عمارت مفخم، بزرگترین اثر معماری خراسان شمالی+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد، در دوران قاجار عمارت مفخم  همراه با بناهای دیگر از جمله آئینه ها خانه، کلاه فرنگی، حوضخانه وسر در در باغ بزرگی قرار داشته ومجموعه دارالحکومه  مفخم را تشکیل می داده اند.

بنای عمارت در سال 1300 ه. ق همزمان با دوره  حکومت ناصرالدین شاه به دستور یار محمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ایلخان طایفه کرد شادلو وحاکم منطقه شمال خراسان واسترآباد( گرگان کنونی)ساخته شده ومحل سکونت سردار مفخم وخانواده اش وپذیرایی از مهمانان دولتی ورجال سیاسی بوده است.

معروف است که نقشه ساختمانی عمارت به دست میرزا مهدی خانشقاقی(ممتحن الدوله) از نخستین استاد معماران تعلیم یافته در خارج از کشور که معماری مدرسه شهید مطهری دو تهران از جمله کارهای اوست طراحی شده است.

بنای عمارت در دو طبقه وبه اندازه های تقریبی 50در 23 متر وارتفاع حدود 9متر ساخته شده است و در مجموع 34اتاق و2 تالار بزرگ دارد که زمانی به آئینه ها کاری، کاشیکاری وگچبری تزیین شده بود.

کلنل ادوارد پیت انگلیسی که حدود یک قرن پیش با سردار مفخم در این بنا دیدار داشته در توصیف یکی از اتاق های آن می نویسد:" دیوارها با تعدادی نقشه تزیین شده بود، شمعدان ها و آئینه ها های زیبا پوشیده شده وکف آن نیز با قالی های قالب دوزی شده ابریشمی رشتی فرش شده بود." بر روی دیوارها  پوست پلنگ وخرس و دو گربه وحشی وچند حیوان دیگر که در جنگل های شمال این ناحیه یافت می شود آویزان کرده بودند.

این بنا اتاق های متعددی دارد که با 21درب چوبی به ایوان ها گوشوده می شوند و در طبقات آن جا به جا گچبری های زیبا به چشم می خورد.

معماری بنا تلفیقی  از فرم ها والگوهای معماری سنتی ایران وبه ویژه  سبک قاجار وهمچنین عناصر، نقش مایه ها وعناصری از معماری اروپایی را شامل است.

هر دو طبقه بنا دارای ایوان می باشد که ایوان ها در ضلع شمالی به صورت دو ایوان جانبی در طرفین جداره ضلع شمالی در طبقه اول وایوان سراسری در طبقه همکف  و در ضلع جنوبی به صورت دو ایوان  در هر دو طبقه می باشد که از ویژگی های بارز اثر وجود ستون های سر تاسر کاشی کاری شده در نمای جنوب می باشد که تنوع نقوش، طرح ها  ونقشمایه های بکار گرفته شده در تزئینات بنا به ویژه کاشی های ضلع جنوبی را می توان نام برد.

پس از سقوط  سلسه قاجار قسمت اعظم املاک خاندان شادلو از جمله ساختمان عمارت که در آن زمان محل سکونت  سردار معزز فرزند  سردار مفخم بوده  به تصرف رضا شاه در آمد وسرهنگ رخشا فرماندار ورئیس کل املاک پهلوی بجنورد در آن زمان اقامت گزید.

درسال 1316ه. ش در طبقه فوقانی بنا آتش سوزی رخ داد وسقف عمارت که با تیر ارس وپوشش سفالی ساخته شده بود نابود شد وسقف شیروانی کنونی با پوشش ورق گالوانیزه ایجاد شد.

در دهه 1320بنای عمارت از سوی ورثه سردار مفخم به عنوان بیمارستان به اداره بهداری واگذار شد.سرانجام در شهریور 1370این عمارت با شکوه در اختیار اداره وقت میراث فرهنگی بجنورد  قرار گرفت وهم اکنون به عنوان موزه بزرگ باستانشناسی  و مردم شناسی در حال بهره برداری است بنای عمارت به شماره 952در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

تزئینات بنای عمارت:

بیشتر تزئینات عمارت مفخم در نمای جنوبی بنا تمرکز یافته و شامل انواع کاشی کاری است.

سرتاسر نمای ضلع جنوبی از بالای ستون ها ی 8ضلعی ایوان طبقه پایین تا زیر سقف طبقه دوم وحتی ساقه های ستون های ایوان فوقانی با کاشیکاری های معرق ، معقلی وکاشی های هفت رنگ (خشتی )تزیین شده است.

جالب است که نقوش بکار رفته در کاشی های هر ستون لچکی ها وقاب ها روی هر چشمه طاق در طبقه فوقانی طرحی نو را عرضه می کند از تکرار نقوش وطرح ها پرهیز شده تا نمایی الوان  ومتنوع ایجاد شده دو ستونی که پایه های چشمه طاق مرکزی بر آنها استوار است با کاشی های معرق تزیین شده ولی  ستون ها ونیم ستون های طرفین آن کاشیکاری معقلی دارند.

چشمه نوازترین تزئینات در لچکی های چشمه طاق بزرگ مرکزی در مقابل پنجره تالار بزرگ ودر فضای مثلثی شکل افریز مرکزی دیده می شود. در دو سوی طاق بزرگ نقش دو فرشته ی بال دار در تلفیق با بقوش  گیاهی وپیچک ها ایجاد شده که به نوعی تداعی کننده نقش فرشتگان بالدار ونقوش گیاهی در طرفین  مغازه های بزرگ طاق بستان است ودر عین حال از تاثیر شمایل نگاری هنر اروپایی بر کنار نمانده است.

بر بالای این طاق ودر وسط سنتوری مثلثی شکل مرکزی نقش شیر وخورشید  از نقوش باستانی در هنر به رنگ زرد بر کاشی های هفت رنگ تصویر شده است.

انتهای پیام/