آثار تاریخی آذربایجان شرقی انگیزه یک سفربه یاد ماندنی+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، آذربایجان همواره چون ستاره‌ای تابناکی در آسمان تاریخ و فرهنگ ایران پهناور و درخشنده و برگی زرین بر تاریخ پرافتخار آن افزوده است.

این دیار کهن، صحنه جانفشانی مردانی بزرگی چون ستارخان، باقرخان و شیخ محمد خیابانی، ثقه السلام و ده ها آزادیخواه و اندیشمند دیگر است که هنوز یاد و خاطره آنها در کوی و برزن آن موج می زند. شکوه آفرینش را می توان به گونه ای بی همتا در رویش سبز بهارانش ، تابستان مطبوع و خنکش، برگ ریزان هزار فامش و زمستان سپید برفش به عیان مشاهده کرد.گویی از اعماق زمان شگرفی این زبیایی ها ما را به دیدار این خطه دعوت می کند.

طبیعت سبز جامعه دلفریب آن گاه دیبای زربفت به تن کرده و به رنگ زرد خزائی می گراید و گاه جامعه سپید بلورین بر تن می کند و به راستی که آذربایجان مجموعه ای از زیبایی ها است. اینک ای مسافر با ما همراه شو میهمان سفره های صفا و صمیمیت، یکرنگی عشایر آذربایجان باش و با آنان و نمکی تازه کن و اگر می خواهی در طبیعت زیبا و شگفت انگیز لختی بر دور از هیاهو بیاسایی، جنگل های ارسباران میزبان حضور سبز شما هستند و سواحل زیبای دیارچه ارومیه، مناطق ییلاقی خوش آب و هوا با شقایق های سرخ فامش، دره های سر سبز و دل انگیز و روستاهای شگفت انگیز کندوان و اشتبین شمار را مجدوب و مسحور خود می کند. دامنه های سهند پرصلابت و ارتفاعات بزغوش با چشمه های که از دل آن جاری می شود و غبار خستگی ها را می زداید.

*جاذبه های گردشگری آذربایجان شرقی انگیزه یک سفر به یادماندنی شهر تبریز است و جان قربان جانان می کند/سرمه چشم از غبار کفش مهمان می کند آذربایجان، سرزمین شکوه و زیبایی، سرزمین دلاوری ها و جانفشانی‌ها، مهد آزادی و آزادیخواهی است و مردمانش به تدین ، مهمان نوازی و بردباری در برابر سختی ها شهره هستند.

آذربایجان چون ستاره تابناکی برآسمان تاریخ و فرهنگ ایران زمین می درخشد و تاریخ پرفراز و نشیب این دیار کهن مملو از افتخارات آذربایجانی است. هنوز خاطره جانفشانی های مردان بزرگی چون ستارهان، باقرخان، شیخ محمد خیابانی، ثقه الاسلام و صدها دانشمند و متفکر چون علامه طباطبایی، علامه امینی ، پرفسور هشترودی و علامه محمد تقی جعفری در کوچه ها و خیابان های تبریز و آذربایجان موج می زند.گویی سفر به آذربایجان سفر به آذربایجان سفر به اعماق تاریخ سفر به دیار اندیشه و شعر، سفر به طبیعت بکر و اعجاب انگیزسیر در فرهنگ و نمدن کهن این مرز و بوم می باشد و گردشگران داخلی و خارجی که علاقمند هستند، سواحل زیبای دریاچه ارومیه، مناطق ییلاقی و خوش آب و هوا، دره های سرسبز، روستاهای شگفت انگیزی چون کندوان، اشتبین و کردشت و ... با حیات وحش منحصر بفرد میهمانان خود را مجذوب و مسحور خود می کند. طبیعت زیبا و شکفت انگیز و دور از هیاهو جنگل های ارسباران، عشایر آذربایجان با سفره های گشوده صفا و صممیت و یکرنگی، دامنه های

سهند و پر صلابت سبلان بلند آوازه و ارتفاعات بزغوش با آب هاب معدنی شفا بخش میهمانان خود را به سوی خود می خواند. آذربایجان سرزمین شگفتی ها و دیاری برای تمام فصول، بهار زیبا و فرح انگیز، تابستان خنک و دلچسب، پاییز هزار فام و زمستان سپید و پر برف است.

*موقعیت و وسعت استان آذربایجان شرقی با 49 هزار و 287 کیلومتر مربع مساحت در شمال غرب فلات ایران قرار دارد . آذربایجان شرقی از شمال به وسیله رود ارس با جمهوری های آذربایجان، ارمنستان و جمهوری خود مختار نخجوان، از غرب به دریاچه ارومیه و رود قطور، از جنوب به زنجان و از شرق به کوه های سبلان، 40 نور و گردنه صائین و رودخانه دره رود از استان اردبیل محدود است.

در شمال استان شهرستان های جلفا و کلیبر حدود 200 کیلومتر با جمهوری آذربایجان و نخجوان و 35 کیلومتر با جمهوری ارمنستان مرز مشترک دارند و در تمام طول شمالی رود ارس جاری است، در این مسیر استان آذربایجان شرقی از سه نقطه مرزی جلفا، خداآفرین و کردشت نوروز با این کشورها ارتباط دارد و از این نظر دارای موقعیت حساس جغرافیایی است. مرکز آذربایجان شرقی شهر تاریخی و معروف تبریز است که یکی از شهرهای قدیمی ایران به شمار می رود و در حال حاضر نیز یکی از بزرگ ترین شهرهای ایران از نظر وسعت، توسعه صنعت، اقتصاد و فرهنگ است. تبریز نیز از قطب های جهانگردی کشور نیز محسوب می شود.

*ناهمواری ها آذربایجان شرقی منطقه مرتفعی است که کوه های بلند از جهت مختلف استان را فراگرفته و موجب پیدایش جلگه های مغان، تبریز، سراب و مراغه شده است. از کوهستان های آذربایجان در شمال، کوه های قره داغ که از جلفا تا شمال مشکین شهر ادامه دارد و کوه های میشو داغ مرند و مورو داغرا می توان نام برد . کوه های مرکزی شامل سبلان ، سهند و بزغوش می باشند و کوه های جنوبی شامل قافلان کوه در میانه است.

بلندترین نقطه استان آذربایجان شرقی قله سهند با 3722 متر ارتفاع در 50 کیلومتری جنوب تبریز و پست ترین نقطه آن در حوالی دریاچه ارومیه با 1220 متر ارتفاع قرار دارد.

*آب و هوا به طور کلی آذربایجان از مناطق کوهستانی محسوب می شود،هوای آذربایجان شرقی در شمال و مشرق سرد، در مغرب و مرکز معتدل و در جنوب تا حدودی گرم و مرطوب است ولی به طور کلی به سبب کوهستانی بودن هوای این استان و تأثیر پذیری آن از رطوبت دریای خزر و دریاچه مدیترانه و توده های سردسیری، در تابستان معتدل و در زمستان گاهی تا بیست و پنج درجه زیر صفر می رسد.

*منابع آب آذربایجان شرقی به علت موقعیت کوهستانی و ارتفاعات پر برف دارای رودهای متعدد فصلی و دائمی است .تمام رودها در دو حوضچه آب ریز دریای خزر و دریاچه ارومیه جریان دارند در هر حوضچه یک یا دو رود عمده وجود دارد که اغب رودهای کوچک و محلی به آن می پیوندند.

*رودهای مهم استان

رودخانه ارس که در زبان آذری به آن « آراز»می گویند. مهمترین و پر آب ترین رودخانه استان آذربایجان شرقی است که طول 1072 کیلومتر نوار مرزی مشترک ایران و کشورهای همسایه شمال جریان دارد آجی چای در تبریز، اسکو چای، القنا چای در کلیبر، اهر چای در اهر، توفارقان در آذرشهر،دوزل چای که به ارس می پیوند،سیلن چای در گرمادور، سیداواچای در موازات جاده تهران – تبریز، صوفی چای در منطقه بناب ، قالا چای در عجب شیر، گرانقوچای در هشترود، آیدوعموش چای در هشترود،لیقوان چای در لیقوان و مردق یا موردی چای در ملکان

*نژاد

چنان که از تاریخ باستانی ایران بر می آید، قبایلی از قوم ماد که شاخه ای از نژاد اقوام آریایی بودند،پس از مهاجرت به ایران تدریج در بخش های شمال غربی ایران یعنی سرزمین آذربایجانسکونت گزدیدند.پس از تاسیس دولت ماد ناحیه آذربایجان به نام ماد کوچک معروف شد. *بان و گویش براساسا اسناد و منابع تاریخی و کهنف مردم ماد(آذربایجان) در تبار و هویت ملی و تاریخی و زبان و دین و عادات و رسوم با دیگر اقوام ایرانی یگانه و مشترکند.

مردم آذربایجان تا دوره صفوی به زبان آذری که ریشه در زبان پهلوی دارد سخن می گفتند. لیکن مقارن تشکیل سلسله صفوی به علت رسمیت زبان ترکی در دربار صفوی، زبان آذری جایش را به زبان ترکی داد و زبان کنونی را نه می توان آذری نامید و نه ترکی بلکه در حقیقت ترکیبی است از آذری، ترکی و فارسی .

*مذهب

بیشتر مردم استان آذربایجان شرقی مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستندف در عین حالسالیان سال است که وجود اقلیت مذهبی ارامنه مسیحی را در بافت اجتماعی خود پذیرفته و زندگی مسلمات آمیز با آنان ادامه دارد.ارامنه این استان بیشتر در شهر تبریز زندگی می کنند. آشوری‌ها و ارامنه از اقلیت های مسیحی آذربایجان هستند. پیشینه فرهنگی آذربایجان

* آذربایجان، نامی پرآوازه در تاریخ ایران است. اسناد و منابع بسیار تاریخی و کهن ، از سنگ نبشته های به جا مانده گرفته تا اوستا و تورات و کتاب های مورخان یونان باستان مانند هرودوت و گزنفون و استرابون و دیگر تاریخ نویسان و پژوهندگان، همگی بر این نکته اتفاق نظر دارند که مردم ماد ( آذربایجان) در تبار و هویت ملی و فرهنگی و تاریخی، زبان و دین و عادات و رسوم با دیگر اقوام ایرانی یگانه و مشترکند.

در کتاب بُندهشن ( اوستا)- این کهن ترین سند – آمده است که آذربایجان را در زمان زرتشت « ایرانویچ» می گفتند و زرتشت از زادگاه خود آذربایجان یا ایرانویچ به شیوه پیامبران مهاجرت کرد و جهت ترویج دین خود به خوارزم رفت. نام دیگر آذربایجان، « آذرگشسب» بود که از نام آتشکده مقدس آذرگشسب در شهر « شیز» یا « تخت سلیمان» گرفته شده است. از سه نام باستانی آذربایجان یعنی «ایرانویچ» ، « آذرگشسب» و «ماد کوچک» که بگذریم به آخرین نام ماندگار آن یعنی « آتورپاتگان» می رسیم. ریشه نام آذربایجان یا آتورپاتگان از «آتروپاتن »، «آتروپات» و « آذرپات» به معنی «پاسدار آتش» است. اُتروپاتن لقب هر یک از سه ساتراپ ( استاندار) هخامنشی این ایالت بود، زیرا آذربایجان جایگاه بزرگ ترین و مقدس ترین آتش ایزد افروخته به نام آذرگشسب بود که در دو جای معروف قرار داشت ؛ یکی در باکو و دیگری در شیز مراغه ( تخت سلیمان). *آذربایجان در گذر زمان ( پیشینه تاریخی) تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته است.

قوم ماد پس از مهاجرت به تدریج قسمت های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کرد و در آنجا ساکن شد. بعد از تاسیس دولت ماد، سرزمین آذربایجان به ماد کوچک در مقابل ماد بزرگ که شامل مناطق همدان ، ری و اصفهان بود، معروف شد به عبارت دیگر ولایاتی که در قرون اولیه اسلامی به ناحیه جبال و بعدها به عراق عجم معروف بودند را در بر می گرفت. بعد از غلبه اسکندر مقدونی بر ایران ، سرداری به نام آتورپات در « آذربایگان » ظهور کرد و از اشغال آنجا توسط یونانیان جلوگیری کرد.از آن به بعد سرزمین به نام « آتورپاتگان» معروف شد، آتورپات به پادشاهی رسید و آن ناحیه را مستقل اعلام کرد. در دوره حکومت سلوکی ، ناحیه آتورپاتگان همچنان مستقل ماند و یونانیان و جانشینان اسکندر نتوانستند آداب و رسوم و تمدن خود را در آن محل شاشعه دهند.

آذربایجان در این زمان پناهگاه زرتشتیان و تکیه گاهی در مقابل هجوم ایرانیان شد. جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال خود را حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان موسس سلسله ساسانی برحکمرانان آذربایجان استیلا یافت و مرزبانی به حکومت آنجا گماشت.

در دوره ساسانی معمولا یکی از مرزبانان را به حکومت آذربایجان می گماردند از این رو در اواخر این دوره حکومت آذربایجان در دست خاندان « فرخ هرمزد» بود و پایتخت آن « شیز » نام داشت. پس از فتح آذربایجان به دست اعراب قبایل مختلف عرب از بصره، کوفه، شام و یمن برای شکونت به آنجا روی آوردند و با خرید زمین های وسیع، کشاورزی را گسترش دادندو افراد بومی را رعیت خود کردند و برای حفظ املاک خود حصارهایی به صورت قلعه دور آنها کشیدند.

در سال 198 هجری قمری که مامون هنوز در خراسان به سر می برد و « حسن بن سهل» را به عراق فرستاده بود عده ای از امرای عرب در آذربایجان دعوی استقلال داشتند .در این زمان بابک خرمدین از سرداران معروف آذربایجان از ضعف خلافت استفاده کرد و قسمت های مهمی از شمال شرقی آذربایجان را در اختیار گرفت، پس از قیام بابک و در نتیجه مبارزات او سلطه دستگاه خلافت بر آذربایجان ضعیف شد. سلسله های ایرانی بعد از اسلام مانند طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان که از شرق ایران برخاستند و حکومت های مستقلی تشکیل دادند هیچ گاه نتواستند قلمرو خود را به آذربایجان برسانند. از سال 205 هجری قمری یعنی از زمان تاسیس حکومت طاهریان تا سال 429 هجری قمری یعنی آغاز حکومت سلجوقیان، حکومت های محلی متعددی قدرت را در آرذبایجان به دست گرفتند که آخرین آنها ساجیان بوند.

پس از سقوط آنها روادیان حکومت را به دست گرفتند و مناطق شیروانف شکیف گرجستان و ارمنستان خراج گذار آنها بودند. در آغاز قرن پنجم هجری ترکان غز به فرماندهی سلجوقیان آذربایجان را به تصرف درآوردند. در سال 531 هجری آذربایجان به دست «اتابک شمس الدین ایلدگز» آنها تا حمله جلال الدین خوارزمشاه به سال 622 هجری قمری در آذربایجان حکومت کردند. با حمله مغولان و ورود هلاکوخان در سال 654 هجری قمری آذربایجان مرکز شاهنشاهی بزرگی شد که از خراسان تا شام امتداد داشت.

پایتخت هلاکوخان ابتدا شهر مراغه بود و سپس به تبریز منتقل شد به دستور هلاکو در مراغه رصد خانه ای ساخته شد . در اطراف خوی بتخانه ها و معابد برپا شد و بناهای غازان در تبریز و جاهای دیگر به وجود آمد. در زمان غازان خان شهر تبریز بزرگ تر شد و به یکی از مراکز مهم دنیای آن روز مبدل شد. تجار روم و فرنگ کالاهای خود را برای فروش به این شهر می آوردند و این امر موجب شد تا بازار های تبریز به زیبایی و ثروت مشهور شود. وزرای عهد مغول از قبیل « خواجه رشید الدین فضل اله همدانی» و « تاج الدین علی شاه جیلانی » بناهای مهمی در تبریز برپا کردند. با ضعف ایلخانان مغول در آرذبایجان امرای مستقلی حکومت یافتند.جلایرخان، چوپانیان و ترکمانان در قسمتی از این منطقه به حکومت رسیدند. پایتخت آنان تبریز بود. پس از برافتادن حکومت خاندان ترکمانان ، قره قویونلوها و آق قویونلوها بر تبریز تسلط یافتند.

از بزرگ ترین امرای قره قویونلوها می توان به جهانشاه اشاره کرد بناهای عظیمی مانند مسجد کبود به سدتور او در تبریز ساخته شد. تصرف آذربایجان به دست شاه اسماعیل اول صفوفی به سال 907 هجری قمری تبریز را برای مدتی پایتخت ایران ساخت و آذربایجان به مرکز بزرگ نظامی تبدیل شد. در زمان صفویه آذربایجان محل جنگ های خونینی میان سپاهیان ایران و عثمانی شد و عثمانیان بارها تبریز را به تصرف خود در آوردند.

بعد از سقوط دولت صفوی در دوره ای که ایران عملا میان روس ، عثمانی و اشرف مغان تقسیم شده بود. آذربایجان در دست دولت عثمانی ماند. اما دیری نپایید که نادرشاه آنجا را از تصرف دولت عثمانی بیرون آورد و سپس در دشت مغان تاج گذاری کرد. کریم خان زند در سال 1175 هجری قمری را از دست خان های محلی که پس از سقوط افشاریه قیام کرده بودند باز پس گرفت اما بعد از مرگ کریم خان دوباره خوانین محلی سربرآوردند تا اینکه آقا محمد خان قاجار در سال 1205 هجری موفق شد اداره امور آذربایجان را کاملا در اختیار گیرد. با روی کار آمدن سلسله قاجار در ایران پیشروی امپراتوری روسیه به جنوب و تصرف گرجستان عملی شد و ارمنستان ، قفقاز دربند و شروان مورد تهدید قرا گرفتند. در دوره فتحعلی شاه قدرت نظامی برتر روسیه تزاری و ضعف تدبیر شاه قاجار موجل آغاز جنگ های ایران و روس شد و به رغم شجاعت های عباس میرزا ولیعهد که فرماندهی سپاه ایران را به عهده داشتف شکست های پیاپی سپاه ایران موجب تحمیل عهدنامه تلخ گلستان و ترکمانچای شد و بخشی از ایالات آذربایجان به روسیه واگذار شد. در جنگ های سال 1243 هجری آریستوف و ژنرال پاسکوویچ تبریز را تصرف کردند و سپاه روس قسمت های مهم آذربایجان را تصرف کرد.

در زمان قاجاریه به خصوص در زمان سلطنت فتحعلی شاه آذربایجان به علت جنگ های ایران و روس مرکز نظامی کشور و شهر تبریز هم پایتخت دوم ایران شد. عباس میرزا نایب السلطنه و وزیر او میرزا عیسی قائم مقام فراهانی در آبادانی آذربایجان مخصوصاً تبریز کوشیدند به طوری که جهانگردان اروپایی امنیت و نظم آذربایجان را در دوره عباس میرزا با اروپا مقایسه می کردند. بعد از فتحعلی شاه شهر تبریز ولیعهدنشین شد و احمدشاه و ناصرالدین و مظفر الدین شاه و بالاخره محمد علی شاه دوران ولایتعهدی خود را در این شهر گذراندند.

در جریان انقلاب مشروطه مردم آذربایجان و سردارانی چون ستارخان و باقرخان نقش بسیار بزرگی در پیروزی آن ایفا کردند ولی با اشغال آذربایجان از طرف روس ها متاسفانه این انقلاب به نتیجه مطلوب رسید.

با آغاز جنگ جهانی اول آذربایجان مجدداً مورد تهاجم نیروی روسیه و عثمانی قرار رگفت. پس از انقلاب اکتبر روسیه در سال 1917 میلادی روس ها آذربایجان را تخلیه کردند و ترکان عثمانی در تبریز حکومتی دست نشانده مستقر کردند. پس از شکست آلمان و متحدش عثمانی، قیام شادروان شیخ محمود خیابانی در تبریز به منظور مخالفت با قراردادهای استعماری 1919 میلادی وثوق الدوله و ایجاد نوعی استقلال داخلی برای آذربایجان شایان توجه است. رضا خان در سال 1300 شمسی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 شمسی، نیروهای شوروی وارد ولایات شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروهادر اردیبهشت ماه 1325 شمسی به دنبال طرح مساله آذربایجان در سازمان ملل متحد آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان دوش به دوش سایر مردم ایران در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 شمسی مبارزه بی امانی را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی ملت ایران سیاست استعماری انگلیس در ایران شکست خورد. با شروع انقلاب اسلامی مردم قهرمان آذربایجان فداکاری ها و دلاوری های بی نظیر در راه پیروزی از خود نشان دادند و با رشادت در جنگ تحمیلی و کوشش در سازندگی در تکامل دوران تاریخ معاصر حضور موثری داشته و دارند.

*وجه تسمیه

آذربایجان، نامی پرآوازه در تاریخ ایران است. اسناد و منابع بسیار تاریخی و کهن ، از سنگ نبشته های به جا مانده گرفته تا اوستا و تورات و کتاب های مورخان یونان باستان مانند هرودوت و گزنفون و استرابون و دیگر تاریخ نویسان و پژوهندگان، همگی بر این نکته اتفاق نظر دارند که مردم ماد ( آذربایجان) در تبار و هویت ملی و فرهنگی و تاریخی، زبان و دین و عادات و رسوم با دیگر اقوام ایرانی یگانه و مشترکند. در کتاب بُندهشن ( اوستا)- این کهن ترین سند – آمده است که آذربایجان را در زمان زرتشت « ایرانویچ» می گفتند و زرتشت از زادگاه خود آذربایجان یا ایرانویچ به شیوه پیامبران مهاجرت کرد و جهت ترویج دین خود به خوارزم رفت. نام دیگر آذربایجان، « آذرگشسب » بود که از نام آتشکده مقدس آذرگشسب در شهر « شیز» یا « تخت سلیمان» گرفته شده است. از سه نام باستانی آذربایجان یعنی «ایرانویچ» ، « آذرگشسب» و «ماد کوچک» که بگذریم به آخرین نام ماندگار آن یعنی « آتورپاتگان» می رسیم.

ریشه نام آذربایجان یا آتورپاتگان از «آتروپاتن »، «آتروپات» و « آذرپات» به معنی «پاسدار آتش» است. اُتروپاتن لقب هر یک از سه ساتراپ ( استاندار) هخامنشی این ایالت بود، زیرا آذربایجان جایگاه بزرگ ترین و مقدس ترین آتش ایزد افروخته به نام آذرگشسب بود که در دو جای معروف قرار داشت ؛ یکی در باکو و دیگری در شیز مراغه ( تخت سلیمان)

*مفاخر آذربایجان شرقی

مفاخر گرانمایه ای از این سرزمین برخاسته و منشاء اثر در کل کشور و دنیای اسلام بوده اند. به روایت تاریخ، آذربایجان زادگاه زرتشت، مقر شاهان صفوی، محل پرورش شاعران نامی چون قطران، خاقانی، نظامی، شیخ محمود شبستری ، استاد سید محمد حسین شهریار، پروین اعتصامی و یاد آور جوشش اندیشه ای مولانا و شمس تبریزی و ظهور اسلام شناسان برجسته ای نظیر علامه امینی، علامه محمد حسین طباطبائی، علامه محمد تقی جعفری و چهره های برجسته سیاسی و فرهنگی و آزادیخواهانی مانند ستارخان سردار ملی و باقرخان سالار ملی، شیخ محمد خیابانی ، و سرزمین شهدای محراب چون آیت الله شهید قاضی طباطبایی و آیت الله شهید مدنی است. دانشمندان برجسته ای چون پروفسور هشترودی ، پروفسور عدل ، و هنرمندانی مانند اقبال آذر معروف به سلطان آواز ایران و غلامحسین بیگچه خانی، فرنام و پیشتازان تئاتر نوین ایران نیز از این دیار برخاسته اند.

*آذربایجان

مجموعه ای از زیبایی ها سراسر این استان از وجود قطبهای گردشی طبیعی مانند آسیاب خرابه، آثار تاریخی با ارزش و بی نظیر مانند بازار تبریز، آبهای گرم و درمانی مانند کندوان، صنایع دستی بی نظیر مانند فرش، سوغاتی های معروف فرآورده های چرمی و غذایی، غنی است.

قطب‌های مستعد سرمایه گذاری در جذب گردشگر در این استان زیاد است و بر دست اندرکاران این صنعت است که توجه بیشتری به این استان بویژه در احیای قطب های توریستی آن داشته باشند. در این رابطه می توان به روستای کندوان در دامنه سهند با سبک زندگی ایشان به شیوه غارنشینی، آب معدنی درمانی، خانه‌های کله قندی باستانی، جزیره اسلامی در سی و پنج کیلومتری تبریز، دره پیام، لیقوان، کناره های دریاچه ارومیه و دامنه های کوههای سهند و قله کوه عون بن علی در شمال شهر تبریز اشاره کرد.

*روستاهای تاریخی و دیدنی

نگاهی به تنها روستای صخره‌ای زنده در جهان کندوان در بیست و دو کیلومتری اسکو و شصت و دو کیلومتری تبریز در میان دره ای با صفا کنار رودخانه ای پر آبب به همین نام واقع شده است و شیوه بنای خانه های این روستا از نوع معماری صخره ای به شکل مخروطی یا کله قندی مربوط به قرن هفتم هجری است.

برخی از باستان شناسان قدمت این روستا را به دوره های پیش از اسلام نسبت می دهند در دل این تپه های بلند که ارتفاع بعضی از آنها به چهل متر می رسد آغل ، انبار و اتاقک حفر شده که بسیار دیدنی است و ضخامت جنس و طبقات تپه ها و مخروط ها از نوع اینمبریت و لاهار استکه در اثر مخلوط شدن شدن مواد آتشفشانی سهند با گل و لای حاصل از باران سیل آسا بوجود آمده است بلندی این تپه های مخروطی و هرمی شکل بیش از شصت متر است.تشکیلات طبقات بر روی آبرفت قدیمی واقع شده و رودخانه کندوان بیش از ده متر از آن را حفر کرده و پایین برده است.

کرانه‌های مخروطی شکل دامنه‌ی کوه‌های سهند برای گردشگران داخی و خارجی یادآور از بهترین مناظر طبیعی و تاریخی ایران است، چرا که این دامنه روستای تاریخی و توریستی کندوان را در دل خود جای داده است . جاذبه‌های این روستای تاریخی به گونه‌ای است که مشاوران سازمان بین المللی گردشگری از دیدن آن به وجد آمده و کندوان را یک اثر جهانی دانستند. دره شمالی جنوبی سرسبز کندوان یکی از خوش آب و هوا‌ترین و زیبا‌ترین نقاط کوهستانی ایران به شمار می‌رود که علاوه بر نهر نسبتا بزرگ دارای چشمه‌های آب معدنی نیز می‌باشد که دارای خواص پزشکی بوده و در دفع سنگ کلیه نیز با تاثیر شناخته شده‌اند.

معماری صخره‌ای حاکی از صحنه‌های مبارزه وجدان انسان با طبیعت و در خدمت گرفتن صخره‌های طبیعت است. در معماری معمولی به وسیله مصالح ساختمانی گچ ، آهک و خشت هیات اصلی بنابه وجود می‌آید ، در صورتی که در معماری صخره ای، فضای مورد نظر در درون توده سنگ‌ها هویدا می‌گردد و سنگ طبیعی نیز مانند کالبد بناها قشری مستحکم در اطراف این فضا ایجاد می‌کند.

به یاد ماندنی‌ترین ویژگی کندوان سیمای کالبدی آن است، طبیعت در این بخش از کوهستان سهند، هنرنمایی خود را به شکل صخره‌ای سنگی دوک مانند در برابر چشم آدمیان نهاده و آدمی‌از زمانی که به روزگار ساسانیان می‌رسد با کندن و حفاری کردن این دوک‌های سنگی، یکی از دیدنی‌ترین و کم مانندترین نمونه‌های معماری را باز ‌آفریده است .

نخستین کسانی که کندوان را شکل داده‌اند با کندن مکان‌های بایسته زندگی خود در دل سنگ‌ها بی‌آنکه سیمای طبیعت را برای رسیدن به خواسته خود دگرگون یا ویران کنند، دست به آفرینشی زده‌اند که نشان از فرهنگ بسیار والای زیست گروهی دارد. در کندوان طبیعت، بستر شکل گیری بافت زیستگاه را از پیش در برابر آدمی‌گسترده است و آدمی‌هشیارانه این پیشکش را گرامی‌داشته و چیدمان شایسته را همخوان با طبیعت پیش رو خود با زیبایی و آرایی در خور نشان داده است .

بافت قدیمی‌ترین روستای کندوان که یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره‌ای محسوب می‌شود، هم اکنون با ساخت و ساز‌های جدید در این روستا که متفاوت با بافت گذشته می‌باشد با تهدیدی جدی رو به رو شده است .

وجود آب معدنی ، خانه های منحصر بفرد ، دره های سر سبز و خرم ، آب و هوای مطبوع و لبنیات و عسل مرفوب کوهستان ، سبب جذب تعداد کثیری مسافر از نقاط دور و نزدیک به این روستا به خصوص در فصول مساعد سال می شود. این روستا به سبب ویژگی معماری صخره ای و بافت مخصوص آن در فهرستآثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

*روستا ی اشتبین این روستا در کنار رود ارس و با فاصله ای مه چندان زیاد از این رودخانه مرزی واقع شده است. در طراحی خانه های این روستای تاریخی به دلیل این که در شیب تند کوه واقع شده ، هوشمندی زیادی به کار رفته است. خانه های قدیمی این روستا به شیوه معماری دوره صفویه و قاجار ساخته شده اند.

روستای اشتبین در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است *روستای سیس شبستر روستای سیس در چهارده کیلومتری شبستر واقع و از آثار دیدنی متعددی برخوردار است از جمله سنگ قیزیل داشن به رنگ سرخی مایل به صورتی و به شکل صندوق است که دور تا دور آن عباراتی به خط کوفی نقر گردیده است. همچنین مزار پیر رجب و شیخ اسماعیل از عرفای بزرگ قرن هفت و هشت هجری قمری که در نزدیکی آن مجسمه قوچ سنگی بزرگی قرار گرفته ، از اماکن کقدس اهالی محسوب می شود. مسجد محمد حنیفه که بنای اولیه آن منسوب به صفویه است و در کنار آن مقبره باله حسن از مریدان شیخ شهاب الدین اهری قرار دارد از دیگر آثار سیس به شمار می آید.

* روستای قدمگاه

روستای قدمگاه یا بادمیار در جنوب آذرشهر از روستاهایی است که دارای یک گورستان تاریخی است علاوه بر آن در نزدیکی این روستا غار بزرگی وجود دارد که به نام معبد یا مسجد غار معروف است. بعضی از باستان شناسان قدمت این غار را به دوران پیش از تاریخ نسبت می دهند وبر این عقیده اند که ابتدا به عنوان معبد استفاده شده و بتدریج در قرون شش ، هفتم و هشتم به بعد محل تکیه دراویش و عرفابود و سپس به مسجد تبدیل شد. این معبد به شگل کنبدی استوانه ای به ارتفاع دوازده متر با قاعده ای به شعاع هفت متر است که در نوک گنبد منفذی جهت تهویه و روشنایی تعبیه شده است.در حال حاضر نیز مردم جهت انجام برخی مراسم مذهبی از این مسجد استفاده می کنند.

* یادمان های تاریخی ، کاخ ها و عمارات

ربع رشیدی که در حال حاضر از آن جز تپه و بقایای یکی از برج ها ، چیزی بر جای نمانده است ، به دستور خواجه رشید الدین فضل الله همدانی وزیر دانشمند و پرقدرت سلطان محمود غازان خان در درون بارویی در دامنه کوه سرخاب در زمینی بلند در شمال کوی باغمیشه میان کوه ولیلانکوی و ششگلان ساخته شد. مجموعه بناهای ربع رشیدی یکی از کارهای شگفت انگیز آن روزگار و بنیادی فرهنگی و دانشگاهی بود و هزاران نفر در آنجا به تحصیل مشغول بودند .

به نوشته حمدالله مستوفی در نزه القلوب این مجموعه شامل مدرسه ، دراشفا ، دارالسیاده ، مسجد ، کتابخانه ، ضرابخانه ، خانقاه ، دارالصنایع ، کارخانه بافندگی ، کاغذ سازی ، رنگ سازی ، گرمابه ، بیست وچهار کاروان سرا ، یک هزار و پانصد دکان ، سی هزار خانه ، آسیاب ها ، باغ ها و بستان های متعدد و بالخره آرامگاهی برای خود خواجه بود. این آرامگاه با معماری زیبا مزین به کاشی های معرق و طاق های بلند پوشیده از سنگ های مرمر ساخته شده بود.

پس از قتل خواجه رشیدالدین فضل الله در سال هفتصد و هیجده هجری قمری دشمنان این بناها را ویران کردند و همه چیز را به غارت بردند. برای بقایای ربع رشیدی طرح پارک تاریخی تهیه شده که با همکاری شهرداری تبریز در دست اجرا است.

عمارت شهرداری تبریز

این عمارت در سال یک هزار و سیصد و دوازده شمسی در زمان شهرداری حاج ارفع الملک جلیلی در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر تبریز با نظارت مهندسان آلمانی بنا گردید. این ساختمان دارای یک برج ساعت چهار صفحه ای است که با طنین موزون زنگ هایش هر پانزده دقیقه یک بار گذشت زمان را به مردم تبریز یادآوری می کند . ارتفاع این برج حدود سی ممیز پنج متر و نمای خارجی تالار شهرداری تبریز از سنگ تراشیده است و نقشه ساختمان آن با نمونه ساختمان های کشور آلمان قبل از جنگ جهانی دوم که با طرح یک عقاب در حال پرواز ساخته می شد ، مطابقت دارد .

این بنا در وسط شهر تبریز و در میدانی موسوم به میدان ساعت واقع است . در حال حاضر تمام امور عمرانی شهر و امور اداری شهرداری تبریز در این عمارت متمرکز است.

رصد خانه مراغه بر اساس نوشته های تاریخی ، در سال ششصد و پنجاه و هفت هجری قمری به دستور هلاکوخان و همت خواجه نصیر الدین طوسی ، رصد خانه بزرگی در مراغه ساخته شد که اساتیدی چون علامه قطب الدین ، فخر الدین مراغی ، محی الدین مغربی ، علی بن محمود ، نجم الدین الاسطرلابی و بسیاری دیگر در آنجا تدریس می کردند و در اداره آن نقش داشتند بنای رصد خانه حدود پانزده سال به طول انجامید .

به امر هلاکو ،کتاب و اسباب وآلات علمی و نجومی بسیاری که از فتح لغداد به دست آمده بود به این رصد خانه منتقل گردید و در انجا به کار گرفته شد . این مجموعه تا سال هفتصد و سه هجری قمری دایر بود ولی پس از آن بر اثر زلزله های سخت و بی توجهی امرای وقت رو به ویرانی نهاد. رصد خانه مراغه یکصد و شصت و هفت سال پیش از احداث رصد خانه سمرقندساخته شد و در زمان خود یکی از معتبر ترین رصد خانه های جهان به شمار می رفت. آثار باقی مانده از بنای این رصد خانه امروزه در دو کیلومتری غرب شهر مراغه هنوز به چشم می خورد .

این رصد خانه شامل برجی به قطر بیست و دوو به ارفتاع بیست و پنج متر بود.همچنین در کنار رصد خانه مدرسه ای برای تدریس علوم نجومی و ریاضی ایجاد شده بود کتابخانه ای مشتمل بر چهار صد هزار جلد کتاب و سایر تاسیسات وجود داشت.

*عمارت ائل گلی ائل گلی ( استخر مردم ) از گردشگاه های زیبا و دلکش تبریز و ایران است که در جنوب شرقی تبریز بر دامنه ی تپه ای واقع شده است. ائل گلی استخری است بس بزرگ به شکل مربع به مساحت پنجاه وچهار هزار و ششصد و هفتاد و پنج متر مربع ، در جنوب آن تپه ای است که آن را از بالا تا پایین هم سطح استخر پله بندی کرده و نهر آبی از آن به طرف پایین روان است. از سمت جنوبی از وسط استخر خیابانی کشیده شده که استخر را به صورت شبه جزیره ای در آورده است.

در مرکز استخر عمارتی به شیوه سنتی در دو طبقه ساخته شده و اطراف استخر به صورت پارک بسیار زیبا و فرح بخشی در آمده است که یکی از زیبا ترین جاذبه های گردشگری استان به شمار می رود . بنای اولیه عمارت ائل گلی را به دوره آق قویونلو نسبت می دهند که یک بار در زمان صفویه و بار دیگر در زمان قاجاریه توسط قهرمان میرزا پسر عباس میرزا نایب السیطنه ، در ایام حکمرانی آذربایجان ، بازسازی شد. بالاخره در سال های اخیر مجدداً این ساختمان تجدید بنا گردید و جهت پذیرایی از گردشگران مورد استفاده قرار گرفته است.

*خانه های قدیمی تبریز شهر تبریز به عنوان مرکز ولایت عهدنشین عصر قاجار و دومین شهر پر رونق کشور از لحاظ داشتن خانه های قدیمی، بسیار در خور توجه است. طبق مطالعات اولیه حدود سیصد خانه قدیمی ارزشمند در شهر تبریز وجود دارد که از این میان نزدیک به هشتاد باب از آنها با معرفی مدیریت میراث فرهنگی، با کاربردی فرهنگی تثبیت شده اند تا از گزند تخریب مصون بمانند. میراث فرهنگی استان موفق شده است با همکاری استانداری، شهرداری و مساعدت وسیع دانشگاه صنعتی سهند، بخشی از این ذخایر ارزشمند را از تخریب نجات داده و آنها را آماده تملک دولتی نماید تا با تعمیر و مرمت ، برای استفاده های گوناگون فرهنگی به کار آیند.

از طرح نجات خانه های قدیمی ارزشمند با مرمت های اساسی و دادن کاربری های نو به آنها مدت زمان زیادی نمی گذرد. این خانه ها که نمودی از قدرت خلاقیت هنری و معماری پیشینیان ماست می توانند با تغییرات مناسب و مرمت های لازم برای استفاده های امروزی آماده شده و علاوه برآن بر جاذبه های فرهنگی و تاریخی شهر بیفزایند.

*خانه بهنام این خانه که به دانشکده هنر اختصاص یافته، پیش از زلزله ویرانگر سال یکهزار و یکصد و نود و سه هجری قمری و در دوره زندیه احداث شده است. خانه بهنام از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل شده و تزیینات معماری آن از قبیل ارسی طنبی اصلی، دیوارنگارها، گچ بری ها و بخاری های دیواری در نوع خود بی نظیر است. در نمای اصلی خانه بهنام ستون های استوار با سر ستون های زیبا و گچ بری های دل انگیز جلب توجه می کند.

ارسی اتاق اصلی(طنبی) با نقوش هندسی، اسلیمی و شیشه های الوان از پرکارترین نوع گره چوبی است. در دیوارنگارهای طنبی این خانه از کارهای بسیار ظریف تذهیب تا پرتره ها، نقوش گل و مرغ، شکارگاهها و مناظر مختلف در نهایت ظرافت استفاده شده و بخاری های دیواری زیبایی در آن تعبیه گردیده است.

*بنای تاریخی طومانیانس در روستاهای زرنق و آئینه لو بنای تاریخی طومانیانس با حدود یکصد سال قدمت، واقع شده است. این بنا در دو طبقه بسیار عظیم با سنگهای تراشیده شده، ایوان سراسری و جهار برج به سبک قلعه های قرن نوزدهم اروپا ساخته شده است. نوشته اند مظفرالدین شاه قاجار هنگام مسافرت به اروپا در این عمارت با شکوه استراحت کرده بود.

سنگ نوشته ای در دیوار عمارت در کنار در ورودی، تاریخ یک هزار و نهصد و هفت میلادی را نشان می دهد. مقرنس های سنگی این بنا از نوع ظریف ترین و زیباترین تزیینات زمان خود بود.

*خانه گنجه ای زاده این خانه از دو قسمت به شکل حرف (دال) ساخته شده است. قسمتی از بنا مربوط به اواخر آن دوره است. این بنا در سه طبقه احداث شده و بزرگترین تالار این مجموعه در طبقه دوم قرار دارد که سقف وسیع آن با دهانه هفت متری به وسیله چوب و خرپای چوبی استوار گردیده است. نمای شرقی و غربی بنا مزین به ستون ها و سر ستون های بسیار زیبا و زیرزمین های آن با طاقهای آذری تخت و با دهانه های بیش ازچهار متر نشانی از اعتلای هنر اجرای طاق و گنبد در این بخش از میهن اسلامی است.این خلنه به عنوان ساختمان دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی استفاده می شود.

*خانه قدکی این خانه که هم اینک از آن به عنوان ساختمان دانشکده فرش استفاده می شود، در اواسط دوره قاجاریه به دستور«اعتماد الدوله» ساخته شد.

خانه قدکی دارای اندرونی و بیرونی، تزیینات دیوارنگاری، آئینه کاری،گچ بری وآجرکاری با بند برجسته است. اندرونی شامل اتاقهای نشیمن و استراحت متصل به زیرزمین و بیرونی آن شامل تالار اصلی(طنبی) کله ای ها، تالار فرعی و اتاق های خواب و استراحت مهمان است. زیرزمین بنا که با پوشش های متنوع آجری مسقف شده، شامل فضایی چون مطبخ، انبار گندم، آب انبار و حوضخانه و... است.

*خانه مشروطه بنای موزه به خانه مشروطیت معروف است و توسط «حاجی ولی معمار» در سال یک هزار و دویست چهل و هفت هجری شمسی ساخته شده است. این خانه به «حاجی مهدی کوزه کنانی» از بازرگانان انقلابی تبریز تعلق داشت که آن را در اختیار انجمن ایالتی تبریز گذاشت.

این خانه بعد از به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی و آغاز دوران استبداد صغیر، ستار فرماندهی و محل تشکیل جلسات مجاهدین و رهبران بزرگی چون ستار خان و باقر خان وعلی موسیو و سایر انقلابیون بود. خانه لاله ای ها، خانه شربت اوغلو، خانه اردوبادی، خانه حیدرزاده، خانه ثقة الاسلام از خانه های ارزشمندی است که در سالهای اخیر توسط بخش دولتی به منظور استفاده های فرهنگی تملک شده اند. خانه بلورچیان، خانه سرخه ای و خانه نصیرزاده از جمله خانه هایی هستند که در عین مسکونی بودن، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اند.

انتهای پیام/