توقیع نویسی پل ارتباطی مردم گذشته با امام مهدی (عج)/ ادعای دریافت توقیع در زمان حاضر کذب است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، هر جمعه مشتاقان و عاشقان امام عصر(عج) منتظر ظهور آن حضرت هستند و خود را برای ظهور ایشان آماده می کنند. اگر چه امروز راه ارتباط مستقیم با امام عصر(عج) بسته است اما زمانی دور، نامه‌های ایشان از طریق وکلا و نائبان به دست مردم می رسیده است.

در بین علمای شیعه، از نامه‌های امام زمان(عج) با عنوان توقیع یاد شده است. توقیع به معنی امضا کردن نامه و فرمان و نشان کردن برنامه و منشور است، البته توقیع را برای پاسخ‌های بزرگان و دولتمردان، که زیر سؤال‌ها و درخواست‌های کتبی که از ایشان می‌شد، می‌نوشتند.

باید در نظر داشت که توقیع نویسی از دیرباز بین حکام و فرمانروایان نیز رواج داشته، و موارد بسیار زیادی از توقیعات آن‌ها در متون تاریخی قابل مشاهده است. البته در منابع شیعی نیز به نامه‌های نوشته شده از سوی امام زمان (عج) که از طریق نواب اربعه به مخاطبان رسانده می‌شد، نیز توقیع می‌گویند، البته آنچه در منابع شیعی است نشان دهنده این است که توقیعات فقط در زمان غیبت صغری بوده و در زمان غیبت کبری به جز نامه امام عصر(عج) به شیخ مفید توقیعی در دست نیست.

از آنجا که توقیع معتبر پس از غیبت کبری، جز در مورد شیخ مفید، صادر نشده است، امروزه هر ادعایی مبنی بر دریافت دست خط یا نوشته یا توقیع از ناحیه مقدسه امام زمان(عج) کذب است و نمی توان به آن استناد کرد.

بر این اساس با تنی چند از کارشناسان مهدویت درباره توقیعات امام عصر (عج) و ویژگی‌های آن به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید:

معاون بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عج): حافظ اسرار بودن، مهم‌ترین ویژگی دریافت کنندگان توقیع است

حجت الاسلام محمدرضا فؤادیان معاون پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود در زمینه توقیع و ویژگی‌های توقیعات می‌گوید: توقیع به نامه‌نگاری‌های بین امام مهدی (عج) و شیعیان توقیع گفته می‌شود، جایگاه و اهمیت توقیع در آن است که احادیث و کلام امام مهدی (عج) است، به عبارتی اگر بخواهیم احادیث امام مهدی (عج) را بررسی کنیم باید توقیعات را مطالعه کنیم تا بتوانیم به مردم اطلاعات لازم را ارائه کنیم.

توقیع اهمیت بسیار دارد، زیرا گاهی معصومین (ع) حضور داشتند و احادیث خود را بیان می‌کردند، اما امام عصر (عج) احادیث خود را مکتوب کرده‌اند.

مهم‌ترین ویژگی افرادی که توقیع دریافت کرده‌اند، راز نگهداری و حافظ اسرار بودن است زیرا آن‌ها می‌دانستند جایگاه حضرت مهدی (عج) کجاست، بنابراین نواب اربعه و افرادی که با حضرت در ارتباط بودند نسبت به جایگاه امام اشراف داشتند و قطعاً افرادی که نامه‌ها را به حضرت ارسال می‌کردند، در اصل نامه را به نواب حضرت ارسال می‌کردند تا از طریق آن‌ها نامه به امام معصوم برسد.

امام عصر (عج)، نوید میلاد شیخ صدوق را دادند

در این میان پدر شیخ صدوق که آرزوی فرزند داشتن را در دل داشت، از حسین بن روح درخواست کرد تا از امام مهدی (عج) درخواست کند که برای فرزند دار شدن او دعا کند، که امام عصر در جواب برای ایشان فرستاده‌اند که دو فرزند دانشمند و فقیه برای شما به دنیا می‌آید، آثاری که این توقیع داشته است، فرزندان متولد شده و فقیه شیخ صدوق است. (معالم العلماء،نجف،52،تهران،12)

در مثال دیگری، فردی که قصد داشته دارد به سفر حج مشرف شود و به امام زمان (عج) نامه می‌نویسد که آیا در این سفر شرکت کند یا نه و امام جواب می‌دهد که سفر با این گروه مناسب نیست و 50 سال بعد فرد امینی که با امام در ارتباط بوده را دیده‌اند و جریان را برای او بازگو کرده‌اند و به این صورت توقیعات به دست مردم رسیده است.

در حال حاضر نیز در کتاب‌ها و منابع و منابر نوشته‌اند توقیع به شیخ مفید و تسامحا امام مهدی (عج) نامه به آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی که دیگر این‌ها را توقیع نمی‌گویند زیرا توقیعات در قرن سوم هجری و در زمان غیبت صغری نوشته می‌شده و بعد از غیبت صغری نامه و پیام‌هایی از امام مهدی (عج) دریافت شده است، که تسامحا به آن توقیع می‌گوییم.

تمجید و تعریف موضوع همه توقیعات نیست

باید توجه داشت که همه توقیعات با حالت تعریف و تمجید نیست، بلکه برخی هم در جهت انتقاد است، البته در زمان غیبت صغری نیز برخی ادعاهایی داشتند که وکیل امام مهدی (عج) هستند، بنابراین برخی از این توقیعات در طرد و لعن افراد صادر شده است، طبیعی است که یک مادر هم فرزند خود را نوازش می‌کند و هم این که او را در برخی از مواقع تنبیه می‌کند، بنابراین امام مهدی (عج) نیز با محبت خود در مواردی افراد را تشویق و یا تنبیه می‌کنند.

به عنوان مثال امام مهدی (عج) چند نفر را برای کاری اجیر کرده بود که کاری را انجام دهند، یکی از این افراد وقتی به کوفه رسیدند شرب خمر می‌کند و حضرت در نامه‌ای این فرد را عزل می‌کند و در طول تاریخ افرادی که دچار لغزش شدند مورد عتاب حضرت قرار گرفتند.

شلمغانی ادعای وکالت امام مهدی (عج) را داشت

فردی مانند ابوجعفر محمد بن علی الشلمغانی در ابتدا فردی خوب بود، اما بعد ادعا کرد من وکیل امام هستم و با امام معصوم در ارتباط هستم. مانند شلمغانی افرادی بودند که ادعاهایی در زمینه ارتباط با امام عصر (عج) و دیگر ادعاهای جعلی داشتند که در کتاب شیخ طوسی در احوالات سفرای ممدوح و ملعون مطالبی را نوشته‌اند، بنابراین افرادی که ادعایی داشتند نیز در زمینه جعل توقیعات کاره‌هایی صورت داده‌اند.

بهترین کتاب در زمینه توقیعات، کتاب سازمان وکالت تألیف جناب آقای محمدرضا جباری که در این کتاب به این جریان به طور کامل پرداخته شده است و کتاب بازنگری و تحلیل توقیعات امام مهدی (عج) نیز که از سوی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده، منابع خوب و اثرگذاری است.

استاد مرکز تخصصی مهدویت: توقیع نگاری در میان اهل بیت(ع) مرسوم بوده است

حجت الاسلام محمد شهبازیان استاد و پژوهشگر تخصصی مرکز مهدویت نیز در زمینه توقیعات موجود از امام عصر (عج) و فلسفه توقیعات، اظهار می‌کند: منظور و مفهوم توقیع نامه‌هایی است که از امام مهدی (عج) خطاب به شیعیان عموماً در زمان غیبت صغری است و اکثر این روایات موجود نیز در زمان غیبت صغری بوده است.

البته روش توقیع و نامه‌نگاری در اهل بیت (ع) قبل از امام مهدی (عج) نیز مرسوم بوده است، مثلاً فردی از خراسان نامه نوشتند و امام نیز جواب نامه را با واسطه ارسال کرده‌اند، البته در زمان غیبت صغری نامه‌هایی از طریق نواب اربعه به امام ارائه می‌شد که امام جواب را از طریق همان نواب به افراد می‌رساندند.

موضوع توقیعات و نامه‌ها متفاوت بوده است، مخاطبان توقعی‌ات غالباً افرادی عالم بودند و بی‌نهایت مورد اطمینان بوده‌اند و حتی برخی از افراد هم که در حالت عادی افراد صاحب نامی نبوده‌اند نامه خود را به نواب اربعه می‌دادند و از همان طریق نیز جواب نامه‌ها را دریافت می‌کردند.

یکی از نامه‌های مهمی که به امام مهدی (عج) ارسال شده نامه پدر شیخ صدوق یا ابن بابویه است که در قم دفن شده‌اند که نامه‌ای برای امام مهدی (عج) نوشتند و در آن نامه درخواست کردند که امام برای فرزند دار شدن آن‌ها دعا کند، البته افرادی نیز مانند احمد ابن اسحاق قمی نیز نامه می‌نوشتند برای امام مهدی (عج) و ایشان به واسطه نواب پاسخگوی افراد بودند.

تنوع موضوع از ویژگی‌های توقیعات است

باید در نظر داشت که موضوعات توقیع‌ها متنوع است، یعنی گاهی اوقات امام مهدی (عج) در توقیعی به پرسش‌های فقهی، مشکلات مادی و حوائج مردم پاسخ می‌دادند، مثلاً فردی درخواست کرده‌ است که امام برای بیماری ایشان دعا کند و یا فردی مانند ابن بابویه نامه‌ای را به عنوان درخواست فرزند ارسال کرده‌ است که امام مهدی (عج) جواب نامه‌ها را ارسال کرده است.
در زمینه توقیعات بحثی به نام ردیه بر مدعیان دروغین وجود دارد که فردی مانند ابوجعفر محمد بن علی الشلمغانی، را امام در توقیع لعن کرده و عقاید آن‌ها را زیر سئوال برده و آن عقاید را باطل دانسته‌اند.

همه توقیعات در زمان غیبت صغری بوده است، بعد از فوت نواب اربعه، اجماع علما بر این است که در غیبت کبری نامه و توقیعی به فردی نوشته نشده است و کسی نامه‌ای از امام دریافت نکرده است.

نامه شیخ مفید تنها توقیع بعد از غیبت صغری است

تنها مورد توقیع در زمان غیبت کبری، نامه حضرت ولی‌عصر (عج) به شیخ مفید است و مرحوم طبرسی در کتاب احتجاج این نامه را آورده است که امام مهدی (عج) در آن از ایشان تجلیل می‌کنند و برخی از مباحث اجتماعی را در آن توقیع که تنها توقیع موجود در زمان غیبت کبری است، بیان کرده‌اند، البته برخی از افراد این توقیع را معتبر نمی‌دانند که در این راستا نیز برخی دیگر از علما سندیت این توقیع را تأیید می‌کنند و سند تأیید آن را نیز کتاب احتجاج مرحوم طبرسی می‌دانند. (احتجاج طبرسی،ج 2،ص 813)

در کتاب کمال‌الدین شیخ صدوق به چندین توقیع اشاره شده است، در کتاب الغیبه شیخ طوسی نیز توقیعاتی ذکر شده است، در کتاب احتجاج مرحوم طبرسی نیز توقیعاتی آمده که این منابع در زمینه توقیع حائز اهمیت است. (صدوق، محمدبن علی بن حسین، کمال الدّین و تمام النّعمة، ص 490، ح 13.)

استاد حوزه علمیه قم: بیش از 70 توقیع از امام زمان (عج) موجود است

حجت الاسلام سید جعفر موسوی نسب، مدیر بنیاد مهدی موعود (عج) شعبه خراسان رضوی و استاد حوزه علمیه قم، با اشاره به جایگاه توقیع در آیین مقدس اسلام تأکید کرد: توقیع در لسان روایات معصومین (ع) عبارت است از کلمات کوتاه است که در ذیل نامه و عریضه‌ها، معصومین (ع) با دست خط مبارک خود به آن‌ها پاسخ داده می‌شد.

از مجموع روایات در دست به این نتیجه می‌رسیم که توقیعاتی که در حال حاضر به ما رسیده‌اند، برخی با دست خط مبارک امام زمان است و برخی نیز با دست سفرا و نواب و به امضای امام عصر رسیده است، به عنوان مثال اسحاق یعقوب ذکر کرده است که توسط محمد بن عثمان بن سعید عمری درباره مشکلات خود نامه‌ای به امام نوشته بود که امام مهدی (عج) با دستان مبارک خود جواب نامه را نوشته بودند، البته شواهد نشان می‌دهد که توقیع امام مهدی (عج) به شیخ صدوق نیز به دست خط امام مهدی (عج) است.

بیش از 70 توقیع در حال حاضر موجود است که برخی از آن‌ها در منابع به شکل مستقل آمده است که برای مطالعه می‌توان به کتاب الغیبه نعمانی، کمال الدین و کتاب کافی رجوع کرد. (توقیعات امام غائب، مجله موعود، شماره 79، شهریور 1386، محمد مهدی رکنی، ص 54)

در توقیعات انتقادی صادره از ناحیه مقدسه می‌توان به توصیه امام مهدی (عج) به صبر و بردباری برای شیخ مفید اشاره کرد، که در این توقیع تأکید کردند که باید صبر و بردباری زیادی در پاسخگویی به سؤالات مردم داشته باشند.

گزارش از زهرا رئیسی

انتهای پیام/