گره‌های توافق هسته‌ای در انتظار مذاکرات سرنوشت ساز نیویورک

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، متن یادداشت اختصاصی محمودرضا امینی، مدیر عامل خبرگزاری موج  برای تسنیم  با عنوان« گره‌های توافق هسته ای در انتظار مذاکرات سرنوشت ساز نیویورک»در ادامه می آید:

مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در حال ورود به فاز آخر است . از هفته ی جاری یک بار دیگر نمایندگان ایران و 5+1 در یکی از مهمترین و سرنوشت ساز ترین مذاکرات خود در حاشیه ی اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل گفت وگوهایی را شروع خواهند کرد . مذاکراتی که به نظر می رسد تا حدود زیادی چشم انداز و سرنوشت مذاکرات را روشن می کند.

مرحله‌ی نخست مذاکرات که به مدت 6 ماه و انجام 6 دور مذاکرات جدی طول کشید تیرماه در حالی پایان یافت که اختلافات بر سر مسائل جدی و اساسی باقی ماند و لذا در نهایت توافق شد که مذاکرات برای یک دوره ی 4 ماهه دیگر تمدید شود . اکنون دور دوم ماراتن گفتگوهای هسته ای نیز که دو ماه پیش آغاز شده است به نیمه رسیده است.

پس از 6 ماه مذاکره بر سر موضوعات اساسی و مباحث فنی و چارچوب نگارش توافقنامه در این مرحله‌ی جدید به نظر می رسد که جای چندانی برای مذاکره در موضوعات اساسی باقی نمانده و زمان آن رسیده که تصمیمات سیاسی در موضوعات مورد اختلاف گرفته شود . 5 مسئله ی نحوه لغوتحریم ها، طول زمان گام نهایی، ظرفیت غنی سازی که ایران مجاز به حفظ آن خواهد بود، نحوه بازطراحی راکتور اراک و PMD از جمله این اختلافات اساسی است.

بنابراین در این مرحله مذاکرات از حالت متمرکز خارج و به رایزنی های دیپلماتیک دوجانبه ی  فشرده تبدیل شد . در 2 ماه گذشته وزارت امور خارجه کشورمان مذاکراتی را بطور جداگانه با چین و روسیه و همینطور امریکا و 3 کشور اروپایی انجام داده است . 

مذاکرات دوجانبه ی  ایران و امریکا، طی روزهای پنج شنبه تا شنبه (13-15 شهریور - 4-6 سپتامبر) در ژنو و گفتگوهای ایران و 3 کشور اروپایی در روز پنجشنبه ی گذشته (20 شهریور – 11 سپتامبر)  را می‌توان برخی از تلاشها برای کاستن از اختلاف دیدگاههای سیاسی با هدف زمینه سازی برای مذاکرات نیویورک دانست .

مذاکرات صورت گرفته به مثابه پیش درآمدی  بر مذاکراتی که ظرف یک هفته از روز 27 شهریور در نیویورک میان تیم های ایران و 1+5 برگزار خواهد شد ، بوده است . با اینحال سوالی که اکنون مطرح است این است که این موارد و موضوعات اساسی مورد اختلاف چیست و راه حل برون رفت از آن چیست ؟

حساسیت مذاکرات نیویورک در این است که همانطور که نمایندگان ایران و همینطور طرف غربی مطرح کرده اند مذاکرات به نقطه ای رسیده است که برای باز شدن گره ها و پیشرفت محتوایی مذاکرات باید تصمیمات سیاسی اتخاذ گردد . 30 در صد اختلافی که تیم هسته ای ایران به آن اشاره کرده است،  به لحاظ کیفی و محتوایی در حقیقت همه‌ی متن است . نگارش نهایی متن توافقنامه وقتی پایان می گیرد که در مورد تمام موضوعات مهم ، توافق سیاسی صورت بگیرد.

یکی از مهمترین چالش ها بر سر این است که بر مبنای اصول واقعگرایی سیاسی در مذاکراتی چنین پیچیده که تکلیف چارچوبه ی تعهدات و تکالیف چندین ساله ی طرفین مذاکرات را مشخص می کند ،  هر دو طرف سعی دارند تا بدون نشان دادن کوچکترین تردید و تزلزلی، در انتظار دقیقه 90 مذاکرات بایستند و منتظر بمانند تا طرف مقابل ابتدا کوتاه بیاید.

مذاکره کنندگان ارشد تیم هسته ای کشورمان بارها عنوان کرده اند که اگر طرف های مقابل حسن نیت داشته باشند و از برخی خواسته های غیر معقول خود دست بردارند، و در فضایی به دور از امتیاز گیری های نابجا و زیاده خواهی ها عمل کنند ،  این مذاکرات به سرانجام خواهد رسید . اعمال تحریم
‌های جدید امریکا علیه افراد و شرکتهای جدید که باعث واکنش دکتر روحانی در کنفرانس خبری اخیر شد ، را می توان به مثابه پیامی از جانب امریکا  مبنی بر سر سختی و انعطاف ناپذیری در مواضع در نظر گرفت.

یکی از موضوعات اساسی و شاید مهمترین موضوع که در مذاکرات آتی مطرح خواهد بود بحث ظرفیت غنی سازی است . ایران همواره اعلام کرده است که بحث غنی سازی در کشور یک بحث صنعتی است و ما باید یتوانیم به تامین سوخت نیروگاههای موجود و آتی خود با توجه به اهداف صنعتی که داریم برسیم . طول زمان گام نهایی هم مورد اختلاف جدی است . امریکا خواهان آن است که این زمان حداقل 10 سال باشد.

در این موضوع پذیرش ظرفیت 190 هزار سو غنی سازی برای ایران در انتهای مذاکرات ، از جمله مطالبات غیر قابل عدولی است که با بیان صریح رهبر معظم انقلاب تکلیف آن روشن شد . بنابراین این چشم انداز صنعتی و نیاز به ظرفیت غنی سازی کشورمان باید در توافقات و مذاکرات لحاظ شود . البته در مورد سرعت حرکت برنامه ی هسته ای کشور می توان به بحث و مذاکره نشست و همانطور که اشاره شد اگر غربی ها حسن نیت داشته باشند گزینه های فراوانی برای رفع نگرانی آنها وجود دارد.

مساله‌ی اساسی دیگر بحث نحوه برداشته شدن تحریم هاست . بر اساس توافقنامه ژنو  در مرحله ی آخر ، تحریم ها باید به نحو جامع برداشته شود . هر دو طرف پذیرفته اند که لغو تحریم ها تدریجی خواهد بود اما درباره جدول زمانی لغو تحریم ها اختلاف نظر وجود دارد . ایران خواهان آن است که گروه 1+5 با صدور قطعنامه ای در شورای امنیت همه تحریم های این شورا را لغو کند. همچنین، ایران می خواهد تحریم های یک جانبه اعمال شده از سوی  امریکا حداکثر تا پایان دولت باراک اوباما از سوی کنگره لغو شود.

با اینحال به نظر می رسد امریکا جدول زمانی بلندتری را پیشنهاد می دهد. از دید آنها تحریم ها اول باید باید به مرحله تعلیق و سپس به مرحله ی لغو تحریم ها برسد . علاوه بر این تحریم ها از مراجع مختلف صادر شده است و این پیچیدگی هایی را در موضوع ایجاد کرده است . بنابر این وجود یک جدول زمانی شفاف و روشن برای برداشتن تحریم ها در مقابل تعهدات ما ، بگونه ای که تحریم ها به گونه ای محسوس لغو شود یکی از مطالبات اصلی مذاکره کنندگان کشورمان است.

حفظ ماهیت راکتور آب سنگین اراک یکی دیگر از مطالبات اساسی تیم هسته ای کشورمان خواهد بود . اگرچه با خلاقیتهای دانشمندان هسته ای کشورمان ما توانسته ایم طرحی را برای  بازطراحی راکتور آب سنگین اراک ارائه دهیم که  به جای اورانیوم طبیعی سوخت 5 درصد مصرف کند و به این ترتیب این راکتور، پلوتونیوم کمتری تولید خواهد کرد. البته در این موضوع پیشرفت زیادی حاصل شده است اما ماهیت آب سنگین اراک حفظ خواهد شد و به آب سبک تبدیل نخواهد شد.

این سه مساله را می توان عمده ترین مسائل و چالش های پیش روی مذاکرات نیویورک دانست . البته در کنار آن مسائل دیگری چون عدم ورود به حوزه های نظامی شامل PMD و برنامه موشکی ایران در مذاکرات و متن توافقنامه ،  عدم تعطیلی هیچ یک از تاسیسات هسته ای ایران و ... نیز وجود دارند . با اینحال نکته ی اصلی در این است که اگر امریکا و طرف غربی واقعا در پی توافق باشند، می تواند به راه حلی دست پیدا کند که با حفظ همه این خطوط قرمز، نگرانی هایش را رفع کند. این مهم ترین تصمیم سیاسی است که امریکا باید بگیرد.

بنابر این در هفته ی آینده شاهد تحولات مهمی در موضوع هسته ای کشورمان خواهیم بود . به رغم تداوم گفت وگوها در مرحله ی دوم مذاکرات هسته ای ، به نظر می رسد که مذاکرات به لحاظ محتوایی هنوز در وین 6 قرار دارد . اگر با حضور احتمالی رئیس جمهور در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل و دیدار و گفتگو با سران کشورهای 5+1 در حاشیه ی این اجلاس ، گره های دور ششم مذاکرات باز نشود و پیشرفت محتوایی در مذاکرات حاصل نگرددد ،  حرکت دادن مذاکرات به جلو پس از آن، با توجه به کوتاهی زمان تا (3 آذر -  24 نوامبر ) بسیار دشوار خواهد بود.

با اینحال گره های مذاکرات در فضای حسن نیت کاملا قابل باز شدن است کما اینکه اگر امیدی به حصول توافق وجود نداشت اساسا تمدید موضوعیتی نداشت و انجام نمی شد . بنابر این همانطور که اشاره شد اگر که هدف امریکایی ها کشاندن مذاکرات به دقیقه ی 90 و امتیاز گیری نباشد و در فضای معقول و منطقی سعی در حل مساله داشته باشند ، مذاکرات نیویورک می تواند سرنوشت ساز و تعیین کننده باشد .

انتهای پیام/