آرزوى واقعى من این است که ما درِ چاههاى نفت را ببندیم
خبرگزاری تسنیم: مقام معظم رهبری در سخنرانی ۱۳ اردیبهشت سال ۷۳ تأکید کردند:"آرزوى واقعى من ــ که البته ممکن است به این زودی‌ها قابل تحقّق نباشد ــ این است که ما درِ چاههاى نفت را ببندیم و اقتصاد خود را براساس کالاها و محصولات غیرنفتى بنیاد نهیم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در این نوشته کوتاه سعی می‌شود تا ابتدا تعریفی از اقتصاد بدون نفت داشته باشیم، سپس سیری تاریخی در بیانات مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد بدون نفت خواهیم داشت، برخی مفاهیم مرتبط با این موضوع شرح داده خواهد شد و در پایان راهکارهایی در راستای تحقق این امر آورده شده است.
تعریف ساده از اقتصاد بدون نفت به این شرح است که دولت بدون نیاز به درآمدهای نفتی اقتصاد را مدیریت نماید و اگر روزی امکان صادرات نفت وجود نداشته باشد خللی در مکانیزم‌های اقتصادی کشور به وجود نیاید؛ در واقع اقتصاد بدون نفت یعنی اقتصاد بی‌نیاز از درآمدهای نفتی.
بررسی بیانات مقام معظم رهبری نشان می‌دهد که ایشان از سال 73 تاکنون به‌مناسبت‌های متفاوت بر شعار "اقتصاد بدون نفت" پای‌فشاری نموده‌اند. "آرزوى واقعى من ــ که البته ممکن است به این زودی‌ها قابل تحقّق نباشد ــ این است که ما درِ چاههاى نفت را ببندیم و اقتصاد خود را براساس کالاها و محصولات غیرنفتى بنیاد نهیم، یعنى فرض کنیم این کشور، کالایى به‌نام نفت ندارد. البته این کار ممکن است در این سالها و به این زودی‌ها عملى نباشد. زیرا دشمنان ایران در دوران رژیم وابسته و فاسد پهلوى، بیش از حدّ تصور خرابکارى کرده‌اند و چنان ملت و کشور ما را به نفت وابسته نموده اند که نشود به این آسانى چنین کارى را کرد. اما روزى باید این کار بشود و آن روز، روزى است که ملت ایران بدون اینکه سرمایههاى خود را مفت و مجّانى به دست کسانى بدهد که با کمال خباثت از ثروت ملى کشورها استفاده می‌کنند، با تکیه بر امکانات ذاتى، روى پاى خودش بایستد".
پس از آن ایشان در نوروز 75 نگرانی خود را نسبت به اقتصاد وابسته به نفت ابراز نموده می‌فرمایند : "من یک نگرانى مختصرى دارم ــ که مربوط به امروز هم نیست؛ سالهاست که این نگرانى را دارم ــ و آن این است که باید اقتصاد ملت ایران از نفت جدا شود. این مسئله را اخیراً به دولت خدمتگزار ابلاغ کرده‌ایم که برایش برنامه‌ریزى کند و در حال برنامه‌ریزى است و کارهایى هم انجام داده است. ما باید کارى کنیم که ملت و دولت ایران، وابسته به نفت خود نباشند".
مقام معظم رهبری در سال 78 ضمن تأکید بر اقتصاد بدون نفت فرمودند: "من از سه چهار سال پیش به این طرف، به‌خصوص تأکید کرده‌ام تا آن‌جایى که می‌توانند، باید وابستگى اقتصادى کشور را به نفت، کم کنند ... طبیعى است اقتصادى که بر پایه کالایى است که قیمتگذارى آن در دست دیگران است، همین مشکلات را هم دارد؛ یک روز می‌شود بشکه‌اى هجده دلار و بیست دلار، یک روز هم ناگهان به هفت و نیم دلار و هشت دلار تنزّل می‌کند! ما احتیاجى نداریم به اینکه این کالا را اینطور مصرف کنیم. ما می‌توانیم در داخل کشور، از منابع فراوان و عظیمى که وجود دارد، استفاده کنیم و دولت، امروز در فکر این مسائل است".
در ابلاغ سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه نیز به "تغییر نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن، از منبع تأمین بودجه عمومی به منابع و سرمایه‌های زاینده اقتصاد" تأکید شده است. ایشان در سال 90 در دیدار با فعالان بخشهای اقتصادی کشور یکی از بزرگ‌ترین معضلات اقتصاد کشور را وابستگی به درآمد نفت می‌دانند: "ما باید به اینجا برسیم و بتوانیم خودمان را از درآمد نفت واقعاً بى‌نیاز کنیم. یکى از بزرگ‌ترین بلیات اقتصاد ما، و نه‌فقط اقتصاد ما، بلکه بلیات عمومى کشور، وابستگى ما به درآمد نفت است".
در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی که اخیراً توسط ایشان ابلاغ گردید هم این موضوع مورد تأکید قرار می‌گیرد: "با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت‌ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا ابلاغ می‌گردد: ... 18) افزایش سالانه سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت".
همان‌طور که در بالا آورده شد دغدغه رهایی از اقتصاد نفتی در اندیشه مقام معظم رهبری و در ادامه آن در تمامی دولت‌های گذشته وجود داشته است، اما طبق آمار بیش از 45 درصد بودجه عمومی دولت به درآمدهای نفتی وابسته است و این میزان از وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی حل این مشکل را در کوتاه‌مدت غیرممکن می‌کند. مقام معظم رهبری دو راهکار اساسی برای تحقق اقتصاد بدون نفت، یعنی اصلاح مدیریت نفت و اتخاذ سیاست‌های کلان اقتصادی جهت اصلاح ساختار اقتصادی کشور، پیشنهاد نموده‌اند.
یکی از راهکارهای اصلی برای حرکت به‌سمت اقتصاد بدون نفت گسترش دریافت مالیات و افزایش سهم مالیات در درآمدهای دولت است؛ همچنین مالیات یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سیاست گذاری مالی و توزیع عادلانه ثروت در هر جامعه‌ای است. بر اساس آخرین آمارهای موجود سهم مالیات در تأمین هزینه‌های جاری دولت حدود 40 درصد است که این رقم در کشورهای پیشرفته تا 80 درصد است.
افزایش صادرات غیرنفتی نیز می‌تواند در جهت کاهش وابستگی به درآمد نفت بسیار مؤثر باشد که علی‌رغم اقدامات و تلاش‌های صورت گرفته همچنان رتبه فعلی صادرات با طرفیت‌های کشور فاصله بسیار دارد؛ همچنان که در رهنمودهای مقام معظم رهبری نیز به این اصل اشاره شده است. تقویت بخش خصوصی و ارتقای سهم این بخش در اقتصاد هم می‌تواند صادرات کشور را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
موضوع دیگری که می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد توجه به تولیدات دانش‌بنیان است. «باید روزى برسد که این ملت بتواند از دانش خود ثروت تولید کند. آن‌وقت خودِ آن ثروت به پیشرفت دانش کمک خواهد کرد.» گسترش صنعت پتروشیمی و به‌ویژه صنایع پایین‌دستی آن با هدف ایجاد ارزش افزوده و اجتناب از خام‌فروشی نفت خام، گسترش صنعت گردشگری و توجه بیش از پیش دولت به صندوق توسعه ملی و راهبردهای بلندمدت آن از دیگر راهکارهایی است که در جهت گذار به اقتصاد بدون نفت کمک خواهد نمود.
انتهای پیام/*
