نمایشگاه کتاب تهران؛ میزبانی نامهربان برای ناشران فارسی‌زبان افغانستان
خبرگزاری تسنیم: نمایشگاه کتاب تهران ۳ سال است که شاهد حضور ناشرانی از افغانستان است، اما نه در بخش ناشران داخلی که فارسی‌زبان‌ها هستند، بلکه در بخش بینالمللی و میان ناشران غیرفارسی زبان؛ همین نکته از ظرفیت‌های حضور آنها کاسته است.
خبرگزاری تسنیم، تنها چند روزی به برگزاری نمایشگاه کتاب تهران باقی مانده است، این روزها مصلی تهران شاهد جنب و جوشی بی‌نظیر است، تا بزرگترین رویداد فرهنگی کشور دهم اردیبهشت ماه در آن رقم بخورد، امسال نیز به مانند 27 دوره گذشته ناشران بسیاری از ایران آثار خود را در نمایشگاه عرضه خواهند کرد، دربخش بین‌الملل نیز ناشرانی از کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکا آثار خود را عرضه می‌کنند، هر چند طی سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌های اقتصادی و بدهی میلیادردی نمایشگاه کتاب به ناشران خارجی حضور مستقیم این ناشران و عرضه جدیدترین آثار لاتین کاهش قابل توجهی یافته و این موزعان بین‌الملل بودند که تنور بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران را گرم کردند، اما بخش بین‌الملل طی سه سال گذشته با یک نقطه عطف نیز روبرو بوده است.
این نقطه عطف چیزی نیست، جز حضور فعال ناشرانی از کشور افغانستان که تلاش داشتند طی 3 سال گذشته جدیدترین عناوین منتشر شده در کشور خود را به نمایشگاه کتاب تهران رسانده و در این شور و شوق فرهنگی با همزبانان ایرانی خود شریک شوند.
اما باید گفت، نمایشگاه کتاب تهران میزبان خوبی برای این ناشران نبوده است، چرا که این ناشران نیز به مانند ناشران عربی و لاتین در بخش بین‌الملل نمایشگاه جانمایی شده‌اند. سال گذشته نیز جدایی بخش بین‌الملل از بخش اصلی نمایشگاه کتاب تهران موجب شد تا از رونق حضور آنان کاسته شود.این جدا افتادن بخش بین‌الملل موجب شد، بسیاری از فرهنگیان و کتابدوستان ایرانی متوجه حضور ناشران همزبان افغانستان نشوند و بسیاری از افغانستانی‌ها شور و شوق دوستداران کتاب ایرانی را نبینند، این در حالی بود که ناشران افغانستان کتاب‌های ناب و گرانسنگی از افغانستان آورده بودند، که این آثار در دسترس مخاطبان ایرانی قرار نگرفت. علاوه بر آن ناشران افغانستان نیز نتوانستند در تعامل با ناشران ایرانی، سوغات خوبی از نمایشگاه کتاب تهران را برای مخاطبان افغانستان به ارمغان ببرند.
متأسفانه سابقه چاپ و نشر در کشور افغانستان چندان خوب نیست، بیشترین کتب و منابعی که در این کشور به دست اهل مطالعه می رسد چاپ کشور های دیگر از قبیل ایران، پاکستان و ... است، با این وجود رشد کتابخوانی در این کشور طی سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است، به گونه‌ای که اگر پیش از این کتابفروشان افغانستان برای فروش 500 نسخه منتشر شده از یک کتاب به مشکل بر می‌خوردند، امروزه کتاب‌ها در 10 هزار نسخه منتشر و در فرصت محدودی نایاب می‌شوند.
با توجه به حجم مبادلات 10 میلیاردتومانی کتاب از ایران به افغانستان به صورت سالانه، حفظ این بازار نکته‌ای حائز اهمیت است، نمایشگاه کتاب تهران در این زمینه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، چرا که در فرصت ده روز آیینه‌تمام نمایی از نشر ایران را در مقابل مخاطب قرار می‌دهد و به نوعی بزرگترین عرضه فرهنگی در حوزه نشر است. در مقابل افغانستان نیز بهترین و بزرگترین بازار برای صادرات نشر ایران است. که هم صرفه اقتصادی فراوانی را به دنبال دارد و هم تأثیرگذاری فرهنگی بسیاری با خود خواهد داشت. بنابراین همکاری صنعت نشر ایران با افغانستان منشوری است با ابعاد فراوان.
این منشور از چند بعد قابل بررسی است، نخستین بعد، بازار نشر کتاب‌های دینی در افغانستان است، با توجه به شیعه بودن بسیاری از جمعیت این کشور، متون دینی تولید شده در ایران بهترین منبع در اختیار برای مردم این کشور است، به گونه‌ای که عمده کتاب‌های دینی موجود در کشور افغانستان اکنون از طریق ایران وارد این کشور می‌شوند. در مقابل حرکت‌های وهابیت در واردات کتاب‌های خاص از جنوب مرزهای افغانستان به این کشور طی سال‌های اخیر برای مقابله با کتاب‌های دینی شیعیان بر اهمیت حضور پررنگ‌تر ایران در این بازار می‌افزاید.
اما دومین بعدی که باید به آن توجه داشت، بازار کتاب‌های دانشگاهی و آموزشی در افغانستان است، طی سال‌های اخیر با افزایش مراکز آموزشی و دانشگاهی در افغانستان و رشد متقاضیان ادامه تحصیل، کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی بازار خوبی در این کشور پیدا کردند، اساتید این کشور نیز ترجیح داده‌اند به جای اینکه راه رفته را دوباره بپیمایند، از کتاب‌هایی که در این زمینه در کشورهایی چون ایران و پاکستان به زبان فارسی و یا در سایر کشورها به زبان انگلیسی تولید شده است، بهره ببرند، این نکته اگر به موازات اتفاقات سال گذشته این کشور از جمله طرح جدید دولت افغانستان مبنی بر تدریس به زبان‌های خارجی در رشته های علوم تجربی و طب در دانشگاه‌های این کشور بررسی شود، متوجه حساسیت در دسترس بودن کتاب‌های دانشگاهی در رشته‌های تجربی و طیب به زبان فارسی برای دانشجویان این دانشگاه خواهیم شد، بنابراین چه بازاری در دسترس‌تر از بازار کتاب‌های دانشگاهی ایران.
سومین بعدی که از این منشور باید در نظر داشت، حوزه نشر کودک و نوجوان در کشور افغانستان است، صنعت نشر افغانستان در حوزه کودک و نوجوان بسیار نوپاست، این موضوع به عنوان مهمترین نکته کلیدی در سفر اخیر ناشران ایرانی به افغانستان مطرح شد و محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران خواستار همیاری ناشران برای کمک به کودکان افغانستان شد. در مقابل صنعت نشر ایران در حوزه کودک و نوجوان پس از انقلاب موفقیت‌های بسیاری داشته است، انتشار دایرة‌المعارف‌های علمی، قرآنی و دینی، انتشار داستان‌های و رمان‌های ویژه کودکان و نوجوانان، موفقیت تصویرگران ایرانی در جشنواره‌های بینالمللی و ... همه نشان از رشد صنعت نشر کودک و نوجوان در ایران دارد، این سرمایه عظیم می‌تواند در اختیار کودکان و نوجوان افغانستان قرار گیرد و به نوعی پشتوانه‌ای برای حفظ فرهنگی و زبان غنی فارسی در مقابل تمام تلاش‌هایی که برای هجمه علیه زبان فارسی در این کشور می‌شود، باشد.
منشور همکاری نشر ایران و افغانستان ابعاد بسیاری دارد که بررسی همه این ابعاد در این مقال نمی‌گنجد، اما باید در نظر داشت که کشور افغانستان نیز طی سال‌های اخیر به ویژه در حوزه ادبیات توانسته گام‌های بسیاری برداشته و آثار قابل توجهی را عرضه کند، عرضه این کتاب‌ها در ایران نیز تصویر ناقصی که مردم ایران از این کشور و همزبانان خود دارند را کامل‌تر خواهد کرد، بنابراین نباید به این همکاری به عنوان یک معادله یک طرفه نگریست و به صنعت نشر افغانستان تنها به عنوان یک بازار نشر نگاه کرد، بلکه صنعت نشر افغانستان نیز ظرفیت‌هایی را پیش روی ما قرار می‌دهد که بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها بسیاری از مشکلاتی را که امروز با آن روبرو هستیم، تقلیل خواهد داد.
این مسئله این پرسش را به ذهن متباد می‌کند که آیا اکنون که تنها یک ماه از سفر ناشران ایران به افغانستان و آغاز فتح بابی جدیدی در روند همکاری این دو کشور در عرصه نشر می‌گذرد؟ وقت آن نرسیده که میزبان گرم‌تری از این همزبانانمان باشیم؟ آیا وقت آن نرسیده که ناشران افغانستان در میان ناشران داخلی جانمایی شوند و نه در میان ناشران لاتین و عربی که هیچ مخاطبی برای آنها وجود ندارد؟ پاسخ روشن است، اگر کشورهای فارسی زبان را به عنوان یک کل یکپارچه نگاه کنیم، جای ناشران افغانستان در میان سایر ناشران فارسی‌زبان یعنی بخش داخلی است.
انتهای پیام/
