روزگار تلخ عسل ایرانی
خبرگزاری تسنیم: بحث وجود داروهای تقلبی چینی که سال گذشته مطرح شد، نگاه‌های زیادی را به سوی خود معطوف کرد. سازمان دامپزشکی البته این آمار را تا حدی تأیید کرد اما در عین حال اعلام کرد که داروی تقلبی در بازار ندیده است.
به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، از دی تا اسفندماه 92 بین 30 تا 50 درصد زنبورهای کشور از بین رفته‌اند که این درصد با توجه به استان‌های مختلف، متغیر است سال گذشته 70 درصد جمعیت زنبور عسل به دلیل بیماری و ریزگردهایی با منشأ شیمیایی از بین رفتند برداشت عسل طبیعی با کاهش حدود 70 درصدی مواجه شده است؛ به گونه‌ای که برداشت عسل از هر کندو به حدود 3 تا 5 کیلوگرم رسید.
بالا رفتن قیمت عسل شاید کم شدن شدید آن را هشدار دهد اما کمتر کسی را به این نتیجه می رساند که آن ریزگردهایی که پهنه آبی بیش از 22 استان کشور را در سال‌های اخیر به قبضه درآورده بودند، یکی از دلایل عمده کاهش عسل درکشورند. پای داروهای چینی هم همچنان وسط است. آنطور که زنبورداران مختلف به روزنامه ایران می‌گویند در سال های اخیر داروهای چینی یکی از علت‌های مرگ و میر زنبورها بوده است. داروهایی که سازمان دامپزشکی کشور بر اساس گفته های زنبورداران آن را تأیید و به بازار قاچاق دارو نسبت داده است. اما همین ریزگردها، گرانی اجاره باغ ها و داروهای چینی مرگزا باعث شد تا بسیاری از زنبورداران عطای زنبورداری را به لقایش ببخشند. «یوسف علی رادپور» نایب رئیس اتحادیه کشوری زنبورداران می‌گوید: «تنها در سه ماه پایانی سال گذشته بین 30 تا 50 درصد زنبورهای کشور از بین رفته‌اند.» آمارهای عفت رئیسی، مدیر عامل اتحادیه سراسری زنبورداران کشور، از مرگ 70 درصدی جمعیت زنبور عسل به دلیل بیماری و ریزگردها با منشأ شیمیایی در سال گذشته خبر می‌دهد. همچنین او اعتقاد دارد که وزارت جهاد کشاورزی که متولی این بخش است، هنوز چاره‌ای برای این مسأله نیندیشیده است.
روزی روزگاری وقتی راه جاده را پیش می‌گرفتی، خصوصاً وقتی مقصدت شهرهای شمالی کشور بود، کندوهای زنبور عسل کنار جاده که در بستری سبز به چشم می‌خوردند، تصویری دلپذیر را پیش رویت قرار می‌دادند. حالا اما چند سالی می‌شود که این تصاویر، کمتر و کمتر به چشم می‌خورند؛ گویی قرار است دیگر اثری از کندو و زنبورهای عسل‌سازش باقی نماند؛ عسلی که این روزها دیگر حکم کالای لوکس و تجملاتی را پیدا کرده است.
کافی است سری به فروشگاه‌هایی که در این رابطه فعالیت دارند بزنید و قیمت انواع عسل را جویا شوید؛ آنوقت است که با قیمت‌های نجومی مواجه خواهید شد که احتمالاً شما را از خرید این ماده مغذی پشیمان خواهد کرد و دیگر ترجیح می‌دهید به خواص بی‌شمار عسل فکر نکنید. شاید هم سراغ ارزان قیمت‌ها بروید؛ همان‌ها که به گفته بسیاری از فروشندگان طبیعی، چیزی نیست جز آب و شکر!
بالا رفتن صعودی قیمت عسل بدون شک با تولید آن رابطه‌ای مستقیم دارد. کم شدن کلنی‌های زنبورهای عسل، آنقدر محسوس است که حتی اگر اعلام هم نشود می‌توان به راحتی به آن پی برد.
به گفته عفت رئیسی، مدیر عامل اتحادیه سراسری زنبورداران کشور، سال گذشته 70 درصد جمعیت زنبور عسل به دلیل بیماری و ریزگردهایی با منشأ شیمیایی از بین رفتند اما وزارت جهاد کشاورزی که متولی این بخش است، هنوز چاره‌ای برای این مسأله نیندیشیده است.
او ادامه می‌دهد: «زنبورداران با بودجه شخصی خود، کندوها را از منطقه‌ای به منطقه دیگر منتقل می‌کنند و این در حالی است که با وجود افزایش چند برابری هزینه‌های تولید، یارانه‌ای برای این صنعت در نظر گرفته نشده است.»
البته همین مسأله هم سبب شد که در سال‌های اخیر بسیاری از زنبورداران عطای زنبورداری را به لقایش ببخشند و سراغ شغل دیگری بروند و این در حالی است که ایران جزو کشورهای مدعی در تولید عسل به‌شمار می‌رود.
ابراهیم حاجیان که سال هاست در حرفه زنبورداری فعالیت می‌کند در گفت‌و‌گو با ایران می‌گوید: «ما ناچار هستیم کندوهای خود را داخل باغ‌ها قرار دهیم چرا که گرده افشانی درختان نقش بسیار زیادی در تولید عسل دارد. اما با وجود این‌که بابت این کار به باغداران اجاره پرداخت می‌کنیم آنها همکاری لازم را با ما ندارند و تا کنون تسهیلاتی هم برای این کار در اختیارمان قرار نگرفته است.»
سید صادق مولایی، زنبوردار دیگری است که سال گذشته تعداد زیادی از زنبورهایش را به علت بیماری از دست داده است. او در گفت‌و‌گو با ایران می‌گوید: «گفتند که علت مرگ زنبورها، داروی تقلبی چینی بوده که از آن استفاده کرده‌ایم. این اتفاق برای بسیاری از زنبورداران دیگر هم افتاد و وقتی پیگیر شدیم که این داروها از کجا و چرا وارد شده‌اند، هیچ پاسخ درستی به ما داده نشد.»
بحث وجود داروهای تقلبی چینی که سال گذشته مطرح شد، نگاه‌های زیادی را به سوی خود معطوف کرد. سازمان دامپزشکی البته این آمار را تا حدی تأیید کرد اما در عین حال اعلام کرد که داروی تقلبی در بازار ندیده است.
محمدحبیبی مدیر کل دارو و درمان سازمان دامپزشکی در این باره می‌گوید: «گزارش رسمی از سوی نمایندگان ما مبنی بر موجود بودن داروی غیر مجاز زنبور در بازار اعلام نشده است ولی از سوی برخی زنبورداران اعلام شده که داروی قاچاق در بازار زیاد است و بعید نیست که به علت مصرف داروی قاچاق، تلفات آنها زیاد شده باشد. البته ما در زمینه تشخیص داروی اصل از قاچاق به زنبورداران کمک می‌کنیم.»
یوسف علی رادپور نایب رئیس اتحادیه کشوری زنبورداران نیز با تأیید این موضوع، اعلام کرد که از دی ماه تا اسفندماه 92 بین 30 تا 50 درصد زنبورهای کشور از بین رفته‌اند که این درصد با توجه به استان‌های مختلف، متغیر است.
رئیس اتحادیه کشوری زنبورداران نیز در این رابطه می‌گوید: «نبود داروی مفید و ارزان قیمت برای دومین سال پیاپی در کنار دیگر عوامل جوی و غیرجوی، ضربه مهلکی بر پیکر این صنعت وارد کرده است.»
به گفته رئیسی،برخی داروهای وارداتی، مفید اما بسیار گران و خارج از توان خرید زنبورداران است و از طرف دیگر برخی داروها نیز به دلیل استفاده مکرر دیگر اثربخشی خود را از دست داده‌اند و آفات و بیماری‌ها در مقابل آنها مقاوم شده‌اند. همچنین اکنون داروهایی وارد کشور می‌شود که منشأ تولید، صدور، ترکیبات و دز مصرفی آن اصلاً مشخص نیست و فقط می‌دانیم که از چین به کشور راه یافته و زنبورداران به دلیل ارزان و در دسترس بودن، به استفاده از آن ترغیب می‌شوند.
زنبورداران نیز گران بودن بیش از حد داروی مورد نیاز را علت استفاده از داروهای ارزان قیمت عنوان می‌کنند که به وفور در کشور وجود دارد و از طریق چین،عراق، پاکستان، ترکیه و امارات وارد کشور می‌شود و پیامد آن هم چیزی نیست جز کشتار دسته جمعی زنبورها و لاروهای آنها.
اگر آسمان و زمین یاری کنند!
زنبورداران اگر از دست داروهای تقلبی چشم بادامی‌ها و دیگر همسایه‌های نامهربان رهایی یابند، باز با چالشی بزرگ مواجه هستند که گریزی از آن نیست؛ چالشی که هرچه توانمند باشند، باز هم در مقابل آن کم می‌آورند و چاره‌ای جز سازش اجباری ندارند؛ چالشی به نام جبر جوی یا همان شرایط آب و هوایی.
زندگی در کشوری که روی کمربند خشک جهان قرار گرفته، خواه ناخواه مشکلات خاص خودش را به همراه دارد، البته این به آن معنا نیست که کاملاً در مقابل پدیده‌های طبیعی سر خم کنیم و روزی مان را به قضا و قدر بسپاریم.
محمد مهدی طبائیان، کارشناس مسئول زنبور عسل جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با ایران، زنبورداری را صنعتی صد درصد وابسته به طبیعت و شرایط جوی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «به دلیل همین وابستگی زنبورداری به طبیعت و شرایط جوی و محیطی، این حرفه ریسک بالایی دارد و با چالش‌های بسیاری مواجه است.»
به گفته او، خشکسالی‌های چند سال اخیر به علاوه بروز پدیده گرد و غبار، بیشترین مشکلات زنبورداران بوده‌اند که مشکلات زیادی را پیش روی آنها قرار داده است.
این کارشناس معتقد است که افزایش زنبورهای عسل، علاوه بر تولید محصول عسل، در توسعه کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و رشد گیاهان مرتعی بسیار مفید است و در این ارتباط هم کندوهای مدرن نقش بیشتری دارند.
طبائیان می‌گوید: «کندوهای قدیمی با گِل و به شکل استوانه ساخته می‌شوند که به صورت تنه درختی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این کندوها امکان دسترسی به زنبورهای عسل وجود ندارد و عسل تولید شده، از انتهای کندو برداشت می‌شود اما کندوهای مدرن به صورت جعبه‌ای هستند. ساخت کندو به شکل جعبه‌ای این امکان را به زنبوردار می‌دهد که با برداشتن در جعبه، بر روند تولید عسل و زنبورها نظارت داشته باشد. همچنین با این روش می‌توان عواملی همچون تولید، ذخیره، جمعیت زنبورها و همچنین آفات و بیماری‌های آنها را کنترل و بررسی کرد.»
او ادامه می‌دهد:« کنترل جمعیت زنبورهای عسل مزیت بسیار مهمی به شمار می‌رود که در کندوهای قدیمی امکانپذیر نیست اما در کندوهای مدرن، زنبوردار می‌تواند به صورت اختیاری جمعیت زنبورها را تکثیر کند و یا این‌که در مواقع لزوم از تکثیر جمعیت آنها جلوگیری کند.»
علی علوی کارشناس ارشد کشاورزی نیز در این باره در گفت‌و‌گو با ایران می‌گوید: «حشرات به ویژه زنبور عسل وابسته به اثرات محیطی هستند که گردوغبار نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر فعالیت این حشره اثر می‌گذارد. گرد و غبار در واقع اثرات جبران ناپذیری روی کلنی‌های زنبور عسل باقی می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به کاهش طول عمر و تعداد زنبوران عسل، کاهش پرورش لارو و کاهش تولید عسل و موم اشاره کرد که این پدیده در موارد حادتر باعث مرگ کلنی زنبور عسل می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «همچنین گرد و غبار علاوه بر ایجاد التهاب شدید سیستم درونی بدن زنبور، کاهش وضوح دید زنبور را سبب می‌شود و به این صورت حافظه زنبور برای بازگشت به کندو از بین می‌رود و زنبور راه رسیدن به کندو را فراموش می‌کند و این موضوع منجر به ناقص ماندن روند تولید عسل می‌شود.»
جایگاه ایران در تولید عسل کمرنگ می‌شود
باتوجه به این‌که در ایران بیش از شش میلیون و 300 هزارکلونی زنبورعسل مدرن وجود دارد و به لحاظ تعداد کندو در رتبه چهارم جهان قرار داریم، باید در زمینه زنبورداری و تولید عسل حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشیم اما واقعیت‌ها چیز دیگری می‌گویند.
تولید عسل در کشور ما به نسبت کشورهای پیشرفته کمتر است و این خود نشان دهنده ضعف‌هایی مهم در این صنعت است.
بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی، در سال 92 تعداد 73 هزار و 535 نفر زنبوردار در کشور آمارگیری شدند که در کنار آنها 206 تعاونی زنبورداری و 20 اتحادیه زنبورداری استانی نیز فعال بوده‌اند.
سرانه تولید عسل در کشورمان هم 967 گرم و سرانه مصرف آن 926 گرم است یعنی چیزی کمتر از یک کیلوگرم و این در حالی است که حدود 30 تا 50 درصد را هم باید با توجه به کم شدن جمعیت زنبورهای عسل، از این ارقام کم کرد.
مشکلات زنبورداران چیزی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت. اختصاص نیافتن تسهیلات لازم، نداشتن بیمه در کنار بروز پدیده‌های طبیعی مثل خشکسالی و ریزگردها، نفس زنبورداران را بریده و چشم امید آنها را به دست یاری مسئولان دوخته است. محمد اسماعیل‌نیا عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که کشور در حوزه زنبورداری و صادرات عسل امکانات خوبی دارد، می‌گوید: «می‌توان از این امکانات هم در بحث اشتغالزایی و هم توسعه صادرات کشور استفاده کرد و با حمایت از بخش زنبورداری به دنبال توسعه آن در حوزه اقتصادی کشور بود.» او وعده داد که اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس از این بخش به خوبی حمایت می‌کنند و به دنبال تقویت این بخش در سطح کشور هستند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تأکید براینکه مسئولان باید نگاه عمیق‌تری به بخش زنبورداری کشور داشته باشند، ادامه می‌دهد: «باید مشکلات زنبورداران به‌طور جدی دنبال شود و به دنبال تقویت آن در بخش‌‌های مختلف باشیم. در این رابطه گذاشتن تسهیلات ویژه برای زنبورداران، اعطای وام و فرهنگ‌سازی در این بخش کمک فراوانی به توسعه و گسترش آن در کشور می‌کند.»
دکترحسن رکنی معاون تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی، ایران را با تولید 74 هزار و 577 تن عسل در جایگاه هشتم جهان معرفی می‌کند و می‌گوید: «در سال 92 بیش از 74 هزار تن عسل در کشور به ارزش 1146 میلیارد تومان و 2043 تن موم زنبور عسل به ارزش 43 میلیارد تومان تولید شده است.»
او با تأکید بر لزوم کاربردی شدن نتایج تحقیقات در حوزه زنبورداری در کشور ادامه می‌دهد: «توجه به اجرایی شدن نتایج تحقیقات زنبور عسل، مقابله با بیماری‌های زنبورعسل و تولید ملکه‌های مقاوم به بیماری باید در اولویت فعالان صنعت زنبورداری در کشور باشد. همچنین ایجاد توازن در واردات و صادرات یک ضرورت است و باید صادرات تولیدات زنبور عسل از کشور افزایش یابد.»
البته افزایش صادرات آن هم در شرایطی که زنبورداران در زمینه تولید عسل با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می‌کنند، شاید آرزویی دور از دسترس به نظر بیاید آن هم در شرایطی که بر اساس اعلام اتحادیه سراسری زنبورداران، در سال گذشته بسیاری از بازارهای صادرات عسل ایرانی به دلیل کاهش برداشت عسل، بازارپسند نبودن بسته‌بندی و افزایش صادرات عسل‌های غیرطبیعی از دست رفته است و به دلیل گرمای بیش از حد در فصل تابستان و بارش‌های خارج از فصل که عمدتاً بارش‌های اسیدی بود، شهد گل‌ها زودتر از موعد همیشگی خشک شده و برداشت عسل طبیعی با کاهش حدود 70 درصدی مواجه شد؛ به گونه‌ای که برداشت عسل از هر کندو به حدود 3 تا 5 کیلوگرم رسید.
این مسأله در کنار دیگر عوامل مانند پدیده‌هایی مانند ریزگردها، بازارپسند نبودن بسته‌بندی عسل‌های صادراتی، افزایش تولید و صادرات عسل‌های غیرطبیعی و شکری باعث شده اعتماد کشورهایی مانند ترکیه، افغانستان،عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که تا پیش از این جزو بازارهای عمده برای صادرات عسل ایرانی بودند، از بین برود.
واقعیت دیگر این است که در حالی که شرایط جوی و حمایت کمرنگ از زنبورداران، عرصه را بر تولید عسل ایران تنگ کرده است، گروهی سودجو با تولید عسل تقلبی، علاوه بر آن‌که به حیثیت نام عسل ایرانی در دنیا لطمه وارد می‌کنند، بازار داخلی را نیز با مشکلات فراوان مواجه می‌سازند.
دکتر صمد عیوضی، متخصص تغذیه در این باره در گفت‌و‌گو با ایران می‌گوید: «عسل تقلبی یا غیرطبیعی از شربت قند یا شکر تهیه می‌شود بنابراین دارای قند طبیعی نیست و به علت داشتن قند مصنوعی برای سلامتی افراد بویژه مبتلایان به بیماری دیابت بسیار مضر است.»
او به مردم توصیه می‌کند که در صورت تمایل به استفاده از عسل، حتماً از طبیعی و غیر تقلبی بودن آن مطمئن شوند تا در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله دیابت قرار نگیرند.
تشخیص عسل طبیعی از تقلبی هم البته شاید کار چندان دشواری نباشد و حتی اگر به لحاظ شکل و شمایل، این دو نوع عسل هیچ تفاوتی با هم نداشته باشند، بتوان با برخی آزمایش‌ها آنها را از هم تشخیص داد.به گفته رضا یونسی، فروشنده عسل، عمل کریستاله شدن یا اصطلاحاً شکرک زدن عسل نشانه خالص بودن آن است.
او می‌گوید: «عسل طبیعی در دمای کمتر از منفی 5 و بیش از 25 درجه سانتیگراد شکرک‌هایی به شکل روغن نباتی جامد می‌زند. راه دیگر برای تشخیص عسل طبیعی این است که یک قاشق عسل را در آب سرد هم بزنیم که چنانچه حل شد، عسل تقلبی است و در غیر این صورت نشانه خالص بودن آن است.»
البته امتحان کردن عسل وقتی امکانپذیر است که عسلی در دسترس باشد که اگر هنوز هم هست باید نگران این باشیم که روزی، دیگر جای عسل خالص دشت‌ها و کوهپایه‌های کشور، میان سفره هایمان خالی باشد؛ روزی که شاید تنها خاطره این شهد شیرین ایرانی در ذهن‌ها باقی مانده باشد و چشممان بماند به حاصل دست زنبورداران چینی و ترک تا کام مان را شیرین کنند.
منبع: ایران
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
