آکادمی فلسفی آتن امروز در تهران است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نخستین پیش‌همایش نکوداشت مقام علمی حکیم طهران (آقا علی مدرس زنوزی) صبح امروز 25 فروردین ماه در دانشکده الهیات و معرف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.  حجت‌الاسلام امام رئیس دانشکده الهیات، زهرا مصطفوی دختر امام راحل(ره) کریم مجتهدی، منوچهر صدوقی سها و دیگر استادان دانشکده الهیات دانشگاه تهران در این مراسم حضور داشتند. سخنرانان پیش‌همایش نخست کریم مجتهدی و منوچهر صدوقی سها بودند که آن درباره ارتباط حکیم زنوزی با کنت دوگوبینو و فلسفه غرب سخن گفت و این شاخصه‌های مکتب تهران و چهره‌های برجسته آن را معرفی کرد.

منوچهر صدوقی‌سها در ابتدای سخنانش گفت: هیچ علمی از تاریخش جدا نیست و نه تنها نمی‌تواند از تاریخ خود جدا باشد بلکه از تاریخ حاملا آن علم هم جدا نیست. مخصوصا در فلسفه که با تاریخ خود در هم تنیده‌اند؛ اما متاسفانه ما از این حقیقت به شدت غفلت کرده‌ایم. البته یک مصیبت دیگر مرتبط با این موضوع هم وجود دارد، اینکه تاریخ فلسفه را تاریخ فلاسفه خلط کنیم.

وی ادامه داد: ما هیچگاه نمی‌توانیم به متن فلسفه اشراف پیدا کنیم، مگر اینکه با اشراف به تاریخ آن فن و تاریخ حاملان آن آشنایی داشته باشیم. 200 سال است که از تاسیس حوزه فلسفی تهران می‌گذرد؛ البته عده‌ای از آن به عنوان مکتب یاد می‌کنند که به نظر من کاملا غلط است. تهران یک حوزه فلسفی دارد که شامل همه رشته‌های فلسفه سنت فکری اسلامی ایرانی می‌شود؛ از مشاء و اشراق و حکمت متعالیه گرفته تا کلام و عرفان و دیگر علوم عقلی.

صدوق‌سها اظهار عقیده کرد که تاریخ نشان می‌دهد تاریخ فلسفه در اسلام مساوی با تاریخ فلسفه در ایران است. شاید عده‌ای این را قبول نکنند اما واقعیت همین است، ادوار تاریخ در ایران یعنی ادوار تاریخ در اسلام. برای این تاریخ فلسفه 11 دوره قابل تصور است: دوره «آغاز ترجمه»، «نضج ترجمه»، «فارابی»، «ابن سینا»، «تهافتات»، «فترت»، «صدرالمتالهین»، «حلقه مفقوده (اساتید واسط)»، «آخوند ملا علی نوری»، «حکمای اربعه»، «تلامیذ حکمای اربعه».

به گفته صدوقی‌سها حوزه فلسفی تهران در 1237 با عزیمت چند تن از شاگردان ملاعلی نوری از اصفهان به تهران تاسیس شده است.

این پژوهشگر حکمت اسلامی در ادامه سخنانش به بررسی برخی از مولفه‌ها و شاخصه‌های حوزه فلسفی تهران پرداخت و گفت: نخستین مولفه این حوزه این است که در آن همه علوم و فنون عقلی تدریس می‌شده اشت: مشاء و اشراق و عرفان و کلام و...

وی ادامه داد: دومین شاخصه این حوزه این است که آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های غرب نخستین بار در همین حوزه و توسط استادان این حوزه شکل می‌گیرد؛ وثوق‌الدوله که در عالم سیاست آدم خوشنامی نیست، اما در این خصوص یکی از محورهای آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های غربی است. شیخ محمدحسن برهانی و زکاءالملک از دیگر چهره‌های حوزه تهران هستند که در این زمینه نقش داشته‌اند.

صدوقی‌سها افزود: ایجاد یک ارتباط فعال با فلسفه غربی دیگر مولفه حوزه فلسفی تهران است. عده‌ای از این حوزه به غرب رفتند و فلسفه غربی را تحصیل کردند و باعث ارتباط این دو فلسفه شدند. از جمله آن‌ها استاد ما محمدکاظم عصار است و استادان فلاطوری و مهدی حائری، محمد خوانساری و شرف‌الدین خراسانی از دیگر چهره‌های این حوزه هستند که این ارتباط را برقرار ساختند.

این پژوهشگر حکمت اسلامی مولفه چهارم حوزه فلسفی تهران را احیا شدن کتابت فلسفه به زبان فارسی در آن عنوان کرد و گفت: متون ممتاز فلسفی ما به زبان عربی است اما در حوزه تهران با زبانی خوب فلسفه به فارسی کتابت شد که این یک ویژگی بسیار مهم فرهنگی است. ملا عبدالله زنوزی، آقا علی زنوزی، حیدرقلی خان نهاوندی قاجار، آقا میرزا مهدی آشتیانی، فاضل تونی، الهی قمشه‌ای و میر عبدالحسن شعرانی از چهره‌های برجسته این حوزه هستند که فلسفه را به فارسی خوبی نگاشته‌اند.

وی درباره پنجمین شاخصه حوزه فلسفی تهران گفت: در حالی که بسیاری از طلاب علم برای تحصیل به نجف می‌رفتند، طلاب زیادی که اسلا عرب بوده‌اند برای حکمت‌آموزی به حوزه تهران آمده‌اند و این نشان از تاثیر این حوزه دارد. همچنین حکما و علمایی که برای تحصیل به نجف رفتند ابتدا از همین حوزه تهران سر برآوردند. حکمای حوزه قم هم به همین شکل بسیاری از علمایی که در حوزه قم بودند ابتدا در تهران در همین حوزه تحصیل علوم کرده بودند.

صدوقی‌سها آخرین مولفه را وجود رابطه قوی بین تاسیق حوزه فلسفی تهران و تاسیس دانشگاه تهران برشمرد و توضیح داد: نیمی از استادان دانشگاه تهران از حکمای حوزه فلسفی تهران بودند از جمله فاضل تونی، میرزا مهدی آشتیانی، الهی قمشه‌ای و استاد عصار. 

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: کشور عزیز ما ایران تنها مملکتی بر روی زمین است که در این عصر و زمانه توانسته سنت فلسفی را که از گذشته وجود داشته، زنده نگه دارد. اگر چه به آن چندان توجه نمی‌شود اما همین سوسو زدن مانده و سنت فلسفی هنوز در ایران جاری است. آن هم به صورت سینه به سینه نقل شده و مانده و ما باید قدر آن را بدانیم.

صدوقی‌سها گفت: در حقیقت آکادمیای آتن با شیوه خاص خود همین امروز در تهران و شهر ما برقرا و دایر است، اگر چه از نظر کمیت و تاثیرگذاری در روند سیر فلسفه شاید به پای آمادمی افلاطون نرسد اما هنوز همان آکادمی هنوز در تهران دایر است و این در هیچ جای جهان وجود ندارد. 

این پژوهشگر تاریخ حکمت اسلامی با ذکر شجره‌نامه حکمی خود و نام بردن از سلسله استدادانش که واسطه‌های او و حکمای اسکندریه و سپس یونان هستند، تاکید کرد: ما با واسطه شاگردان حکمای بزرگ یونان هستیم و همان آکادمی آتن امروز د تهران ما برقرار است.

صدوقی سها در پایان پیشنهاد کرد: از آنجا که همین امسال ما به قرن سوم تاسیس حوزه فلسفی تهران پای می‌گذاریم، چه خوب است که پس از برگزاری کنگره آقا علی زنوزی جشنی ترتیب دهیم و 200 سالگی حوزه تهران را گرامی بداریم. نمی‌گویم کنگره برگزار کنیم زیرا اعتقاد دارم این اتفاق به قدری بزرگ و فرخنده است که باید جشن بگیریم و به پایکوبی و دست‌افشانی بپردازیم.

انتهای پیام/