روایت اسناد تاریخی درباره القاب امام علی (ع)

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، بر پایه روایات ولادت حضرت علی (ع)، مادر گرامی ایشان فاطمه بنت اسد، نام وی را حیدر گذاشت، اما ابوطالب  نام علی را برای ایشان برگزید، نامی که در نوع خود منحصر به فرد بوده و نمونه‌ای پیش از آن در منابع نیامده است (ابن شهر آشوب).

با وجود اینکه این امام بزرگوار از زمان پیامبر(ص) با اسامی و القاب گوناگونی نامور گشت، اما هرگز نام «علی» تحت الشعاع نامی دیگر واقع نشد.

امام اول شیعان کنیه‌ها و لقب‌های بسیاری مثل ابوالحسن، ابوتراب، ابوالائمّه، ابوالایتام، اسداللّه ، یداللّه، سیف اللّه، باب اللّه، ولی الله، وصی رسول اللّه، عین اللّه، انسان کامل، عادل، حجّت اللّه، اوّل المسلمین، یعسوب الدّین، امام المتّقین، اخ الرسول، حیدر کرّار، صاحبِ ذوالفقار، امام الابرار، مولی، مولی المتّقین، امام العادلین، المخلصُ للّه، امیرالمؤمنین و به ده‌ها لقب و شهرت دیگر معروف است.

ابن بابویه می‌گوید: نام امام علی (ع) نزد مادر گرامی‌اش: حیدر، نزد ابوطالب: ظهیر، نزد اعراب: علی، در میان هندیان: کبکر،  نزد رومیان: بطریسا، در میان فارس: جبتر،  نزد ترکان: بثیر،  نزد زنگیان: حیتر،  نزد کَهَن: بویی،  نزد ارامنه: فریق، در حبشه: بثریک، در انجیل: ایلیا، در تورات: بریء و در زبور: أری آمده است.

نام‌ها و لقب‌های امام علی (ع) در رابطه با پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)

در انبوهی از روایات به نوع و رابطه محمد(ص) با امام علی(ع) اشاره صریح شده و در آنها نگاه خاص پیامبر به آن حضرت نمایان شده است.

یادکرد نبی اکرم(ص) از داماد خویش به عنوان «اخی و صدّیق الاکبر»، برادر و دوست از مهم‌ترین نمونه‌ها در تبیین رابطه ویژه ایشان است (دمشقی).

پیامبر(ص) حضرت  علی را «فاروق» نامید که فارق بین حق و باطل است،  بدین ترتیب رسول گرامی با یادکرد صدیق و فاروق از سویی به نوع رابطه خود با امام علی(ع) اشاره نموده و از سوی دیگر جایگاه امام را به مصداق تدوین کرده است.

با توجه به رخداد غدیر خم،  لقب «وصی» و «ولی» برای آن امام مفهومی تاریخی یافت.

ارتباط صمیمانه این دو بزرگوار و لطف نبوی به آن امام، گاه در کنیه وری امام بروز پیدا کرده چنان که بر پایه روایات، پیامبر، امام را در حالتی خوابیده بر خاک و خاک آلود مشاهده کرد و با تکاندن خاک از کتف آن امام، او را ابوتراب برخواند (ابن بابویه).

امام علی(ع) به واسطه فرزندان بزرگوارش، به «ابوالحسن» و گاه نیز «ابوالحسین» نامیده شده و به عنوان یکی از اهل بیت(ع) و از مصادیق حدیث کسا، به «خامس اهل عبا» نیز شهرت دارد (شاذان بن جبرئیل).

حجت الله و ولی الله از دیگر القاب امام علی است که بازتاب آن را می‌توان در قرائت ذکر «أشهد أن علیاً ولی الله» و «أشهد أن علیاً حجة الله» در اذان نزد شیعیان مشاهده کرد.

بر پایه روایات و احادیثی نبوی نخستین بار لقب امیرالمؤمنین برای امام علی(ع) توسط پیامبر اکرم به کار رفته است (ابن مردویه)، این در حالی است که حتی در برخی روایات تصریح شده که پیامبر(ص)، خواندن امام علی(ع) به امیرالمؤمنین را امر می‌کرده است.

مخفف شده این لقب به صورت امیر، به عنوان یکی از اسامی پر کاربرد در میان شیعیان به ویژه ایرانیان است که از بسامد بالایی هم برخوردار است.

در روایتی پیامبر(ص) امام را به صورت یعسوب المؤمنین خطاب کرده است (طبرسی)، این واژه که در لغت به معنای زنبور نر است در استعاره نبوی به مفهوم رهبری امام به کار رفته است.

آشکارا می توان استفاده از این لقب را با قرار دادن در کنار رخداد غدیر و خواندن وارث خویش به معنای آن دانست که حضرت رسول، آن بزرگوار را در جایگاه رهبری جامعه مسلمین می‌دیده است.

از دیگر القاب یاد شده برای امام علی(ع)، امام المتقین است که اشارتی ظریف به پای بندی امام به دین دارد (ابن مردویه)، استفاده از این لقب چندان نزد ایرانیان اشتهار دارد که گاه به کار گیری مطلقِ لفظ مولای متقیان کنایه از امام علی(ع) دارد.

انتهای پیام/ آ