از عدم امکان جابه‌جایی زمان تا فراهم نشدن زیرساخت‌های نمایشگاه کتاب تهران
خبرگزاری تسنیم: سیدفرید قاسمی و دیگر سخنرانان حاضر در نشست آسیب‌شناسی نمایشگاه کتاب تهران از عدم امکان زمان برگزاری نمایشگاه به دلیل ثبت شدن در تقویم جهانی سخن گفته و بر فراهم نشدن زیرساخت‌های لازم برای برگزاری این نمایشگاه از ابتدا تاکنون تاکید کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست آسیب‌شناسی،ارزیابی و ارائه الگوی برتر نمایشگاه کتاب تهران عصر امروز یکشنبه 23 شهریور با حضور علی‌اشرف صادقی محقق و نویسنده، سید فرید قاسمی رئیس شورای سردبیری خبرگزاری ایبنا، سیدمهدی جهرمی، مدیرعامل اسبق خانه کتاب و مدیر نشر میراث مکتوب، حجت‌الاسلام والمسلمین زائری مدیر مرکز و هنری سرچشمه، داوود موسایی مدیرعامل انتشارات فرهنگ معاصر، فاطمه فهیم‌نیا رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و نجفعلی میرزایی مدیرعامل خانه کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.
نجفعلی میرزایی در این نشست در سخنانی با اشاره به سلسله نشست‌های اسیب‌شناسی نمایشگاه کتاب گفت: تاکنون دو نشست برگزار شده که خانه کتاب در آنها صرفا درصدد نظرخواهی و به بحث گذاشتن نمایشگاه‌های کتاب است، با این رویکرد که اولین آسیب‌شناسی کرده و دوماً الگوهای برتر را ارائه و بر ضرورت‌های تخصصی‌سازی تاکید کنند.
وی ادامه داد: خانه کتاب پیشنهاددهنده الگوی خاصی نیست این جلسات محلی برای اینکه خانه کتاب و مدیریت آن بخواهند الگوی خود را مطرح کنند نیست، بلکه ما می‌خواهیم کمک کنیم نمایشگاه کتاب از زوایای مختلف بررسی شده و الگوی پیشنهادی برای تحقق اهداف نمایشگاه ارائه شود. در نشست‌های گذشته برخی نگاه‌ها صرفا اقتصاد نشری بود و زمانی که از تخصصی شدن صحبت می‌کردیم آنها با این نگاه استقبال نمی‌کردند.
وی ادامه داد: حتی زمانی که بحث جدایی بخش بین‌الملل یا بخش کتاب‌های کمک آموزشی مطرح شد، ناشران که نگاه محض اقتصاد نشری داشتند با آن مخالفت کردند اما بالاخره باید با هر زاویه نگاهی که داریم به این پرسش پاسخ دهیم که هدف اصلی و بنیادین نمایشگاه کتاب تهران چیست.
علی‌اشرف صادقی مولف و محقق نیز در سخنانی گفت: بنده به عنوان یک مولف زمانی که وارد نمایشگاه کتاب تهران می‌شوم با شلوغی و ازدحام جمعیت بیش از اندازه‌ای مواجه می‌شوم که برایم آزاردهنده است، می‌دانم که عده‌ای صرفا برای تماشا آمده‌اند و این ازدحام به همین دلیل است.
وی ادامه داد: ما باید مساله خرید کتاب و مطالعه آن را ریشه‌ای‌تر نگاه کنیم، خرید کتاب اولا جنبه اقتصادی دارد که در ایران وضع آن اسفناک است. همچنین جنبه اجتماعی دارد که باز هم اسفناک‌تر است چرا که اساسا علاقه‌ای به خواندن کتاب وجود ندارد، کتاب امروزه برای مردم جنبه تزئینی پیدا کرده است. جامعه ما جامعه فرهنگی و کتاب‌خوان نیست و این مایوس‌کننده است.
صادقی تصریح کرد: در این اوضاع برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، باز انگیزه‌ای است که عده‌ای ولو برای تماشا و تفریح چشم‌شان به کتاب بخورد در این میان دانشجویان نیز از اندک تخفیفی استفاده کرده و کتاب‌های مورد نظر خود را خریداری کنند. من خواهش می‌کنم اولیای فرهنگ کشور نگاه اساسی به نمایشگاه کتاب تهران داشته باشند تا ما چهارمین نفر در دنیا از آخر به لحاظ اقتصاد نشر نباشیم.
وی در پاسخ به این پرسش که شما موافق یا مخالف برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی کتاب هستید، گفت: از دید شخصی من که به دنبال کتاب‌های تخصصی هستم، قطعا برگزاری نمایشگاه‌های کتاب تخصصی بهتر است، وقتی نمایشگاه تخصصی باشد به هر حال عده کمتری در آن شرکت می‌کنند و از این نظر محیط نمایشگاه خلوت‌تر خواهد بود اما برای اهل تحقیق اگر نمایشگاه کتابی نیز نباشد، کتابفروشیها برطرف کننده نیاز هستند. بنابراین به نظر من نمایشگاه‌های تخصصی دردی دوا نکرده، رونقی نخواهد داشت و کمکی نیز به کتابخوانی نمی‌کند.
سیدفرید قاسمی عضو شورای سردبیری خبرگزاری کتاب ایران ایبنا نیز در پاسخ به پرسشی که میرزایی پیشتر آن را مطرح کرده بود، به هدف بنیادین نمایشگاه کتاب اشاره کرد و گفت: نمایشگاه یک کنش نبود بلکه واکنش به حرکتی بود که انجام شد. مرکز نشر دانشگاهی پس از انقلاب نمایشگاهی را برگزار کرد که با اقبال بیش از حد مخالفان روبه‌رو شد. در نیمه اول دهه 60 وزارت ارشاد در تهران نمایشگاهی برگزار کرد که باز مورد استقبال قرار گرفت. پس از آن وزارت علوم به برگزاری نمایشگاه کتابی در اصفهان اقدام کرد تا اینکه در سال 64 وزارت ارشاد به این فکر افتاد که ما متولی کتاب هستیم پس چرا خود اقدام به برگزاری نمایشگاه نکنیم. این شد که آبان 66 نخستین دوره نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. پس از آن رایزنی شده تا در تقویم جهانی این ایام یعنی 10 روز در اردیبهشت‌ماه به عنوان نمایشگاه کتاب ایران به ثبت برسد. اردیبهشت 68 دومین دوره نمایشگاه با عنوان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. بنابراین هدف بنیادین نمایشگاه کتاب تهران کنش‌گری نبود بلکه واکنشی بود به آنچه که مشاهده شد.
وی ادامه داد: پس اگر قرار باشد زمان نمایشگاه کتاب تهران جابه‌جا شود از بین‌المللی بودن خارج خواهیم شد. همان روزی که نمایشگاه کتاب تهران در ایران به اتمام می‌رسد با یک روز تاخیر نمایشگاه کتابی در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس شروع می‌شود. این ها بسیار علاقه‌مند هستند که بتوانند زمان ثبت شده برای ایران را به نفع خود مصادره کنند. بنابراین زمان چیزی است که در تقویم جهانی ثبت شده و نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم.
قاسمی با اشاره به اینکه نمایشگاه کتاب تهران با چه کیفیتی برگزار می‌شود گفت: اگر بخواهیم نمایشگاه را رده‌بندی کنیم نگاه ناشر به نمایشگاه نگاهی متفاوت از مولف و نگاه مولف نگاهی متفاوت از مترجم است. این دو نگاه با نگاه مدیر فرهنگی نیز تفاوت دارد. این نگاه‌های متفاوت در بین همه کسانی که در نمایشگاه دخیل هستند وجود دارد. اگر بخواهیم نگاه جامع‌الاطرافی به نمایشگاه داشته باشیم باید همه این نگاه‌ها در تصمیم‌گیری لحاظ شود.
وی ادامه داد: به نظر من بی‌مکانی نمایشگاه موجب شده تا ما به آسیب‌شناسی کشانده شویم. اگر مکانی برای نمایشگاه کتاب تهران وجود داشت، برنامه ریزی می‌شد و دبیرخانه دائمی به وجود می‌آمد و تمام مشکلات در طول سال برطرف می‌شد. برای نمونه اکنون دوباره بحث بر سر بازگشت نمایشگاه به محل دائمی نمایشگاه‌های کتاب ایران مطرح است این نشان می‌دهد که همه بحث‌ها و جدل‌های گذشته نادیده گرفته شده است. باید نظرسنجی صورت بگیرد که ببینیم کدام مکان برای نمایشگاه مناسب‌تر بود. به هرحال تجارب گذشته باید مورد استفاده آیندگان قرار بگیرد.
قاسمی در پایان کلید حل مشکل نمایشگاه کتاب تهران را یافتن مکانی مناسب برای آن دانست و گفت: اگر مشکل مکان نمایشگاه درست شود سایر مسائل نیز حل خواهد شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری رئیس مرکز فرهنگی و هنری سرچشمه، با اشاره به ارج و قرب کتاب در اوایل انقلاب گفت: موجی که به خاطر انقلاب به وجود آمد باعث تا نمایشگاه‌های متعددی شکل بگیرد. تیراژ کتاب‌ها بسیار بالا رفت و یکباره فضایی به وجود آمد که کتابفروشیها نمی‌توانستند پاسخگو باشند. بنابراین نیاز بود تا فضاهای مکملی وارد میدان شده و در نتیجه زیرساخت‌ها حل نشده باقی ماند.
وی افزود: به نظر من نقش‌های جایگزینی که نمایشگاه کتاب تهران پیدا کرده موجب ایجاد مشکلات متعددی شده است برای نمونه اگر ما وارد نمایشگاه‌های کتاب دنیا شویم مشاهده می‌کنیم که جمعیت زیادی بازدید نمی‌کنند. برخی مسئولان ما در مقابل جمعیت بسیار بازدیدکننده از نمایشگاه کتاب تهران را یک افتخار دانسته و به آن پز می‌دهند در حالی که باید دقت کنیم که نمایشگاه‌های کتاب تهران مخاطب نخبه دارند و دسترسی مخاطبان عام را از طریق روش‌های مرسوم مانند کتابفروشیها تامین می‌کنند.
وی با دفاع از تخصصی شدن نمایشگاه کتاب تهران گفت: در این شرایط با تخصصی شدن نمایشگاه کتاب تهران ما مخاطب خاص را خواهیم داشت و مخاطب عام از همان طریق اصلی یعنی مراجعه به کتابخانه مدرسه، دانشگاه و عمومی و ... نیاز خود را برطرف می‌کند.
زائری با اشاره به کارکردهایی که نمایشگاه کتاب تهران جایگزینی آن شده است به کتابفروشی، تفریح و استراحت مردم، اتاق خبر و ... اشاره کرد و افزود: تا زمانی که چرخه کتابفروشیها در کشور اصلاح نشود وضعیت نشر ما اصلاح نمی‌شود. هر اقدام ما باید به تقویت ناشر کمک کند و تا زمانی که ناشر و کتابفروش تقویت نشوند سیاست‌گذاری‌ها به نتیجه نمی‌رسد. تا زمانی که ما نتوانی کتابفروشیها را ساماندهی کنیم زمانی که به نمایشگاه کتاب مراجعه کنیم غرفه‌های ناشران را مملو از کتاب‌های بی‌ربط به یکدیگر خواهیم دید.
وی همچنین با اشاره به کارکرد دوم نمایثگاه کتاب تهران برای تفریح و استراحت گفت: نمایشگاه جایگزین مکانی برای تفریح و استراحت مردم شده است همچنین نمایشگاه تبدیل به یک اتاق خبر برای مسئولین سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ما شده است. واقعیت این است که قدرتنمایی نظامی، امنیتی و گشت ارشاد در نمایشگاه کتاب تهران بیش از هر جای دیگر است. پس با حفظ زمان و ملاحظات تخصصی شدن نمایشگاه کتاب تهران می‌تواند به کارکرد منطقی خودش نزدیک شود. شاید مکان ثابت و زمان ثابت بتواند کارکرد اصلی نمایشگاه کتاب تهران را ایجاد کند.
سیدمهدی جهرمی دیگر سخنران این نشست بود که در سخنانی گفت: جابه‌جایی نمایشگاه زمانی رخ داد که بنده مدیرعامل خانه کتاب بودم و اکثر کار بر دوش خانه کتاب بود. من و محسن پرویز معاون فرهنگی وقت در این جابه‌جایی شریک جرم هستیم اما تاکنون کسی از من یا ایشان نپرسیده که هدف شما از جابه‌جایی نمایشگاه به مصلی چه بود.
وی ادامه داد: من نیز قبول دارم که نمایشگاه کتاب تهران از روز اول یک واکنش و یک حرکت صنفی بود و اندیشه‌ای عمل نشد که چرا و به چه دلیل؟ با چه هدف؟ و با چه مخاطبی این نمایشگاه باید برپا شود. ما اگر امروز باورمان این باشد که نمایشگاه باید نمایشگاه باشد خیلی حرف‌ها منتفی است و اگر باورمان این باشد که نمایشگاه باید فروشگاه باشد باز بخش دیگر حرف‌ها منتفی است.
جهرمی تصریح کرد: ما هنوز نفهمیده‌ایم که نمایشگاه باید نمایشگاه باشد یا فروشگاه، قرار است از ناشر حمایت کنیم یا از مخاطب. وقتی مبنا و زیربنا روشن نباشد بسیاری از مباحث را نمی‌توان مطرح کرد.
وی ادامه داد: اگر نگاه این باشد که نمایشگاه کتاب تهران یک فروشگاه بزرگ باشد قطعا تخصصی کردن به آن ضربه می‌زند اما اگر نگاه، نگاه نمایشگاهی باشد تخصصی شدن به آن کمک می‌کند.
انتهای پیام/
