لزوم ایجاد پیمان امنیتی میان سوریه، لبنان و فلسطین

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یکی از چالش های اصلی دولت های در جهان هرج و مرج طلب، امنیت است و برای حفظ و افزایش آن راهکارهای مختلفی را در نظر می گیرند.

اصطلاح امنیت از حیث شکل و محتوا به یک اندازه ابهام آمیز است: آیا امنیت یک هدف، یک موضوع کاری، یک مفهوم، یک برنامه پژوهشی یا یک رشته منظم علمی است؟ برای امنیت مفهوم واحدی وجود ندارد. امنیت ملی، امنیت بین المللی و امنیت جهانی به مجموعه موضوعات مختلفی اشاره دارند و هریک از چارچوب تاریخی- فلسفی متفاوتی برخوردارند.

از لحاظ روانشناسی، ما اغلب امنیت را با آرامش ذهنی برابر می دانیم. از لحاظ سیاسی، مفهوم سنتی امنیت عرفاً با توانایی باقی ماندن در صلح (بدون اینکه ارزش های اساسی قربانی شوند) و یا حفظ صلح، برابر می باشد. متعاقباً، امنیت و صلح به طور پیوسته ای با نظم و ثبات پیوند دارند. اساساً جستجوی نظم بین المللی چیزی بیشتر از جستجوی صلح و امنیت نیست. 

آنچه که در دنیای امروز در حال جاری شدن است با مفهومی که رئالیست ها از امنیت ارائه کرده اند مطابقت بیشتری دارد. بر این اساس مفهوم امنیت به طور سنتی در سیاست بین الملل بر حسب امنیت فیزیکی دولت معینی در مقابل تهدیدات خارجی تعریف شده است. این تعریف به طور نمونه، منعکس کننده¬ی اقدامات دولت ها برای حفاظت از سرزمین و شهروندان خود در مقابل تهدیدات ناشی از ورای مرزها می باشد. چنین اقداماتی مولفه های سنتی امنیت ملی یا استراتژیک، به ویژه: تخصیص منابع نظامی، ائتلاف ها، و رفتار مجادله ای را در بر می گیرد.

در مباحث مربوط به امنیت بر مطالعات تهدید، استفاده و کنترل نظامی، تلاش برای بالا بردن توان نظامی برای مقابله با دشمنان و سرکوب آنان تاکید می شود. در این دیدگاه "جنگ ادامه سیاست، البته با ابزار و وسایل دیگر" به شمار می رود و به زمامداران توصیه می شود تا برای افزایش ضریب امنیتی قلمروشان در تجهیز و ساز و برگ جنگی خود کوشا باشند.

همانطور که اشاره شد یکی از مولفه های افزایش امنیت در سطح ملی ایجاد ائتلاف با قدرت های همسو در مقابل خطری مشترک است. ما شاهد چنین پیمان هایی بخصوص در دوران جنگ سرد بودیم هرچند جهان در آن دوران میان شرق و غرب تقسیم می شد.

در همین حال منطقه خاورمیانه، یکی از پرچالش ترین مناطق جهان از لحاظ امنیتی است و امنیت در این منطقه به یکی از آرزوهای دیرینه ملت ها تبدیل شده است. از دلایلی که می توان برای برهم خوردن امنیت در خاورمیانه برشمرد می توان به چندین دلایل اصلی اشاره کرد:

- وجود کشورهای مختلف با قومیت و فرقه های متفاوت و گاها متخاصم.
- خاورمیانه و به خصوص خلیج فارس منطقه غنی گازی و نفتی در جهان است که علاوه بر ایجاد کشورهای رانتیر، استبداد و خودکامگی را نیز بهمراه خود به ارمغان آورده است.
- حضور قدرت های خارجی و مداخله مستقیم آنها در منطقه بخصوص آمریکا و کشورهای غربی.
- ایجاد رژیم جعلی رژیم صهیونیستی از سال 1948 در منتهی اله غربی خاورمیانه.
- باقی ماندن اختلافات مرزی و سرزمینی از دوران استعمار در منطقه.

هر چند دلایل متعدد دیگری را نیز می توان برشمرد و به این لیست اضافه کرد اما آنچه که عنوان شد از چالش های اصلی خاورمیانه هستند که تاکنون باقی مانده اند و در هر دوره ای بر سرآنها شاهد کشمکش میان کشورهای منطقه هستیم. اما آنچه که به این مطلب مربوط می شود، حضور نامیمون اسرائیل در سرزمین های فلسطین است که از همان بدو ایجاد این رژیم، جنگ ها و درگیری های متعددی با کشورهای عربی داشته و کماکان نیز ادامه دارد.

حمایت گسترده و بی قید و شرط کشورهای غربی و بخصوص ایالات متحده آمریکا، رژیم صهیونیستی را به چنان جسارتی رسانده است که قتل و عام هر روزه مردم فلسطین به امر عادی در جهان تبدیل شده است. در سوی دیگر کشورهای همسایه رژیم اشغالگر قدس از تهدیدات و حملات اسرائیل در امان نبوده اند و این رژیم همواره بخش های از این کشورها را در تصرف خود داشته؛ به عنوان مثال بلندی های جولان در سوریه، بخش های از جنوب لبنان و صحرای سینا.

سوریه، لبنان و فلسطین در تیررس مستقیم اسرائیل

تاسیس رژیم صهیونیستی به سال 1948 میلادی باز می گردد، هرچند در سالهای قبل از آن نیز با همدستی امپراطوری بریتانیا، یهودیان در سرزمین های فلسطینی در حال استقرار بودند و هر روزه بر آمار آنان نیز افزوده می شد. این حضور بدون درگیری با ساکنان اصلی سرزمین فلسطین نبود و در طول دوره پیش از اعلام رسمی تاسیس اسرائیل، خدعه ها، جنایت ها و کشمکش های بسیاری توسط صهیونیست ها علیه مردم عرب فلسطین صورت گرفته بود.

با اعلام رسمی تاسیس رژیم صهیونیستی، کشورهای عربی منطقه بخصوص سوریه، مصر و اردن در مقاطعی مانند 1956، 1967 و 1973 با اسرائیل وارد جنگ شدند، اما عدم هماهنگی و تجربه میان آنها، درنهایت شکست های سنگینی را برای آنها به ارمغان آورد. از آن پس اسرائیل با روحیه جنگ طلبی و بهانه های مختلف فلسطین و لبنان را مورد هجمه قرار داد و در آخرین اقدام، در ماه رمضان امسال، نوار غزه را به خاک و خون کشیده است.

نکته اساسی که در این بین وجود دارد این است که رژیم صهیونیستی و تداوم حضور این رژیم در منطقه ای عرب زبان و مسلمان، به طور مستقیم با چند دستگی و عدم اتحاد میان کشورهای همسایه مورد تخاصم اسرائیل در ارتباط است. هرچند رژیم صهیونیستی از لحاظ جنگ افزارهای نظامی در جهان یکی از قدرت های برتر محسوب می شود، اما در بحث امنیتی نیز با چالش های فراوانی روبه روست که هرگز نتوانسته بر آنها غالب شود. چالش های چون عدم داشتن عمق استراتژیک، جمعیت اندک و محصور در میان کشورهای عرب زبان مسلمان، همواره جزء نگرانی های امنیتی رژیم اسرئیل بوده اند.

برای درک بهتر موقعیت، لازم است تا جغرافیا و دموگرافی کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین را مدنظر قرار دهیم. سوریه که بلندهای جولان خود را در تصرف اسرائیل می بیند، هم اکنون درگیر جنگ داخلی فرسایشی است که توسط تکفیریهای مورد حمایت عربستان، قطر، ترکیه، اسرائیل و آمریکا ادامه یافته است. دمشق همواره جزء اصلی محوری به نام مقاومت بوده که خط واصل میان ایران و لبنان وفلسطین است.

بنابراین یکی از اهداف اصلی دشمن از ایجاد جنگ داخلی، از بین بردن یکی از اعضای اصلی محور مقاومت بوده است. جمعیت این کشور نیز شامل اعراب سنی، علوی و مسیحی است که بشار اسد توانسته بود با کمک نظام سکولار، درگیری های مذهبی را در این کشور کاهش دهد.

در سوی دیگر نیز لبنان همواره مورد طمع عربستان بوده و حمایت های رژیم سعودی از تندروها و نیروهای مخالف حزب الله، آشکار و مبرهن است. این کشور نیز با اتخاذ نظام دموکراسی انجمنی تاحدودی توانسته از درگیری های فرقه ای و مذهبی جلوگیری کند اما همین اختلافات جنگ  های داخلی نیز در لبنان را دامن زده است.

حضور گسترده رژیم صهیونیستی در جنوب لبنان و اشغال آن برای سالیان متمادی یکی دیگر از چالش های بیروت بود که بالاخره با قدرت حزب الله و مبارزات این حزب، اسرائیل مجبور به ترک این منطقه شد.

در فلسطین نیز وجود تشکیلات خودگردان فلسطین که مورد حمایت غرب است و در مذاکرات سازش نیز نشان داده اسرائیل را به رسمیت می شناسد، خود نقطه ضعفی در ساختار سیاسی فلسطین محسوب می شود اما در سوی دیگر حماس و نیروهای مقاومت قرار دارند که به هیچ عنوان اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند و همواره به آرمان آزادی فلسطین پایبند بوده اند.

با توجه به این پیشینه، آنچه آشکار است، بیشترین صدمات و آسیب ها در مقطع کنونی از سوی رژیم صهیونیستی متوجه فلسطین، لبنان و سوریه است و همواره تهدیدات اسرائیل، امنیت آنها را با چالش جدی روبه رو ساخته است.

حال این سوال پیش می آید، آیا راهکاری وجود دارد تا از حجم تهدیدات و چالش های امنیتی اسرائیل نسبت به این کشورها کاسته شود؟ این نکته را نیز باید در نظر گرفت هیچ کدام از طرح های صلحی که توسط کشورها و سازمان های بین المللی برای پایان بخشیدن به درگیریهای منطقه مورد نظر، تاکنون کارساز نبوده و رژیم صهیونیستی با زیر پاگذاشتن تمامی نورمهای بین المللی بر میزان جنایت های خود افزوده است.

همانطور که در ابتدا اشاره شد یکی از راهکارهای افزایش امنیت میان کشورها، ایجاد ائتلاف و اتحاد است تا هزینه های دشمن برای ایجاد جنگ و هرگونه اقدام مخرب، افزایش یابد. بنابراین ایجاد ائتلاف امنیتی و نظامی میان سوریه، لبنان و فلسطین یکی از بهترین روش هایی است که می تواند آنها را در مقابل مخاصمات رژیم صهیونیستی حفظ کند. این سه کشور با دارا بودن مشترکات فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و حتی سیاسی مشترک می توانند با ایجاد پیمان امنیتی استوار در بین خود، برآیند امنیت خود را افزایش دهند و با اجرایی کردن آن قابلیت پیمان را نیز به نمایش بگذارند.

برگزاری مانورهای مشترک نظامی، ایجاد ستادی با حضور نظامیان هر یک از سه کشور، کنترل مرزها با نیروهای مشترک، تبادلات نظامی و کار بر روی پروژه های ساخت و تولید تسلیحات از مزایای پیمان امنیتی است که لبنان، سوریه و فلسطین می توانند از آن بهره مند شوند.

هرچند طرح کردن موضوع پیمان امنیتی و اجرای آن میان لبنان، سوریه و فلسطین ممکن است تحت فشارهای گسترده ای از سوی آمریکا و کشورهای منطقه بخصوص عربستان قرار گیرد، اما با وجود مزایای فراوان پیمان های امنیتی انجام چنین کاری هزینه های اقدامات خصمانه طرف مقابل را به شدت افزایش خواهد داد.

در صورت ایجاد پیمان امنیتی میان این سه کشور، محور مقاومت می تواند نقش فعالتری را در تحولات منطقه ای بازی کند و به عنوان پشتوانه اصلی پیمان امنیتی میان فلسطین  و لبنان و سوریه، ایجاد، تثبیت و افزایش نقش آفرینی آن را تضمین کند.

سخن پایانی

همانطور که اشاره شد سه کشور فلسطین، لبنان و سوریه در طول چندین دهه از حضور رژیم صهیونیستی در منطقه بیشترین ضربات و صدمات را متحمل شده اند و تاکنون نیز اسرائیل با پشتیبانی کشورهای حامی خود توانسته بر حجم جنایت های خود اضافه کند. راهکارهای متعددی برای ایجاد صلح در قالب های مختلف از سوی کشورها و سازمانها ارائه شده اند اما هیچ کدام تاکنون چاره ساز نبودند.

بنابراین این کشورها برای تضمین امنیت خود در بلندمدت باید راهکاری مناسب را در نظر بگیرند که هم امنیت آنها حفظ شود و هم هزینه دشمن در صورت ایجاد درگیری افزایش یابد. یکی از بهترین روش های که در نظام بین المللی نیز امتحان خود را پس داده است ایجادپیمان های امنیتی میان کشورها در مقابل کشور یا کشورهای متخاصم است، جنگ جهانی اول و دوم و دوره جنگ سرد نمونه های بسیاری برای ارائه در این زمینه دارد.

به هرحال می توان چند سناریو را در صورت ایجاد چنین پیمانی در نظر گرفت و موانعی نیز در تاسیس چنین پیمانی میان فلسطین، لبنان و سوریه وجود دارد. موانعی چون مداخله کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای برای جلوگیری از ایجاد چنین پیمانی، سنگ اندازی نیروهای طرفدار غرب در کشورهای مورد بحث در مسیر پیمان، تحریم کشورهای عضو پیمان توسط غرب، از چالش های پیش روی پیمان خواهند بود.

اما در صورت ایجاد چنین پیمانی سناریو اول این خواهد بود که کشورهای موجود در پیمان تمام سعی و تلاش خود را خواهند کرد که قدرت نظامی و امنیتی پیمان افزایش یابد و در نتیجه دشمن با درنظرگرفتن افزایش هزینه های خود در صورت حمله نظامی، تهدیدات و متخاصمات خود را کاهش دهد.
در سناریوی دوم پیمان امنیتی شکل خواهد گرفت اما کارایی لازم را نخواهد داشت و دشمن نیز برای ایجاد رعب و وحشت میان این کشورها برای رهاسازی این پیمان و نشان دادن ناکارآمدی آن دست به اقدامات تخاصمی خواهد زد. و در این صورت انگیزه کشورها را برای پیگیری چنین پیمان هایی به یاس تبدیل خواهد کرد.

انتهای پیام/پ