کمبود بودجه محدودیت‌هایی برای کتابخانه‌های پستی ایجاد کرده است
خبرگزاری تسنیم: سرپرست کانون پرورش فکری کودک و نوجوان خراسان رضوی گفت: متأسفانه فقدان بودجه کافی سبب شده است تا کتابخانه‌های پستی ما از طریق رابطه‌هایی به تبادل کتاب مبادرت ورزند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، محمود سلیمانی، سرپرست کانون پرورش فکری کودک و نوجوان خراسان رضوی با حضور در دفتر خبرگزاری تسنیم این استان پاسخگوی سوالات خبرنگار فرهنگی این خبرگزاری بود. مشروح این گفت‌وگو به این شرح است:
ضمن عرض سلام و خوش آمد، لطفا بفرمائید کلیت کار کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به چه شکلی است؟
در ارتباط با نوع و شیوه کار، کانون پرروش فکری کودک و نوجوان تفاوت‌های ذاتی با آموزش و پرورش دارد و مانند این نهاد تنها از الگوهای کلاسیک برای پیگیری اهداف خود تبعیت نمی‌کند.
این کانون جامعه هدف خود را از کودکان 6 سال تا نوجوانان 16 سال تعریف کرده است و در سه بخش فرهنگی، ادبی و هنری فعالیت‌های خود را تعریف کرده و انجام می‌دهد.
به طور کلی هنر زیر مجموعه‌ای از فرهنگ است و از این جهت کانون پرورش فکری کودک و نوجوان برای ساماندهی به کارهای خود فرهنگ را به عنوان نقطه اتکای فعالیت‌های خود قرار داده است و در این راستا از ظرفیت‌های هنری نیز استفاده می‌کند.
در بخش فرهنگ عمده فعالیت کانون در کتابخانه آن متمرکز شده است و در کنار آن فعالیت‌هایی هنری نظیر نقاشی، سفالگری، انیمیشن، فیلم و کلاس‌های ادبی و قصه‌گویی و قصه‌خوانی نیز برگزار می‌شود که به فراخور توان کانون سعی می‌شود از استعدادهای موجود در این زمینه استفاده و استعدادهای جدید را نیز شناسایی کنیم.
شرایط عضویت در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان چگونه است؟
کانون پرورش فکری کودک و نوجوان برای اعضای خود حق عضویتی مقرر کرده است که با مبالغ بسیار اندکی تا حد توان امکاناتی را در حوزه‌های مختلف فرهنگی برای کودک و نوجوان در نظر می‌گیرد که به تناسب موقعیت‌ها متفاوت است اما برای کلاس‌هایی که کانون در طول سال برگزار می‌کند هیچ مبلغی از اعضا گرفته نمی‌شود.
چند سالی است که کلاس‌ها در تابستان برگزار می‌شود و از آنجا که منابع مالی کافی برای رسیدگی به تمامی نیازها نداریم برای کلاس‌های تابستانی شهریه مختصری از اعضا گرفته می‌شود.
در حال حاضر چه تعداد مرکز کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در سطح استان وجود دارد؟
به طور کلی در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان سه نوع مرکز وجود دارد، ابتدا مراکز ثابت که در خراسان رضوی تعداد آنها 34 عدد است، سپس 9 مرکز سیار و کتابخانه پستی که در مجموع 43 مرکز در خراسان رضوی را تشکیل می‌دهد.مراکز سیار ما توسط مینی‌بوس‌هایی که برای این کار در نظر گرفته شده‌اند فعالیت می‌کنند و هر کدام 20 روستا را پوشش می‌دهند که با توجه به مسافت میان روستاها هر مینی‌بوس می‌تواند در روز یک یا دو روستا را پوشش دهد.
هر دو هفته یک بار مینی‌بوس‌هایی که به این منظور در نظر گرفته شده‌اند به مناطق مأموریت خود اعزام می‌شوند و با حضور خود در فضای روستا به بچه‌های روستایی کتاب داده و امکانات فرهنگی دیگری را که دارد در اختیار کودکان و نوجوانان علاقه‌مند قرار می‌دهند.
آیا مراکز سیار در تابستان‌ها هم فعالیت دارند؟
در تابستان مراکز ما نیز فعالیت خود را دارند و برنامه‌ریزی‌ها به گونه ای است که هر سال پیش از اتمام امتحانات دانش‌آموزان در خرداد ماه مراکز سیار محل‌های استقرار خود را مشخص می‌کنند و در پایگاه‌هایی نظیر مساجد و مدارس و جاهای دیگری که بتوان به کودکان و نوجوانان خدمات فرهنگی ارائه داد حضور پیدا می‌کنند و خدمات خود را ارائه می‌دهند.
مراکز سیار به طور منظم هر دو هفته یک بار در مکانی که در هر روستا در نظر گرفته شده است حضور پیدا می‌کنند و کتابهایی را به کودکان و نوجوانان علاقه‌مند امانت می‌دهند و در دفعات بعدی نیز این روند ادامه دارد و متقاضیان می‌توانند از این طریق کتاب بیشتری را مطالعه کرده و به مراکز سیار تحویل دهند.
در حال حاضر نسبت پراکندگی مراکز در میان شهرستان‌ها و روستاها چگونه است؟
در مشهد مقدس یک پایگاه سیار شهری و یک پایگاه روستایی برای مشهد داریم که به روستاهای اطراف مشهد می‌رود و در آنجا خدمات فرهنگی خود را ارائه می‌کند، در مشهد مقدس همچنین 3 کتابخانه پستی و چهار مرکز سیار داریم و در مجموع از میان 34 مرکز کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در استان خراسان تنها 8 عدد در مشهد مقدس فعالیت می‌کنند و مابقی این مراکز در سطح شهرستان‌های استان پراکنده است.
متأسفانه فقدان بودجه کافی سبب شده است تا کتابخانه‌های پستی ما از طریق رابطه‌هایی به تبادل کتاب مبادرت ورزند و در حال حاضر تعداد 3 دفتر پستی در استان خراسان رضوی وجود دارد که یکی از آنها در مشهد و دو دفتر دیگر در شهرستان‌های نیشابور و سبزوار هستند.
وضعیت و تعداد اعضای تحت پوشش کانون در حال حاضر چگونه است و این پراکندگی در سطح استان چه شکلی دارد؟
در بحث کانون‌های پرورش فکری افرادی که تحت پوشش ما قرار دارند جامعه گسترده‌ای را تشکیل نمی‌دهند اما از آنجا که عضویت در این کانون اختیاری است تلاش کرده‌ایم تا در جلسات فرهنگی و هنری موجود در کانون به سمت نوعی الگو سازی حرکت کنیم.
همواره در تلاش هستیم تا اعضای بشتری را به این جامعه اضافه کنیم و معیار عضو گیری ما تمایل دانش‌آموزان به مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی کانون است و با این حال آنچه همواره مورد تأکید ماست ارائه خدمات کیفی و مناسب فرهنگی برای کودکان و نوجوانان و تعمیق کیفیت آموزشی فعالیت‌ها برای جامعه هدف است.
در مسائل فرهنگی چه در کتاب و کتاب‌خوانی و چه در خط و نقاشی چهر‌ه‌هایی شناخته شده در کانون فعالیت دارند که حتی در سطح بین‌الملل نیز صاحب مقام هستند و در حال حاضر نقاشی‌هایی در مرکز موجود است که به لحاظ شکل و محتوا آثاری فاخر و ارزشمند است.
فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودک و نوجوان بر چه محور‌ها و موضوعاتی متمرکز است؟
کلیه فعالیت‌های کانون بر مدارهای اخلاقی و ارزشی استوار است و جریان ما بدون استثنا معتقد به مبانی نظام و مقید به رعایت چارچوب‌های نظام هستند و سعی ما این است که با روش‌های مناسب، جذاب و اثرگذار افراد را جذب مراکز کنیم و به طرق مختلف برای آنها برنامه داشته باشیم و سعی داریم به سمتی برویم که برای تک تک اعضای خود نسخه‌های فرهنگی جداگانه داشته باشیم.
در کانون کلاس‌هایی عمومی داریم و در این کلاس‌ها از سطوح مختلف حضور دارند، به عنوان مثال در کلاس‌های عمومی خوشنویسی کانون از سطح مبتدی تا ممتاز شرکت می‌کنند و آموزگاران ما در این کلاس‌ها برای سطوح مختلف نیز دروس متفاوتی به فراخور استعداد و سطح هنرمندان دارند.
در کلاس‌های آموزشی ما رویکرد بر افزایش آمار نیست و به دنبال این نیستیم تا تنها شمار هنرجویان خود را افزای دهیم بلکه بر این تأکید داریم که اثربخشی کار را افزایش دهیم از طرف دیگر صرفاً در پی افزایش دانش اعضا نیستیم و تلاش داریم تا در نگرش آنها تأثیرگذار باشیم تا اقدامات ما بتواند تأثیرگذاری ملموس و واقعی را به همراه داشته باشد و در نهایت به سمت ارزش‌های انسانی و اخلاقی حرکت کنیم.
امسال کانون چه برنامه‌هایی را برای اعضای خود دارد؟
هر سال آموزش‌های متمرکزی برای رشد دانش و بیان و تحلیل روشها و تولید برنامه‌های اثرگذار بیشتر هستیم، در همین راستا دوره‌ای آموزشی و پرورشی با یکی از اساتید دانشگاه تهران داشتیم که در آن اعضای ما به مدت 24 ساعت تحت تعلیم قرار گرفتند.
در این دوره استاد حسین اسکندری که از اساتید دانشگاه علامه طباطبایی تهران است و بر مباحث حوزوی نیز تسلط دارد به مشهد مقدس دعوت شد و در جوار بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) درس‌گفتاری با عنوان تربیت دینی را ارائه داد که با استقابل خوبی از سوی جامعه هدف مواجه شد.
طرح تدوین طرح‌های ادبی با کودک و نوجوان نیز از ادیگر برنامه‌هایی است که به زودی به طور همزمان در چند استان همجوار برگزار می‌شود که این دوره نیز در قالب دوره‌ای متمرکز به بررسی تدوین طرح های ادبی پیرامون کودک و نوجوان می‌پردازد.
برای اجرای برنامه‌های فرهنگی خود نیز جلسات کاری مستمری برگزار می‌کنیم که این جلسات به طور حوزه‌ای در شهرستان‌های مختلف استان برگزار می‌شود، در نیشابور دوره‌ی کوتاه مدت برای اموزش اداری داشتیم که این دوره نیز در شهرستان سبزوار نیز برگزار شد و پس از آن تربت جام نیز از این برنامه و طرح استقبال کرد.
در جلسات مبنا را بر این گذاشته‌ایم تا با اصلاح روشها اشکالات و نواقص کار را رفع کنیم و از ماحصل باقی‌مانده نتایج مطلوب را استخراج کنیم، در سال‌های پیش این جلسات به شکل همایش در مشهد مقدس برگزار می‌شد و از امسال بنا را بر این گذاشته‌ایم تا به جای هزینه برای همایش‌هایی که معمولاً آثاری موقتی دارد به تشکیل جلسات در شهرستان‌ها تأکید کنیم تا کارایی فعالیت‌ها بهتر و سنجیده‌تر و در محل ارزیابی شود و مشکلات حوزه‌های شهرستان‌ها نیز از نزدیک مورد بررسی قرار گیرد.
اثرگذاری فعالیت فرهنگی باید چه مشخصه‌هایی داشته باشد؟
به طور کلی معتقدم فعالیت‌های فرهنگی نهادهای مختلفی که متولیان فرهنگ در کشور هستند تنها زمانی موثر است که در رفتار مردم نمودار شود، اگر همه ما مدعی باشیم که فعالیت‌های فرهنگی وسیعی داشته‌ایم و خروجی آن هیچ تأثیری در جامعه نداشته است آنگاه باید از خود بپرسیم که این فعالیت‌ها چگونه بوده است که کمترین اثرگذاری در جامعه نداشته است.
چیزی که اخیراً بسیار گسترش یافته این است که ناکارآمدی‌های ما ناشی از دخالت بیانگان در کشور ماست در حالی که به نظرم دشمن آنقدر قوی نیست که بتواند در کارایی فعالیت‌های فرهنگی ما تأثیرگذار باشد و این ما هستیم که با کم کاری خود اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی را کاهش داده‌ایم.
این گفتمان باید آسیب‌شناسی شود زیرا توانایی‌های ما را نادیده می‌گیرد و در مقابل دشمن را بزرگ‌تر از آنچه هست به نمایش می‌گذارد، به نظرم بخش اعظمی از اشکالات و نواقص فرهنگی به روش‌های فرهنگی اعمال شده توسط نهادهای فرهنگی برمی‌گردد که پیش از هر چیز باید بررسی شده و پس از آسیب‌شناسی اقدامات عملی برای رفع آنها انجام شود.
ضعف کار فرهنگی بر روی کودکان در کجاست و چه راه‌کارهایی در این باره وجود دارد؟
متأسفانه ما مستمعین خود را به خوبی نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم باید متناسب با چه ذائقه‌ای چه چیزی را در چه زمانی و برای چه کسی عرضه کنیم و در نهایت آنچه از این رشو باقی می‌ماند این است که مخاطب پیامی را که به او منتقل کرده‌ایم را نمی‌گیرد و با بی‌تفاوتی از کنار آن عبور می‌کند و این گونه است که متأسفانه بخش مهمی از فعالیت‌های فرهنگی ما بی‌تأثیر می‌ماند.
یکی از راهکارهای موثر در این زمینه این است که ما کار فرهنگی را در قالب‌هایی زیبا و همه پسند ارائه کنیم و به نوعی آنچه محصول فرهنگی می‌نامیم از کیفیت خوبی برخوردار باشد تا بتواند توجه عموم را به خود جلب کند.
قرآن کریم می‌فرمایند که ابتدا باید بیش از هر چیز مردم را به کار خیر دعوت کنیم و خیر چیزی نیست جر زیبایی‌های الهی و صفات و ارزش‌های نیکوی انسانی و معنوی، آنچه امام خمینی (ره) را امام کرد سخنرانی‌های او نبود و تنها منش و روش او بود که بیشترین تأثیر را بر روی پیروان او می‌گذاشت.
آنچه امثال همت‌ها و باکری‌ها را آفرید سخنرانی‌های آنها نبود و عمل خالصانه و خاشعانه آنها بود که فضایی را در هشت سال دفاع مقدس رقم زد که در آن اگر رزمنده‌ای از گفته فرمانده خود سرپیچی می‌کرد به منزله سرپیچی از فرمان امام بود.
به طور کلی امروز اثبات شده است که رفتارهای تدافعی، خشن، تحقیرکننده، تند و افراطی دیگر جواب نمیدهد و همه ما می‌دانیم که فرهنگ از جنس میل و رغبت است و باید کاری کنیم تا افراد به سمت فرهنگ حرکت کنند نه این که با اجرای برنامه‌های فرهنگی ضعیف مخاطبان خود را از این حوزه دور کنیم.
برنامه‌های کانون به چند دسته تقسیم می‌شود و شامل چه موضوعاتی است؟
برنامه‌ای مدون و ثبت شده داریم که در تمام محدوده‌های فرهنگی، هنری و ادبی مشخص است، آموزش‌های متأخر از جمله برنامه‌هایی است که در سال 93 در نظر داریم تا آن را اجرایی کنیم و کارشناسان ما روی آن کار کرده‌اند و پس از چند جلسه گفت‌وگو آنها را به تهران عرضه کرده‌ایم تا در صورت تأیید آن را عملیاتی کنیم.
آموزش، جشنواره‌های فرهنگی و هنری، کلاس‌های هنری، کلاس‌های ادبی و فعالیت‌های روزمره کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در قالب کتابخانه‌های مراکز بخش ثابتی از فعالیت‌های ماست که در طول سال به طور منظم همواره تداوم دارد.
در برنامه‌هایی که برای سال 93 در نظر گرفته‌ایم سعی بر پایدار سازی اعضا داریم و به دنبال این هستیم که اعضای خو را حفظ کرده و کیفیت اموزش آنها را نیز ارتقا دهیم.
انتشارات کانون در حال حاضر چه وضعیتی دارد و در سال جدید چه کتبی در دست چاپ است؟
وظیفه اصلی امور انتشاراتی ما را ستاد تهران بر عهده دارد و اتشارات ما در پایتخت متمرکز شده است، کانون پرورش فکر کودک و نوجوان در ساختار کلی خود دو معاونت تولیدات گسترده و استانی را دارد که تولیدات گسترده آن گاه بین‌المللی است و در سراسر دنیا پخش می‌شود.
در زمینه تولیدات داخلی اگر هر کدام از مراکز استانی تولید فاخری داشته باشند که قابلیت چاپ و نشر داشته باشد آن را به تهران ارسال می‌کنیم و آنها پس از تأیید در لیست انتشار قرار می‌دهند و به طور کلی ساز و کار انتشار در کانون به این شکل است.
به تازگی با یکی از تولید کنندگان محصولات فرهنگی قراردادی داشتیم تا کالاهای فرهنگی با کیفیت بالایی را تولید کنیم، در حال حاضر مقدمات این کار فراهم شده است و گفتگوهایی در این زمینه با برخی صاحبان صنایع سبک شده است تا به عنوان مثال یکی از نقاشی‌ها فاخر تولید شده در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان را بر روی دشکی چاپ کنیم.
در حال حاضر نمایشگاه‌های کانون در چه نقاطی فعالیت دارند؟
نمایشگاهی در دو محل بوستان ملت و بوستان وحدت از آثار فرهنگی ارائه می‌شود که از ابتدای تیر ماه به مدت یک هفته برگزار است و این نمایشگاه نیز با مشارکت نیروی انتظامی برپا شده است.
علاوه بر این نمایشگاه‌ها محصولات فرهنگی کانون به شهرستان‌ها اعزام و در آنجا به فروش می‌رسد و واحدهای سیار نیز محصولات فرهنگی را در سطح استان پخش می‌کنند.
آیا تناسبی میان بودجه کانون با انتظاری که از این نهاد فرهنگی می‌رود وجود دارد؟
متأسفانه هیچ تناسبی میان بودجه و انتظاری که جامعه از ما دارد وجود ندراد، در حال حاضر در بخش اعظم مراکز خود با کمبود بودجه مواجه هستیم و این کمبود بودجه فقدان و کاستی نیروی انسانی کافی برای تعلیم و تربیت و تجهیزات را نیز رقم زده است.
کمبود منابع اسانی و امکانات و تجهیزات به شدت مشهود است و ما در این زمینه به لحاظ سخت افزاری و نرم‌افزاری مشکلات بسیاری داریم با این حال هیچ وقت این کمبودها و کاستی‌ها را مستمسکی برای عدم موفقیت‌ها در فعالیت‌هایمان نمی‌کنیم و همواره امیدواریم تا با تلاش نیروی انسانی خود در حد توان موقعیت خود را بهبود بخشیم.
ما برای تأمین هزینه‌های جاری خود با مشکل روبرو هستیم و بودجه‌ای که برای ما در نظر گرفته می‌شود برای تأمین امکانات اولیه که برگزاری کلاس‌های آموزشی ماست کافی نیست.
ارتباط کانون با سایر نهادهای فرهنگی دیگر چگونه است؟
متأسفانه ارتباط کانون با سایر نهادهایی که به طور کلاسیک در حوزه فرهنگ فعال هستند ارتباط محکم، معنادار و تنگاتنگی نیست و جز جلساتی که گاه تشکیل می‌شود و در آن شرکت می‌کنیم ارتباط دیگری با سایر نهادهای فرهنگی دیگر نداریم.
به نظر می‌رسد متولیان فرهنگی تا حدودی از اهمیت موضوع سرمایه‌گذاری روی کودکان غافل هستند و این موضوع سبب شده است که کانون کمتر مورد توجه متولیان فرهنگی ما در سطح استان قرار گیرد.
کانون تا چه اندازه از ظرفیت هنرمندان استفاده می‌کند؟
در بخش استفاده از هنرمندان ما بیشتر قابلیت‌های هنری خود را از محل توانایی مربیان خود تأمین می‌کنیم و بودجه ناکافی به ما اجازه نمیدهد تا خارج از مجموعه کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به جذب استعدادهای هنری در سطح استان بپردازیم.
فعالیت کانون توسط مربیان آن صورت می‌گیرد که البته باید اضافه کرد که مربیان ما خود از توانایی‌های علمی و عملی خوبی برخوردارند و بیشتر آنها از تجربه‌های کافی برای آموزش نیروها برخوردارند.
آسیب‌های جدی در سیاست‌گذاری فرهنگی برای کودک و نوجوان را در چه مواردی می‌دانید؟
آنچه امروز به شدت احساس می‌شود نامتناسب بودن فعالیت‌های فرهنگی ما با نیاز نسل امروز است و به نظر می‌رسد ما هنوز با نگاه نسل گذشته به کودکان امروزی نگاه می‌کنیم و نیازها و خواسته‌های آنان را به درستی نمی‌شناسیم، بیش از هر چیز در این باره باید گفت متولیان فرهنگی ما خواسته‌ها، سلایق و نیازهای کودکان را با توجه به معیارهای گذشته مورد بررسی قرار می‌دهند و این سبب شده است تا آنچه خروجی فرهنگی ماست چندان مورد توجه کودکان نباشد.
رشد توانمندی فرهنگی نیازمند عرصه‌های مناسبی است و باید در این حوزه مطاعات گسترده‌ای صورت گیرد، یکی دیگر از آسیب های جدی به نظرم نگاه سلبی ما به خواسته‌های کودکان و نوجوانان است که سبب شده رویکرد ایجابی قدرتمندی برای ترویج فعالیت‌های موثر نداشته باشیم.
یکی دیگر از موارد بحرانی در سیاست‌گذاری فرهنگی کمبود امکانات است و در این زمینه باید بگویم کمبود مراکز اموزشی کانون برای کودک و نوجوان خود عاملی است که سبب می‌شود فرهنگ سازی برای کودکان با خلل مواجه شود.
در مشهد مقدس در حال حاضر تعداد 8 مرکز وجود دارد و این تعداد برای یک کلانشهر بزرگ بسیار ناچیز است و برای پوشش جامعه کودکان و نوجوانان محدودیت‌های زیادی برای ما ایجاد می‌کندو نمی‌توانیم بخش مهمی از این نسل را پوشش دهیم.
با این وضعیت در بهترین حالت قابل تصور تنها می‌توانیم تعداد هشت هزار کودک و نوجوان را مورد پوشش قرار دهیم در حالی که این عدد در مشهد مقدس بسیار ناچیز است، در این شرایط به نظرم اگر متولیان فرهنگی به دنبال تحولی عمیق و معنادار هستند باید برای ایجاد دستکم 50 مرکز کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در مشهد مقدس تلاش کنند.
کار فرهنگی از جهتی دیگر نیازمند تداوم و استمرار است و نباید منقطع و موقتی باشد، به این منظور نیازمند برنامه‌ریزی‌‌های بلند مدت و امکاناتی هستیم که بتوانیم آموزش کودک و نوجوان را به طور جدی پیگیری کنیم.
گفت‌وگو از سید نوید موسوی
انتهای پیام/
