از گربه‌های چاق تا طرح هیکل برای دولت آینده مصر
خبرگزاری تسنیم: محمدعلی مهتدی کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در میزگرد بررسی انتخابات ریاست‌جمهوری مصر از گربه‌های چاق در مصر گفت تا طرح حسنین هیکل نویسنده سرشناس مصری برای دولت آینده السیسی.
با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری در مصر ، گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم بدین مناسبت میزگردی را با حضور کارشناسان و تحلیلگران این حوزه برای بررسی انتخابات و تحولات داخلی و دورنمای آینده مصر برگزار کرده است.
محمد علی مهتدی پژوهشگر ارشد در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. حوزه مطالعاتی آقای مهتدی مطالعات خاورمیانه و مسائل جهان عرب است.
نامبرده مقالات زیادی به فارسی و انگلیسی در مجلات معتبر داخلی و بین المللی به چاپ رسانده و در کنفرانس های متعدد بین المللی شرکت کرده است. آخرین آثار پژوهشی وی عبارتند از: "فردای بدون قذافی"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، مهر 1390)؛ "آمریکا با اخوان المسلمین به تفاهم رسیده است"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389)؛ " خاورمیانه اسلامی و غرب"، (مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389). مهتدی در این میزگرد بخت عبدالفتاح السیسی وزیر دفاع مصر را برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری بیشتر می داند و برای این هم دلایلی دارد که به عقیده وی این امر را باید در خواسته های مردم مصر که در اقتصاد و برقراری امنیت در این کشور خلاصه می شود جستجو کرد. وی از حمدین صباحی به عنوان شخصیتی محبوب یاد میکند ولی معتقد است که وی با وجود رای بالا شانسی برای پیروزی در این دور از انتخابات ندارد. وی مشکل کنوی انقلاب مصر را نداشتن رهبری مقتدر می داند تا بتواند همه مردم را دور یک محور گرد هم آورد.بلاخره اینکه وی در این میزگرد از میلیاردرهای مصری که از آنها در مصر به عنوان گربه های چاق یاد می شود و دنبال تحقق اهداف و برنامه هاشان در مصر هستند گفت تا طرح حسنین هیکل نویسنده و روزنامه نگار سرشناس مصری برای تشکیل دولت آینده مصر به ریاست السیسی.
* ***این میزگرد به صورت سوال و جواب در اختیار کاربران قرار می گیرد.****
پذیرش مسئولیت ریاست جمهوری یک ریسک است
تسنیم: برخی از کارشناسان سیاسی نتیجه انتخابات مصر را از پیش تعیین شده دانسته و معتقدند که السیسی پیروز انتخابات است، نظر شما در این باره چیست؟
مصر اکنون مانند غنیمتی است که نامزدها در این انتخابات برای به دست آوردن این غنیمت با یکدیگر رقابت میکنند و قدرتهای خارجی هم اعمال نفوذ می کنند.
به عنوان مثال آقای السیسی هم قصد دارد این غنیمت را از آن خود کرده یا در جهتی که خودش مایل است سوق بدهد.
ممکن است این نگاه، نگاه درستی باشد؛ اما واقعیت‌های دیگری را نیز باید در نظر گرفت که توجه به این واقعیت‌ها، انسان را به این فکر می اندازد که در این اوضاع پذیرفتن مسؤولیت ریاست‌جمهوری مصر ریسک خیلی بزرگی و کار بسیار سختی است.
اقتصاد مهم ترین مشکل مصری‌ها
باید گفت: اولا این انقلاب مردمی که از 25 ژانویه 2011 میلادی آغاز شد، به نتیجه نرسید و مردم تا این لحظه به نتایجی که می‌خواستند نرسیدند. آقای «حسنین هیکل» این انقلاب را، شبه انقلاب یا حالت انقلاب می‌نامد نه خود انقلاب؛ چون انقلاب باید رهبر داشته باشد و مردم زیر نظر این رهبر، شبیه انقلابی که در ایران رخ داد؛ رژیم قبلی را کاملا از بین ببرند و رژیم دیگری روی کار بیاورند. اما در مصر این اتفاق رخ نداد؛ چرا که این رهبر وجود نداشت؛ در نتیجه سنبلها و عناصر رژیم سابق مصر همچنان باقی ماندند. دستگاه امنیتی به همان شکل باقی ماند. دستگاه اقتصادی، فساد اقتصادی همچنان دست نخورده باقی ماندند. میلیاردرها که در مصر از آنها به گربه‌های چاق تعبیر شده است همچنان هستند. دخالت‌های خارجی نیز در جای خود وجود دارد. اسرائیل از زمان سازشنامه کمپ دیوید با مصر تاکنون بیکار ننشسته است، همچنان به چشم هدف به مصر نگاه میکند و تشکیلات اطلاعاتی و تخریبی خاص خود را برای این هدف دارد. این وضع موجب شده است که جامعه مصر از لحاظ نظم اجتماعی به نوعی از هم پاشیدگی دچار شده است. از سوی دیگر نا امنی هم که در کشور زیاد شده است و ما به خصوص بعد از برکناری «محمد مرسی» و تروریست خوانده شدن اخوانی ها، شاهد عملیات در صحرای سینا، قاهره، اسکندریه چه به شکل ترور یا انفجار و اقدامات تروریستی دیگر هستیم.
مهمترین مشکل مصر، مشکل اقتصادی است. مصر از لحاظ اقتصادی یک کشور ورشکسته است. کسری بودجه مصر هزار میلارد لیر مصری است، این در حالی است که این کشور چهل میلیارد دلار نیز بدهی خارجی دارد، بنابراین اصلاح اوضاع اقتصادی و از بین بردن تورم، ایجاد معیشت و فراهم کردن نان و سوخت برای مردم کاری بسیار سخت است.
نفت و گاز به بهای ناچیز در زمان مبارک به اسرائیل فروخته شد
نان مهمترین منبع زندگی برای مردم است، به قدری مسئله نان و سوخت برای مردم این کشور مشکل است که اقای السیسی اخیرا در نطق انتخاباتیش گفت که مصری ها باید هر نان را به چهار قسمت بین خود تقسیم کنند. این در حالی است که مصر خودش نفت و گاز دارد، اما از زمان مبارک به جای اینکه درآمد نفت وارد خزانه مصر شود، به ثمن بخس به اردن و اسرائیل فروخته شد و درامد آن به جیب مبارک و وابستگان او و گربه‌های چاق رفت. بنابراین چیزی وارد خزانه نشد که صرف پروژه های عمرانی و سازندگی بشود. این فساد همچنان پا برجاست. هر کسی که بخواهد رئیس جمهور مصر بشود با شرایط بسیار سختی روبرو خواهد شد. از سوی دیگر مصر کشور ساده و آرامی نیست که رئیس‌جمهور بعدی، آن را در دست بگیرد و در آن حکومت کند.
السیسی اخیرا در نطق انتخاباتیش گفت که کشورهای عربی خلیج فارس بیش از بیست میلیارد به مصر کمک کردند . بنابراین سؤال اینجاست یعنی این سؤال مردم است که این پول‌ها به کجا رفته و چرا باید آنها برای تهیه یک کپسول گاز از سر و کول هم بالا بروند و همچنان با بی نانی مواجه باشند.
حمدین صباحی شخصیت محبوبی است
تسنیم: شما فرمودید مهمترین مسئله مردم وضعیت اقتصادی است، آقای حمدین صباحی در نطق‌های انتخاباتی و اعلام برنامه‌هایش گفته است که به دنبال تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی است. آقای السیسی نیز به دنبال امنیت است. با توجه به ساختاری که شما درباره مصر شرح دادید، آیا این امکان وجود دارد که حمدین صباحی در این انتخابات به پیروزی برسد و در صورت پیروزی آیا می‌تواند مصر را از این وضعیت نجات دهد و آیا به طور کلی اشخاصی هستند ماننند صباحی که مردم مصر را از این وضعیت نجات دهند.
بنده به عنوان یک تحلیلگر ایرانی با توجه به منافع کشورم، به طور اتوماتیک به این فکر این هستم که حمدین صباحی در این انتخابات پیروز میشود، چون حمدین صباحی در خط جمال عبد الناصر است، ضد امپریالیسم و صهیونیست است. از مقاومت حزب الله لبنان حمایت میکند و خواستار روابط با ایران است. زیر بار اسرائیل نمی رود و خواستار تجدید نظر در قرارداد کمپ دیوید است. بنا براین بنده ایرانی، خود به خود به دنبال این هستم که طوری تحلیل کنم که حمدین صباحی پیروز می‌َشود. اما من برای این که بدانم واقعا چه کسی پیروز میشود، باید خود را جای شهروند مصری بگذارم. گر چه حمدین صباحی شخصیت محبوبی است و شکی هم در این نیست، چون وی از یکی از معدود و معروف ترین چهره هایی است که از فساد به دور مانده اند و هیچ لکه ای از فساد بر روی پیراهنش نیست. بنابراین پیش بینی می شود که به طور حتم او رای میآورد.
امنیت اولین نیاز مردم است
اما رأی دهنده مصری به چیزهای دیگری فکر میکند که من در ایران به آن فکر نمی کنم. شهروند مصری قبل از هر چیز به دنبال امنیت است و کسی که می تواند این امنیت را برای او به ارمغان بیاورد، السیسی است. چون وی فرمانده ارتش است و ارتش از او حساب می‌برد. حمدین صباحی برای این که بتواند امنیت ایجاد کند نیاز به ارتش دارد و چه تضمینی وجود دارد ارتش از صباحی پیروی کند و به انتخاب مردم تن بدهد. چون امنیت اولین نیاز شهروند عادی مصری امنیت است، با خود فکر میکند که این امنیت را السیسی می‌تواند برای او محقق کند.
رژیم های مرتجع عربی پول را در اختیار السیسی قرار می دهند نه الصباحی
دومین مسئله مسئله اقتصادی است. حل ریشه ای مسئله اقتصادی مصر و معیشت مردم نیاز به سرمایه‌گذاری و تولید دارد.بنابراین مصری‌ها نیازمند کمک خارجی هستند. حمدین صباحی نمی تواند این کمک خارجی را جذب کند، بنابراین کشورهای عربی ثروتمند خلیج فارس این پول را به حمدین صباحی نمی‌دهند. چون راه و روش سیاست حمدین صباحی با رژیم‌های مرتجع خلیج فارس هم‌خوانی ندارد. از نگاه مردم مردم کسی که می تواند پول، نان و کپسول گاز برایشان فراهم کند، همان عبد الفتاح السیسی است نه حمدین صباحی.
سران ارتش به رانت و امتیازات عادت کرده‌اند
تسنیم: باتوجه به دخالت ارتش در براندازی دولت مرسی آیا دیدگاه مردم مصر نسبت به ارتش همچون گذشته است و به دید بی طرف در منازعات به ارتش می نگرند یا این رویکرد تغییر کرده است؟
ارتش مصر همیشه ارتش محترمی بوده است. تا جنگ اکتبر 1973 میلادی ارتش خیلی محبوبیت داشت و نیروهای ارتش بچه های خود مردم بودند. اما از زمان جنگ اکتبر 73 19به این طرف انور سادات و بعد از وی حسنی مبارک، ارتش را وارد مسائل اقتصادی کردند و سران ارتش به رانت و گرفتن پروژه ها و امتیازات عادت کرده اند. در زمان طنطاوی همین وضع بوده است، اینک نیز در زمان السیسی ارتش این امتیازات را دارد.
کار ی که ارتش در انقلاب بیست و پنجم ژانویه 2011 میلادی کرد و در کنار مردم ایستاد، چه ابتکار عمل خود ارتش بود و یا اینکه از طریق هماهنگی با خارج صورت گرفته است، در هر صورت تأثیر مثبتی بر مردم داشت. یعنی ارتش به جای این که مردم را سرکوب کند و از رژیم حسنی مبارک حمایت کند، در کنار مردم ایستاد و کشور و مردم را حفظ کرد. دیدی که مردم نسبت ارتش دارند این است که ارتش در کنار مردم ایستاد.
حسنین هیکل در مصاحبه‌ای گفته است که در سی‌ام ژوئن 2013 میلادی، دهها میلیون شهروند مصری به خیابانها و میادین قاهره آمدند و علیه اخوانی‌ها و مرسی قیام کردند. اقدامی که ارتش در روز سوم جولای انجام داد، نشان داد که در کنار مردم است. این یک دیدگاه است.
قتل‌عام در میدان رابعه العدویه تاثیر منفی در نگاه مردم به ارتش داشته است
اما قتل عام‌هایی که بعدا صورت گرفت و رفتاری که اینها با اخوانی ها کردند یا صدور احکام اعدام دسته جمعی وضع را تغییر داد. ارتش می‌توانست طوری اقدام کاری کند که تلفات کمتر باشد. این مسئله، مسئله خیلی پیچیده ای است که چرا در میدان رابعه تلفات زیاد شد و چرا در مکان های مختلف افراد زیادی به قتل رسیدند؟ چه کسانی شلیک و دستور آن را صادر کردند؟ نقش چاقو کشها و چماقدار ها چه بوده است؟ نقش بازماندگان رژیم سابق چیست؟
به نظر می‌رسد اقدامات اخیر ارتش تاثیرات منفی بر مردم گذاشته است و این که چه مقدار تأثیر داشته است، نیازمند حضور در مناطق مصر و نظرسنجی های میدانی است. چون ما از دور نظاره گر صحنه هستیم و واقعا نمی دانیم که آیا ارتش همچنان محبوبیت داره و یا مقدار‌ی از محبوبیت آن کاسته شده است.
طرح هیکل برای دولت آتی السیسی
تسنیم: آیا ممکن است که السیسی در صورت پیروزی به سرنوشت مرسی دچار شود یا اینکه مخالفان را در دولت آینده شریک خواهد کرد؟
این احتمال وجود دارد. جامعه مصر همچنان در غلیان است و مردم منتظرند که ببینند چه کسی انتخاب میشود. احتمالی که مردم به السیسی رای بدهند، خیلی زیاد است. با این فرض که اکثریت به السیسی رای بدهند مردم منتظرند که ببیند چه خواهد کرد.
آقای السیسی مدیر بزرگ و نابغه ای نیست که بتواند مشکلات را حل کند بنابراین نیازمند مشاوران و دستیارانی است.
محمد حسنین هیکل در واقع پدر فکری این حرکت است که در واقع او است که السیسی را تشویق کرده است این اقدامات را انجام بدهد. به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری هیکل و اطرافیانش که خیلی مهم است و من تا جایی که دنبال میکنم و مصاحبه های هیکل را می‌بینیم به نظر می‌رسد که وی نفوذ زیادی در بدنه دولت مصر دارد.
طرحی که هیکل دارد این است که وقتی السیسی برنده شد یک حکومت وحدت ملی تشکیل دهد. اما همه فکر میکنند که وی دولت نظامی تشکیل میدهد. نظامی‌ها را روی کار می آورد و دوباره همان امتیازات و رانت خواری را به ارتش میدهد. اما آنچه که به ذهن هیکل می رسد و آن را بیان هم میکند این است که آقای السیسی در دولت جدید همه احزاب را حتی اسلام گراها را خواهد آورد. چهره های میانه رو اسلامگرا را که به قول آقای هیکل دستشان به خون مردم آلوده نشده و دست به اقدامات تروریستی نزدند خواهد آورد. حتی ممکن است السیسی خود ناصریست‌ها و شخص حمدین صباحی را نیز روی کار بیاورد. بنابراین دولتی که به وجود می آید گرچه در رأس آن آقای السیسی قرار دارد اما همه حتی اسلام گرایان معتدل مانند سلیم العوا ، فهمی هویدی را در اداره امور کشور دخیل میکند. این طرح هیکل است که در حال برنامه‌ریزی آن برای السیسی است. بنابراین فرض بر این است که کابینه وحدت ملی تشکیل شود که بتواند اعتماد مردم را جلب کرده و حل مشکلات مردم را آغاز کند. این که صرفا نظامی ها روی کار خواهند آمد، ممکن است تصور درستی نباشد. حتی در صورتی که فرض کنیم حمدین صباحی پیروز شود امکان اداره کردن کشور به تنهایی، برای او وجود ندارد. گر چه صباحی شخصی انقلابی است، افکار مبارزانه‌ای دارد و شخصیت محترم و قابل قبولی دارد، اما اداره کردن کشوری مانند مصر، کار ساده ای نیست. این کار، کار سختی است و همکاری‌ها و نیروهای زیادی می‌خواهد. بنابراین حمدین صباحی نیز لازم خواهد دید که با ارتش بسازد و با کشورهای خارج روابط خوبی داشته باشد. آقای السیسی در نطق انتخاباتی خود گفته است در صورت پیروزی اش در انتخابات، اخوان المسلمین جایی در مصر نخواهند داشت.
شعار طرفداران مرسی برای بازگشت وی به قدرت قابل تحقق نیست
تسنیم: درباره آینده اخوان المسلمین مصر و اینکه اعلام کرده که در انتخابات شرکت نمی کند آیا این امکان وجود دارد که اخوان المسلمین در خفا با حمدین صباحی زد و بند کنند و به او رای بدهند؟
این احتمال وجود دارد. اما ما اطلاع نداریم، چون همانطور که گفتید در خفا است. بالاخره در چنین انتخاباتی، ارتباطات و وساطت هایی وجود دارد. من نمی دانم چرا اخوانی ها با اینکه هشتاد سال تجربه دارند، مدام در حال اشتباه هستند. حکومتی که بعد از انقلاب می‌آید، حکومت بازنده ای است. در تمام انقلاب ها اینطور هست. در انقلاب کبیر فرانسه نیز رهبر انقلاب را اعدام کردند. اخوانی‌ها اشتباه کردند که قدرت را در دست گرفتند. اشتباه کردند که با کمک دیگران حکومت وحدت ملی تشکیل ندادند و همه را رد کردند. یا وقتی مطمئن شدند که ارتش وارد عمل می شود و مردم را سرکوب میکند، می توانستند وارد مذاکره شوند اما این کار را نکردند. تا این لحظه هم اخوانی‌ها شعارشان همان بازگشت دولت قانونی مرسی است. این امر امکان ناپذیر است. و لو اینکه بپذیریم دولت مرسی قانونی بوده و با رای مردم تشکیل شده اما بازگشت آن امکان ناپذیر است. واقعیت این است که این شعار جامه عمل نمی پوشد. بنابراین ایستادن در مقابل ارتش اشتباه است و به خون ریزی‌های بیشتر منتهی میشود و همه هم از این وضعیت سوء استفاده می کنند. دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل، تکفیری ها . القاعده دست به عملیاتی می زنند که اصلا معلوم نیست چه کسانی در آن نقش دارند. اگر اخوانی ها می خواستند وارد مذاکره شوند، باز راهی وجود داشت. اما وقتی هر اقدام تروریستی در مصر صورت می‌گیرد، دولت موقت و ارتش فورا آن‌را به اخوان المسلمین، نسبت می دهد، به این معناست که اخوانی‌ها بازنده این صحنه هستند و روز به روز هم بیشتر صحنه را می بازند. من فکر میکنم در این اوضاع، حتی اگر اخوانی ها با حمدین صباحی بسازند، با توجه به اینکه ابتکار عمل دست ارتش است، و فرض بر این است که ارتش همچنان از حمایت مردمی برخوردار است، فکر نمی کنم این سازش با حمدین صباحی راه به جایی ببرد.
سلفی‌ها حسنی مبارک را ولی امر می دانستند/ تکفیری‌ها به شدت در مصر منفورند
تسنیم: نظر شما درباره حمایت سلفی ها از السیسی چیست؟ برخی معتقدند که این فرار رو به جلو است. آیا فکر نمی کنید سلفی ها که پیش از این از اخوان المسلمین حمایت میکردند، بعدا به سرنوشت آنها دچار بشوند. به نظر شما در آینده چه اتفاقی روی میدهد؟
نگاهی به سابقه سلفی ها کنیم. وقتی که انقلاب شد، سلفی های مصر اکثرا ضد انقلاب بودند، چون معتقد بودند که حسنی مبارک ولی امر است و خروج علیه ولی امر خلاف قرآن است. حتی اخوانی ها هم به این مسئله معتقد بودند. و ما دیدیم که در اوج درگیری بین دولت و اخوانی ها، نماینده اخوان با حسنی مبارک بیعت کرد. به همین دلیل وقتی انقلاب شروع شد، روزهای اول، اخوانی ها در خیابان حضور نداشتند، سلفی ها هم که به هیچ وجه قبول نمی کردند که علیه دولت وارد عمل بشوند. سلفی‌های جهادی نیز که پیش از این با مبارک ساخته بودند و زمانی که مبارک آنها را ازاد کردند هر کدام یک قران به دست داشتند. آنها با مبارک به عنوان ولی امر بیعت کرده بودند و مبارک به آنها گفته بود که علیه ماهیچ کاری نکنید و اگر درخارج نیاز داشتیم از شما استفاده خواهیم کرد. یعنی مبارک می‌خواست از آنها در سوریه و کشورهای دیگر از این سلفی‌های جهادی استفاده کند. سلفی های جهادی، محصول عربستان سعودی هستند. زمانی که انقلاب مصر شروع شد به خاطر اینکه عربستان در آن نفوذ داشته باشد، پول های زیادی توسط این سلفی ها در مصر خرج کردند. حرکت آنها از اسکندریه شروع شد، مساجد را گرفتند و شروع به جذب جوانها و بلند کردن ریش کردند و سپس این حرکت به قاهره رسید. آنچه سلفی ها را تشکیل داد پول عربستان بود. آنها به دستور عربستان عمل میکنند. عربستان به آنها دستور داده است که در کنار السیسی و ارتش باشند و آنها هم همین کار را می کنند. سلفی‌ها از لحاظ دینی حرفی برای گفتند ندارند و آنچه هست پول عربستان و اجرا کردن اراده این کشور است. به همین دلیل آنها در انتخابات مجلس با اخوانی ها ائتلاف کردند و با هم تبلیغات انتخاباتی را شروع کردند و نمایندگان خود را به مجلس فرستادند. بعدها عربستان پول های زیادی خرج کرد و از آنها خواست که اخوان المسلمین را رها کنند و بروند به سمت السیسی. تکفیری ها در جامعه مصر به شدت منفور هستند. رسانه ها و تلویزیون مصر، از فکر سلفی و سلفی ها به عنوان سوژه ای است برای مسخره کردن و و طنز استفاده میکنند. مثلا یک سلفی را نشان می دهند که در حال تخریب الاهرام و مجسمه ابو الهول و مقام راس الحسین علیه السلام و مقام حضرت زینب سلام الله علیه است. مردم به این دومکان خیلی علاقه دارند و این دو مکان از مکان‌های مورد احترام از سوی مردم است بنابراین اگر شخصی پیدا شود که بگوید اینجا معدن کفر و شرک است و باید کلنگ برداشت و آن را خراب کرد، مردم مصر این را نمی پذیرند. لذا آنها در جامعه مصر محبوبیت ندارند. افرادی هم که جذب این گروه می شوند به خاطر شرایط فقر و وضعیت اجتماعی مصر است که با کمک پول سلفی‌ها جذب آنها می شوند.
حذف اخوان المسلیمن از صحنه مصر امکانپذیر نیست
تسنیم: اخیر السیسی طی سخنان اعلام کرده که در صورت پیروزی کار اخوانی ها را یکسره می کند با توجه به نقش و پایگاه اجتماعی اخوان آیا این امر عملی هست؟
امکان ندارد بتوان اخوان المسلمین که از سال 1928 تاکنون به عنوان یک جریان فکری در مصر سابقه دارد از صحنه این کشور حذف کرد. این سخن آقای السیسی سخن یک افسر نظامی است که می‌گوید اخوان جایگاهی نخواهد داشت. حذف اخوان المسلمین توسط دولت موقت مصر اشتباه بزرگی بود. . اخوان را می توان تضعیف کرد یا محاصره کرد اما حذف اخوان از محالات است.
تسنیم: به نظر شما زمانی که السیسی روی کار بیاید وضعیت اخوانی ها از زمان مبارک هم بدتر میشود؟ چون زمان مبارک آنها وارد مجلس شدند و کرسی هایی را نیز به خود اختصاص دادند، اما الان وضع چگونه خواهد بود؟ اخوان پنج سال دیگر چه وضعیتی دارد؟
به نظر نمی رسد که اخوان المسلمین به این زودی بتوانند تحت عنوان جماعه اخوان المسلمین، ابراز وجود کرده یا در صحنه سیاست وارد شوند. چون وضعیتی که اکنون رخ داده، حملاتی که به مقرهای اخوان المسلمین صورت گرفته، زندانی شدن سران و حتی رهبر اخوان المسلمین وضعیت را به گونه ای کرده است که آنها به زودی امکان وارد شدن در صحنه بویژه صحنه سیاست را ندارند. اما اینکه اندیشه اخوان و حضور آن از جامعه مصر حذف شود، غیر ممکن است.
تلاش آمریکایی ها برای مهار انقلاب و رایزنی با حزب عدالت و توسعه ترکیه
تسنیم: مواضع آمریکا را در قبال تحولات مصر چگونه ارزیابی می کنید؟
دو زمینه را ما باید بررسی کنیم . داخل مصر و اوضاع بین المللی . در برهه ای از زمان بعد از اینکه که انقلاب ها در جهان عرب آغاز شد، آمریکایی ها دچار ترس و وحشت شدند و برای اینکه این انقلاب ها را مهار کنند با حزب عدالت و توسعه در ترکیه رای زنی کردند و بحث گسترش مدل ترکیه در جهان عرب مطرح شد. علاوه بر این آمریکاییها از این موضوع بیم داشتند که با سقوط هم پیمانان آمریکا، محور مقاومت در منطقه که جمهوری اسلامی ایران و به خصوص حزب الله که محبوبیت زیادی در کشورهای عربی دارد، در رأس آن است و از تهران تا جنوب لبنان امتداد دارد کل منطقه را بگیرد و کشورهایی که در آن انقلاب شده است به این سمت بروند و به این محور بپیوندند. نقشه ای که با کمک حزب عدالت و توسعه ترکیه طراحی شد این بود که چون ترکیه می تواند اخوانی ها را کنترل کند، آمریکا از طریق ترکیه از اخوانی ها حمایت کند. زمانی که حزب رفاه نجم الدین اربکان در ترکیه پیروز شد، اخوانی ها به ترکیه رفتند و با وی بیعت کردند. بعد هم که حزب عدالت و توسعه به حاکمیت رسید، ارتباطات گسترده ای با اخوانی ها برقرار کردند. چون اردوغان و حزب عدالت و توسعه هم در پی احیای حکومت عثمانی بودند، یعنی به عنوان نو عثمانی ها قصد داشتند در کل منطقه نفوذ داشته باشند و در محور مقاومت با جمهوری اسلامی ایران رقابت کنند.
ما ناگهان دیدیم که داود اوغلو، به کشورهای مصر، لیبی، تونس سفر کرد. طوری در همه جا ما آقای اوغلو را میدیدیم که انگار ترکیه انقلاب‌های عربی را راه انداخته و آن را هدایت میکند. بنابراین در برهه‌ای این اتفاق افتاد و آمریکا هم پذیرفت که آقای مرسی رئیس جمهور بشود. در حالی که همه فکر میکردند با توجه به حاکمیت شورای نظامی در آن موقع آقای احمد شفیق رئیس جمهور بشود، در نهایت با فشارهای خارجی اقای مرسی رئیس جمهور شد. اما بعدا وقتی دیدند که اخوانی ها نمی توانند و این راه پیش نمی رود، این چتر بین المللی از روی اخوانی ها برداشته شد. بنابراین اینک این حمایت از اخوان المسلمین در سطح بین المللی وجود ندارد. ترکیه هم خود را عقب کشیده است. ترکیه آن ترکیه ای نیست که ما داود اوغلو را شب و روز در کشورهای عربی میدیدیم. ترکیه گرفتار مشکلات داخلی خودش است و هم و غمش سوریه است، چرا که سرمایه گذاری‌های زیادی در آنجا انجام داده است. حتی اخیرا در لندن بحث شد که دولت انگلیس باید در روابط خود با اخوانی ها تجدید نظر کند. این هشداری بود از سوی انگلیس بود. انگلیسی که همیشه از جناح های مختلف حمایت میکرد و آنها را زیر پوشش قرار می‌داد، که سران اخوان هم به این موضوع اعتراض کردند. چتر و پشتیبانی خارجی که خیلی به روی کار آمدن اخوانی‌ها کمک کرد، دیگر وجود ندارد. حتی معارضان سوریه نیز اخوان المسلمین را کنار گذاشتند. اقای معاذ الخطیب که با حمایت قطر و اخوان المسلمین رهبر ائتلاف ملی معارضان سوریه شد، کنار گذاشته شد و جناح سعودی یعنی احمد الجربا روی کار آمد. در تونس نیز آقای غنوشی تحت فشار قرار گرفت و حزب النهضه کنار کشید و غنوشی حاضر شد که دولتی بدون حزب النهضه تشکیل شود. در لیبی آقای مصطفی عبد الجلیل که از رهبران اخوان المسلمین و همه کاره لیبی بود، کنار گذاشته شد و دیگر خبری از اخوانی ها نیست. همه اینها نشان می دهد که قرار نیست در سطح بین المللی از اخوان المسلمین حمایت شود. اینکه علت چیست، موضوع بحث دیگری است. در داخل نیز ما می بینیم که شرایط واقعی و میدانی با کشتارهای صورت گرفته و زندانی کردن رهبران و اعضای اخوان المسلمین هیچ احتمالی وجود ندارد که اخوانی ها حتی تا ده سال دیگه بتوانند در فضای سیاسی مصر و بین الملل ابراز وجود کنند. مگر اینکه اخوان المسلمین در عملکردهای سیاسی تغییراتی اعمال کند. به عنوان مثال کنفرانسی بین المللی برگزار کند و خطی مشی های جدیدی تدوین شود و نسل جدیدی از اخوان در مصر یا در کشورهای دیگر روی کار بیاد که مواضعش با اخوانی ها ی قبلی فرق داشته باشد.
تسنیم: دوگانگی رفتار آمریکا را در قبال تحولات مصر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آمریکا ادعا میکند که طرفدار دموکراسی است. درهیچ کشوری نیست که ارتش وارد عمل بشود و دموکراسی ایجاد کند. حتی اگر آمریکا در پشت برده با اقای السیسی بسته باشد، در ظاهر مجبور است که از او حمایت نکند. اما دولت اوباما از زمانی که حرکت السیسی آغاز شد، همیشه مردد بود. مقامات آمریکایی در اظهار نظرهایی که میکردند، مردد بودند که بگویند این انقلاب است و ارتش درکنار مردم بود و یا اینکه یک اقدام کودتایی است. یکبار که یک شخصیت آمریکایی کودتا را به کار برد مردم مصر به شدت به آن اعتراض کردند. در کنار این تردید آمریکا، آقای السیسی از زمانی به مسکو رفت و روابط تازه ای را با روسیه آغاز کرد. وزیر خارجه روسیه و وزیر دفاع این کشور نیز به قاهره آمد و قراردادهای تسلیحاتی با ارتش مصر انجام منعقد شد و پوتین رئیس‌جمهور روسیه نیز از السیسی حمایت کرد.
السیسی گفت: هیچ لزومی ندارد که همپیمان آمریکا باشیم و آنچه آمریکا می‌گوید؛ اجرا کنیم ما دوستانمان را متنوع و با همه قدرتهای جهانی رابطه برقرار می‌کنیم. با آمریکا هم روابط خوبی خواهیم داشت.
تسنیم : به نظر می رسد که عمروموسی در سفر اخیر خود به واشنگتن در صدد جلب نظر مقامات آمریکایی به نفع السیسی بوده است، نظر شما در این رابطه چیست؟
عمرو موسی شخصیتی است که آهسته کار میکند و به نظر می رسد که ارتباطاتی دارد و در حال انجام فعالیت‌هایی است. اخیرا هم اظهارات مشکوکی داشت که از حماس خواست اسرائیل را به رسمیت بشناسد.
نمی دانیم که عمرو موسی با آقای هیکل و السیسی هماهنگ است یا نه ولی اظهار نظر وی خیلی غیر منتظره بود. زمانی که عمروموسی وزیر خارجه مصر بود، خیلی محبوبیت داشت و حتی مردم برایش آهنگ و تصنیف ساخته بودند که من عمرو موسی را دوست دارم و از اسرائیل متنفرم و فشار اسرائیل باعث شد که حسنی مبارک عمرو موسی را برکنار و وی را به اتحادیه عرب بفرستد یعنی او را از صحنه سیاست خارج کند.
نبود رهبری مقتدر مشکل اصلی انقلاب مصر است
تسنیم: چالش های فرا روی انقلاب مصر را در چه می‌بینید؟
مشکل انقلاب مصر نبود رهبری است. مردم به خیابانها آمدند و بدون شک این حرکت، یک انقلاب مردمی بود. چون همه اقشار مردم در صحنه بودند. اما اگر انها هم مثل انقلاب اسلامی ایران رهبری مانند امام خمینی(ره) داشتند که به دستور او کار میکردند، شاید به نتیجه میرسیدند. اما این انقلاب در مرز ارتش و دستگاه امنیتی متوقف شد. دستگاه امنیتی که از زمان سادات و قرارداد کمپ دیوید، تشکیل شده است، با یک و نیم میلیون نیروی دست نخورده باقی مانده است. انضباط معنوی هر ارتشی به عقیده آن بستگی دارد. این که دشمن کیست و خود را برای مقابله با کدام دشمن آماده کند. از جنگ 1973 به بعد چون مصر با اسرائیل صلح میکند و دیگر دشمنی وجود ندارد. دشمن همیشه اسرائیل بوده حالا اگر اسرائیل، دشمن نباشد، پس چه کسی دشمن است؟ سودان یا لیبی یا کشورهای همسایه دیگر. لذا ارتش مصر را به رانت‌خواری و فعالیت اقتصادی سرگرم کردند. اسلحه ارتش مصر هم همان اسلحه قدیمی بود. تعداد نیروها هم چهارصد هزار تن باقی ماند. اما نیروهای دستگاه امنیتی زیاد و به یک و نیم میلیون رسید. دستگاه امنیتی مطابق موافقت نامه کمپ دیوید با سازمان جاسوسی موساد و سازمان جاسوسی سیا هماهنگی امنیتی داشت. طبیعی است وقتی رهبری وجود نداشته باشد و مردم وارد صحنه شده اند، اما ارتش همچنان دست نخورده باقی مانده است خوب سناریوهایی وجود دارد که حرکت انقلاب مردمی را کند بکند و طبق خواسته خود شکل بدهند.
ما همه میدانیم که تفاهمی که بین عمر سلیمان رئیس دستگاه اطلاعاتی مصر و عصام العریان رئیس هیات اخوانی شکل گرفت، موجب شد که ارتش بتواند میدان التحریر را از طریق اخوان المسلمین کنترل کرده و به سمتی که می خواهد آن‌را سوق بدهد. این یکی از اشتباهات اخوان المسلمین بود که فریب خورد.
ارتش همچنان نقش حامی مردم را بازی میکند. بالاخره حسنی مبارک را به زندان انداخت، حزب ملی را منحل و افرادش را محاکمه کرد. اما هیچ تغییرات ریشه‌ای و اصولی صورت نگرفت.
اگر قرار بود ارتش سرنگون بشود، وضعیت خطرناکی برای مصر پیش می آمد. شما مقایسه کنید با خود وضعیت ما اگر شخصیتی مانند حضرت امام در راس انقلاب نبود و بعد این انقلاب به نتیجه می رسید و شاه سقوط میکرد و ارتش هم پراکنده میشد، ایران تجزیه می شد و کنترل اوضاع از دست خارج میشد.
فقط کاریزمای حضرت امام ونفوذ مرجعیت او بود که کشور را حفظ کرد و الا بسیار وضعیت خطرناکی داشتیم. حالا فرض کنید این وضع برای مصر پیش بیاد، در نبود یک امام خمینی برای مصر و اضمحلال ارتش، اصلا چیزی از مصر نمی‌ماند. لذا آنها معتقدند که ارتش توانسته است که مصر را از خطر بسیار بزرگی نجات بدهد. مردم مصر چنین دیدگاهی دارند.
وضعیت مصر بسیار حساس است و ما باید منتظر آینده باشیم که بعد از انتخابات ریاست جمهوری که به احتمال زیاد آقای السیسی برنده خواهد شد چه رخ خواهد داد.
تسنیم: در پایان شما شانسی برای پیروزی صباحی در این دور از انتخابات می بینید یا خیر؟
صباحی شخصیت محبوبی است و آرای زیادی خواهد آورد اما بعید به نظر می رسد که آقای صباحی بتواند در دور اول و یا در دور دوم پیروز شود.
انتهای پیام/ر
