسزایی داشته است.

قلعه اشتران

قلعه اشتران در دویست سال پیش توسط حاج مراد خان اردلان جد بزرگ خاندان اردلان در روستای اشتران احداث گردیده است این بنا یکی از قلعه های بجای مانده از دوران قاجاریه در شهرستان تویسرکان است قلعه به لحاظ موقعیت جغرافیایی و وسعت یکی از قلعه های نادر در استان همدان می باشد.

این قلعه در گذشته یکی از مکانهای زیبا و مهم بوده زیرا یک هکتار زیر بنا دارد که شامل ساختمان حیاط بیرونی و ازطرف شمال حیاط بیرونی و از  سمت جنوب ورودی هشتی با راهروی باریک می باشد ساختمانهای اندرونی و بیرونی شامل دو طبقه مسکونی و یک طبقه زیرزمین است که جزء طبقه اول محسوب می شود در هر طبقه 13 اتاق تزئینی وجود دارد سر در ورودی قلعه دارای یک هشتی بسیار زیبا است که بالای آن ساختمانی شامل چند اتاق بعنوان محل نگهبانی وجود دارد که از طریق راهرو به داخل حصار طویله راه پیدا می کند در حیاط اندرونی قناتی وجود دارد که در حال حاضر خشک است اما نشان می دهد که در گذشته آب شرب قعاه را تامین می نموده است در چهار کنج این قلعه چهار برج مدور وجود دارد که هنگام جنگ دفاع از قلعه را آسان می نموده است اثاث بنا بدین شکل است که  در دیوارها از چینه و خشت استفاده شده و در نماها از آجر، که آجر کاریها بیشتر حالت تزئینی دارد در سمت شمال این بنا حوض سنگی که در گذشته آب داشته است این بنا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و می توان از آن بعنوان موزه محلی برای جذب توریست استفاده کرد.

مدرسه شیخ علیخان زنگنه

توسط شیخ علیخان زنگنه به دستور شاه سلیمان صفوی در سال 1090 هجری در تویسرکان ساخته شده است. این مدرسه دارای حیاط مستطیل شکل و پلانی چهار ایوانی و یک طبقه است که گرداگرد آن تعداد 36 باب حجره متصل به هم ساخته شده و در گذشته و حال محل تحصیل طلاب علوم دینی بوده و در مرکز شهر تویسرکان کنار بازار سرپوشیده ساخته شده است . در بالای درب ورودی این حوزه ملاحظه می شود نام خداوند تبارک و تعالی و اسامی پنج تن ( ع ) به طرز جالب توجهی با استفاده از کاشیکاری های سفید درج شده است کلیه قسمت های بنا از آجر و تمامی سقف ها با طاق ضربی ساخته شده که از استحکام فوق العاده ای برخوردار است.

این مدرسه دارای مسجدی است که در وسط جبهه جنوبی واقع شده است و قرینه همین مسجد در ضلع شمالی احداث گردیده که در حال حاضر از آن به عنوان کتابخانه استفاده می شود . در دو قسمت فوقانی نمای بیرونی ایوان مسجد سه ردیف کاشیکاری جلب نظر می کند که در بالای آن نوشته شده است : ” قال الله تعالی انما یعمرو مساجد الله من آمن باالله و الیوم الآخر ” و ذیل آن یک بیت شعر به خط نستعلیق دیده می شود که تاریخ تعمیر و مرمت مدرسه را با حروف جمل بیان می کند که اثر طبع مرحوم حاج ابوالقاسم نوری است که از شعرای به نام این خطه می باشد :
ناطق و صامت پی تاریخ تعمیرش بگوید        نوری از زندان برون آورد الحق یوسفی را
که با احتساب حروف ابجد سال 1361 هجری قمری را مقارن با 1319 شمسی سال تعمیر بنا را نشان می دهد . این اثر مهم به شماره 1866 مورخ 21/2/76 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

خانه مسعودی

یکی از خانه های به جای مانده از محله شاهزادگان خانه مسعودی است . تاریخ ایجاد این اثر ارزشمند بر کتیبه ای که در کنار ورودی شاه نشین طبقه همکف نصب شده سال 1292 هجری قمری را نشان می دهد که مبین قدمتی بیش از 130 سال است .خانه مسعودی با مساحت 1323 متر مربع در دو طبقه ساخته شده است ، در هر طبقه یک اتاق اصلی وجود دارد و در طرفین آن چند اتاق فرعی قرار گرفته که در انتهای هر کدام از این اتاقها ، یک اتاقک ( انباری ، پستو ) ساخته شده است.

مهمترین قسمت این اثر تاریخی اتاق شاه نشین طبقه طبقه همکف می باشد ، تمامی تمامی سقف و دیواره های این اتاق پوشیده از گچبری ها ، آئینه کاری ها و نقاشیهایی با روش رنگ و روغن شامل : نقوش گیاهی و انسانی می باشد .همچنین تصاویری از پادشاهان ایران باستان ( برگرفته از شاهنامه فردوسی ) تا دوره قاجاریه که با شیوه گراور ایجاد شده اند ، در حاشیه فوقانی دیوار های این اتاق و در میان نقوش گچبری شده به صورت قابهای کوچک قرار گرفته اند .

یکی از این تصاویر ، تصویری است از شاهزاده قاجاری که کاغذی در دست دارد که بر روی آن نوشته شده است : نامه خسروان . و در بالای تصویر، جمله ی ” گردآورنده ی این داستان جلال پور فتحعلی شاه قاجار  ” به خط نستعلیق نوشته شده است .از دیگر مشخصات این اثر می توان به موارد زیر اشاره کرد : سقف تمامی اتاقها  به جز اتاق شاه نشین طبقه همکف لمه کوبی شده اند ، پنجره های ارسی این بنا در گذشته ای نه چندان دور توسط مالکان بنا تعویض و جای خود را به پنجره های ساده داده اند ، آجر کاری های سر در ورودی شاه نشین طبقه همکف و اول از دیگر عوامل تزئینی این بنا محسوب می گردد و دیواره های حیاط با طاقنما های متععد مزین شده است .

این بنا نمونه بارزی است از دوره ای که فرهنگ و معماری ایران تحت تاثیر ” فرنگ رفتگان ” قرار می گیرد و عناصر فرهنگ و معماری غرب در معماری ایران و البته در سطحی ترین لایه آن ( تزئینات معماری ) جلوه گر می شود .این اثر ارزشمند در تاریخ 27/10/77 و به شماره 2246 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

چنار باغوار با دو هزار سال عمر از کهنسالترین درختان در ایران است

درختی 2000 ساله در کنار مسجدی از اواخر دوره زندیه از دیگر جاذبه های گردشگری شهرستان تویسرکان است.مسجد باغوار از مساجد قدیمی و نزدیک به 200 سال قدمت دارد و از حیث سبک بنا و کیفیت ساختمانی به مانند مساجد دوره صفویه است.مسجد باغوار با ستون های سنگی و طاق های ضربی و سقف های گنبدی در کنار بازار سر پوشیده ساخته شده است.

درخت کهنسالی با بیش از 2000 سال قدمت که یکی از کهنسال ترین درختان ایران است در کنار این مسجد وجود دارد.محیط آن 15 متر است و از فاصله چهار متری به دو شاخه قطور تقسیم می شود.

پل فرسفج تویسرکان

این پل در روستاى فرسفج تویسرکان، در منتهى‌‌الیه جنوب غربى روستا و بر روى یکى از شعبه‌هاى پرآب قلقل رود واقع شده و محور ارتباطى چندین روستاست.پل فرسفج از نظر قدمت به دورهٔ‌ صفویه مربوط است و با توجه به کاروانسرایى که در نزدیکى آن قرار دارد، به نظر مى‌رسد این محل هم منزل‌گاه و هم مسیر کاروان‌رو بوده است.

طول و عرض پل بسیار کم و داراى سه دهانهٔ‌ بزرگ آب ‌رو با قوس جناغى است که در حد فاصل آن‌ها دو طاق‌نماى کوچک به چشم مى‌خورد.
مصالح اصلى پل از سنگ و آجر است و از قسمت تحتانى تا شروع پاکار، قوس‌ها از سنگ ‌و از این قسمت به بالا از آجر و ملات گچ و خاک است.
کوه خان گرمز

کوه و منطقه خانگرمز در میان 16 روستای احاطه شده و از شمال به روستاهای قلقل، گنبله، بهارآب، ترمیانک، هوش و از شرق به روستاهای حاجی آباد، سوتلق، قلی لاله بالا و از طرف غرب به روستاهای مین آباد، تقی آباد، سازیان، کنجوران سفلی و از طرف جنوب به روستاهای کنجوران علیا و وسطی، قلی لاله پایین و لاشجرد محدود می شود.

این منطقه دارای صخره ها و پرتگاههای مرتفع و صعب العبور است که در معرض فرسایش شدید ناشی از بارندگی و یخبندان قرار دارند و در ضلع جنوبی نیز وجود صخره های سنگی و غارهای متعددی چون غار بهرامی، غار مر لرستانی، غار عبدالله خان بر زیبایی آن افزوده است.همچنین در این منطقه دره های عمیق و طولانی چون دره تقی آباد، دره کفتاران و دره وزم در وجود دارد که آب ناشی از بارندگی و ذوب برفهای منطقه را به پایین دست منطقه هدایت می کند.

پوشش گیاهی خان گرمز نیز از گونه های متنوع گیاهی تشکیل شده است که به خصوص پس از حفاظتهای چندین ساله محیط زیست  از انواع گونه های دارای ارزش غذایی بالا و خوش خوراک جهت تغذیه دام ها مانند بروموس، فستوکا و … گیاهان درختچه ای مانند نسترن وحشی بادامک ،زرشک و … نیز در آنجا رویش دارد.

بازار سر پوشیده تویسرکان 370 سال پیش ساخته شده است

بازار سر پوشیده تویسرکان از آثار به جای مانده از دوران صفویه در شهرستان تویسرکان است که حدود 370 سال پیش ساخته شده و در زمان قاجاریه توسط میرزارضاخان کلانتر و ابدال خان مرمت شده است. این بازار مشتمل بر یک راسته اصلی و چهار راسته فرعی که انتهای هرکدام از این راسته ها به یک بنای تاریخی دیگر مانند حمام خان، مدرسه شیخ علیخان زنگنه، مسجد باغوار و مسجد جامع ختم می شود.این بازار ها هر کدام در گذشته مختص صنف خاص بوده و به همان نام معروف و شهرت داشته اند.

ساختمان بازار یک طبقه و به صورت یکسان است که با آجر به صورت گنبدی شکل منظم و تقریباً به فاصله چهار متر احداث شده است.

مسجد جامع تویسرکان بنایی تاریخی در دل بازار

این مسجد، در ضلع غربى بازار سرپوشیده و در حاشیه خیابان شهید باهنر واقع شده و بیش از 1000 متر مربع وسعت دارد.

بناى اصلى آن همزمان با مدرسه شیخ علیخان زنگنه، در عصر صفویه ساخته شده و در سال 1271 هجرى توسط مرحوم میرزا همایون امامى، امام جمعه وقت تویسرکان تجدید بنا شده است.

آرامگاه وى نیز در مقابل درب غربى مسجد قرار دارد.

گذشته از بناهای نام برده شده در این گزارش بناهایی زیبا در جای جای این خطه وجود دارد که بازدید از آنها سرگرمی جالبی برای مسافران این دیار خواهد بود.

مسجد زرهان

مسجد زرهان با ستونهای آجری و طاقنما های ضربی و سقفهای گنبدی در کنار حمام زرهان و در محله ای به همین نام جنب امام زاده اسمائیل احداث گردیده بانی این مجموعه با شکوه استاد عنایت جد خاندان ناظمی می باشد که در حدود 200 سال پیش مقارن با حکومت قاجاریه احداث گردیده است در حدود نیم قرن پیش استاد کریم رهبر قسمتی در ضلع شرقی این بنا متناسب با بافت معماری این بنا احداث نموده است که به نوع خود ذهن هر گردشگری را به خود معطوف می دارد این مجموعه دارای قناتی اختصاصی از گذشته های دور بوده و در حال حاضر جاری می باشد این بنا به کوشش میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 1386 توسط اداره میراث فرهنگی مرمت و احیا گردیده است.
مسجد زرهان با ستونهای آجری و طاقنما های ضربی و سقفهای گنبدی در کنار حمام زرهان و در محله ای به همین نام جنب امام زاده اسمائیل احداث گردیده بانی این مجموعه با شکوه استاد عنایت جد خاندان ناظمی می باشد که در حدود 200سال پیش مقارن با حکومت قاجاریه احداث گردیده است در حدود نیم قرن پیش استاد کریم رهبر قسمتی در ضلع شرقی این بنا متناسب با بافت معماری این بنا احداث نموده است که به نوع خود ذهن هر گردشگری را به خود معطوف می دارد این مجموعه دارای قناتی اختصاصی از گذشته های دور بوده و در حال حاضر جاری می باشد این بنا به کوشش میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 1386 توسط اداره میراث فرهنگی مرمت و احیا گردیده است.

قلعه شاهزادگان ( محله شاهزادگان)

دقیقا در 140  سال پیش گروهی از نوادگان عباس میرزا ( نایب السلطنه ناکام فتحعلی شاه قاجار ) در محله ای به نام قلعه ( محله شاهزادگان ) در شهر تویسرکان زندگی می کردند ، قلعه محوطه ای بود تغریبا مستطیل شکل که طول آن از 400 متر و عرض آن از 300 متر تجاوز نمی کرد . اطراف این محوطه با دیوار های قطور و بلند و تعدادی برج محصور شده بود . بانی این قلعه شیخعلی میرزا معروف به شیخ الملوک فرزند فتحعلی شاه بوده است . این قلعه در ابتدا درب ورودی بزرگی داشته که اول غروب آن را می بستند و صبح ها اول وقت آن را باز می کردند ، ولی تدریجا بر اثر مرور زمان که دیوار ها رو به خرابی گذاشت درب بزرگ قلعه را نیز برداشتند بطوریکه از حدود نیم قرن پیش این مکان از حالت قلعه خارج شده بود و به صورت محله ای با چند کوچه باریک درآمده بود که مانند سایر محلات مردم از آنها رفت و آمد می کردند .

آثاری از و برجهای قلعه تا حدود 40 سال پیش نیز باقی بود ولی با احداث خیابانهای جدید در اطراف آن فعلا هیچگونه از آن باقی نیست . داخل قلعه خانه های متعددی با محوطه های مشجر و ابنیه مجلل وجود داشته که بیشتر آنها به مرور زمان خراب شده اند و اکنون معدودی از آنها باقی است.

انتهای پیام/ ب