تالاب‌های استان فارس از نفس افتاد / حفر چاه غیرمجاز عامل خشکی تالاب‌ها
خبرگزاری تسنیم: این روزها تالاب‌های استان فارس از رونق افتاده‌اند، تالاب‌هایی که روزی پر از زندگی بودند و بسیاری به سبب وجود همین تالاب‌ها زندگی می‌گذراندند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، نه تنها خشکسالی بلکه عوامل بسیاری از جمله دست درازی بشر به تالاب‌ها آنها را به کام مرگ کشانده است.
5 تالاب استان فارس در فهرست تالاب‌های بین‌المللی است
در استان فارس 10 تالاب وجود دارد که همه 10 تالاب خشک شده‌اند هرچند بسیاری سبب خشک شدن تالاب‌ها را خشکسالی می‌دانند، اما شواهد نشان می‌دهد دست‌اندازی بشر به طبیعت بیش از هر چیز دیگر امان تالاب‌ها را بریده است.
تالاب بین‌المللی بختگان، طشک، ارژن، پریشان و کمجان پنج تالاب بین‌المللی استان فارس است که از نظر وضعیت اکوزیستی، گونه‌های ژنتیکی و انواع پرندگان، ماهی‌ها و جانوران آبزی از تالاب‌های مطرح و حتی کم‌نظیر کشور محسوب می‌شوند.
تالاب طشک و بختگان با 25 هزار کیلومتر مربع مساحت در واقع دومین دریاچه داخلی وسیع کشور محسوب می‌شوند،
آب دریاچه‌های طشک و بختگان از رودخانه کر و گمبان تامین می‌شود و این تالاب‌ها به سبب داشتن جزایر کوچک به مکان امنی برای زادآوری پرندگانی چون کفچه نوک، فلامینگو، کاکایی و صورتی تبدیل شده است و به همین سبب سازمان بین‌المللی حیات پرندگان این تالاب‌ها را زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده است.
تالاب ارژن با 2 هزار و 200 هکتار وسعت یک دریاچه آب شیرین فصلی است که دشت‌های اطراف آن از نی پوشیده شده و این مساله سبب شده است این تالاب به یکی از مکان‌های مهم زمستان گذرانی پرندگان مهاجر تبدیل شود.
تالاب پریشان هم با 4 هزار و 300 هکتار وسعت بزرگترین دریاچه آب شیرین است که مکانی مناسب برای پلیکان خاکستری، اردک سرسفید، کفچه نوک، حواصیل‌ها، باکلان وکشیمیان است.
تالاب بین‌المللی ارژن و پریشان سالانه پذیرای بیش از 200 گونه پرنده مهاجر و بومی هستند
البته علاوه بر پرندگان آبزی پرندگان کنار آبزی زیادی مثل درنا، کبک، تیهو، عقاب طلایی، شاه باز، دلیجه، جی جاق و کمرکولی و 49 گونه پستاندار از جمله پلنگ، قوچ و میش، گربه جنگلی، روباه معمولی و گرک در کنار پریشان و ارژن زندگی می‌کنند.
کمجان تالابی با وسعت 10 هزار هکتار با داشتن آب شیرین در لیست کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین‌المللی به ثبت رسیده و مکان مناسبی برای انواع دوزیستان و پرندگان است البته باید گفت نبود راه دسترسی مناسب به این تالاب سبب بکر و دست نخورده باقی ماندن آن شده است.
البته تالاب‌های کافتر، مهارلو، هیرم، هرم و کاریان و هفت برم نیز هر چند در لیست تالاب‌های بین‌المللی نیستند اما دست کمی از تالاب‌های بین‌المللی ندارند.
مثلا دریاچه کافتر از تالاب‌های آب شیرین استان فارس است که از اهمیت به سزایی در سیستم طبیعی برای جذب پرندگان مهاجر و پرورش ماهی به شمار می‌رود.
کافتر نخستین ایستگاه پرندگان مهاجر در استان به شمار می‌رود و هر سال میزبان بسیاری پرندگان هم‌چون تنجه، چنگر معمولی اردک سرحنایی، خوتکا، اردک سرسبز، غاز خاکستری، عقاب دم سفید، انواع پرندگان کنار آبزی است.
تالاب مهارلو با 24 هزارهکتار وسعت عامل کنترل سیلاب و روان آب‌ها است
تالاب مهارلو زیستگاه زمستان گذرانی پرندگان مهاجر به شمار می‌رود و هر ساله میزبان جمعیت فراوانی از فلامینگوهاست که از آرتمیای موجود در این دریاچه تغذیه می‌کنند.
تالاب هیرم هم با مساحت 8 هزار هکتار محل زندگی و زاد آوری درنا، فلامینگو، کفچه نوک، انواع اردک و پرندگان کنار آبزی و کاکایی است.
تالاب هرم و کاریان با 10 هزار هکتار وسعت زیستگاه زمستان گذرانی جمعیت‌های بزرگ درنا و انواع اردک است و گونه‌ای کنار آبزی از جمله زنبور خور کوچک و سبز قبای هندی در کنار آن دیده می‌شود.
تالاب هفت برم از 7 برکه (برم) آب تشکیل شده و زیستگاه مهمی برای گونه اردک مرمری و اردک سرسفید و ماهی کپوراست.
این دریاچه‌ها سال‌های سال است که علاوه بر تعدیل آب و هوا، حفظ تنوع زیستی و تغذیه منابع آبی زیستگاه پرندگان و دوزیستان سبب رونق زندگی و گردشگری در استان فارس بوده‌اند.
درست است که خشکسالی و خساست آسمان این سال‌ها رمق از منابع آبی ایران و به ویژه منابع آب استان فارس گرفته است اما نقش بشر و منافع انسانی او دست کم از خشکسالی نداشته است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل محیط زیست استان فارس، در گفتوگو با تسنیم اظهار کرد: هر 10 تالاب طبیعی استان فارس خشک و تنها، بخش بسیار کوچکی از دریاچه طشک به خاطر چشمه گنان باقی مانده است.
ابراهیمی‌کارنامی افزود: هرچند خشکسالی در این سال‌ها تاثیر زیادی برخشک شدن تالاب‌ها داشته است اما مصرف بی‌رویه آب و برداشت زیاد از سفره‌های زیرزمینی تاثیر فراوانی بر خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های استان شده است.
در تالاب کمجان چندی پیش برای کشت برنج با زهکشی بخش اعظم آن به اراضی کشاورزی و شالی تبدیل شد.
تجاوز بشر به کمجان سبب شد کشاورزی رونق بگیرد اما رونق تالاب کم کم از دست رفت و البته با خشک شدن تالاب کشاورزی نیز تا حد زیادی بی‌رونق شد چون تالاب نقش فراوانی در تعدیل آب و هوا دارد .
حمزه ولوی، معاون فنی محیط زیست استان فارس می‌گوید: تالاب‌ها به دلیل رطوبتی که در هوای اطراف خود ایجاد می‌کنند سبب افزایش رطوبت محیط می‌شوند و رطوبت پیوسته محیط نیز سبب شادابی رشد و ثمردهی باغ‌ها می‌شود.
حفر چاه غیرمجاز یکی از علل تسریع خشک شدن تالاب‌ها استان فارس
البته این تنها دست‌درازی بشر به تالاب‌ها نبوده است بلکه آب بسیاری از تالاب‌ها برای کشت و زرع در سال‌های اخیر روانه مزارع و باغ‌ها شده است.
هم اکنون بیش از 85 هزار چاه برای رساندن آب به مزارع و باغ‌ها در فارس وجود دارد که از این میزان بیش از 15 هزارچاه، غیر مجاز است و رمق از منابع آبی زیرزمینی و تالاب‌ها گرفته است.
لیلا جولایی، کارشناس رابط تالاب‌های محیط زیست استان فارس می‌گوید: تنها در اطراف تالاب پریشان 966 چاه وجود دارد که 600 حلقه آن غیرمجاز است.
جولایی تصریح کرد: همه به ویژه جامعه محلی و روستاییان اطراف پریشان، باید برای احیا و کمک به تالاب‌ها بسیج شوند چرا که در غیر این صورت ممکن است در آینده کوتاهی نسل بسیاری گونه‌های گیاهی و جانوری اطراف تالاب‌ها را از دست بدهیم همان گونه که پلیکان پا خاکستری، ماهی گونه زرد و قرمز و سگ آبی در معرض انقراض‌اند.
ساخت سد بختگان و سد تنگ سرخ، حیات تالاب بختگان و مهارلو را تهدید می‌کند
برنامه‌ریزی برای آب بالادست تالاب‌ها، چشمه و رودخانه‌ها و ساختن سد، بسیاری از تالاب‌های کشور را کاملا خشک کرده است در استان فارس نیز می‌توان به ساخت سد بختگان و سد تنگ سرخ اشاره کرد سدهایی که حیات تالاب بختگان و مهارلو را تهدید می‌کند.
خشک شدن تالاب‌ها حالا مشکلات فراوانی نه تنها برای کسانی که به آنها دست‌درازی کرده‌اند به وجود آورده است بلکه سبب ایجاد مشکلاتی برای همه شده است .
تالاب‌های استان فارس که روزی محل زندگی بسیاری از گونه‌های جانوری و پرندگان و محلی برای اشتغال و درآمدزایی مردم بود و اهالی اطراف این تالاب‌ها با صید ماهی و رونق کشاورزی و باغداری زندگی می‌گذراندند هم اکنون به بیابان تبدیل شده، بیابان‌هایی که ممکن است در آینده مشکلات فراوانی از جمله شور شدن اراضی اطراف را به دنبال داشته باشد.
خشک شدن تالاب‌ها به گونه‌های گیاهی و جانوری استان فارس آسیب زده است
مدیرکل محیط زیست استان فارس با بیان اینکه خشک شدن تالاب‌ها به گونه‌های گیاهی و جانوری آسیب زده‌است، تصریح کرد: در دریاچه پریشان و کافتر زمان پرآبی، ماهی‌گیری انجام می‌شده و محل زندگی پرندگان زیادی بوده است اما در حال حاضر با خشک شدن این دریاچه‌ها نه تنها پرندگان مهاجر به این دریاچه‌ها نمی‌آیند بلکه به پرندگان بومی نیز آسیب فراوان وارد شده است.
وی با بیان اینکه خشک شدن تالاب‌های استان فارس بسیار خطرناک است، خاطر نشان کرد: تالاب‌های خشک شده به کانون ریزگردها تبدیل شده و تاثیر فراوانی بر درختان اطراف تالاب‌ها می‌گذارد و همچنین سبب شور شدن اراضی کشاورزی می‌شود.
جعفر قادری، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با تسنیم گفت: خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های فارس سبب تولید گرد و خاک و آلایندگی است و بی‌توجهی به آنها نه تنها به استان فارس بلکه به کل کشور آسیب می‌رساند.
قادری با اشاره به خشکی تالاب‌های استان فارس اظهار کرد: متاسفانه استان فارس به شدت با کمبود آب روبرو است و این در صورتی است که بخشی از آب‌های استان به استان خوزستان صادر می‌شود!
بسیاری از انجیرستان‌های دیم استهبان به سبب خشک شدن تالاب خشک شده‌اند
بسیاری از انجیرستان‌های دیم استهبان به سبب خشک شدن تالاب خشک شده‌اند، همچنین خشک شدن تالاب‌ها و از رونق افتادن باغداری و کشاورزی سبب مهاجرت روستاییان به شهر‌ها شده است.
بسیاری با ایجاد گردشگاه‌های تفریحی در کنار تالاب‌های استان کسب درآمد می کرده‌اند اما با خشک شدن تالاب‌ها از کار بیکار شده‌اند.
تالاب‌های بین‌المللی استان فارس گردشگران فراوانی را سالانه روانه فارس می‌کرد اما این روزها از گردشگران هم خبری نیست.
حال که تالاب‌ها خشک شده‌اند و همه متوجه آثار نامطلوب خشکی تالاب‌ها شده‌اند بسیاری در تلاشند، تالاب‌ها را احیا کنند مثلا اهالی روستاهای حاشیه تالاب بین‌المللی کم جان درسال 1388 در اقدامی خودجوش با بستن کانال‌های زهکش تلاش کردند حیات تالاب را دوباره به آن بازگرداندند و تا حدی نیز موثمر ثمر بود اما باز هم چندان کاری از پیش نبرد یا حالا که تالاب‌ها خشک شده‌اند سازمان آب در تلاش پرکردن چاه‌های غیرمجاز است.
البته اگر هم بتوان با پرکردن چاه های غیرمجاز تا حدی به تالاب‌ها کمک کرد، با تلمبه‌های چاه‌های مجاز که با داشتن پروانه برداشت آب، بیش از حد پروانه و مجوز آب را از عمق زمین می‌مکند چه باید کرد؟!؟
بنابراین به نظر می‌رسد تلاش مسئولان برای احیای تالاب‌ها آن هم پس از خشک شدن آنها، بیشتر شبیه نوش دارو پس از مرگ سهراب است تا کاری اساسی!
برخی از مردم محلی و کسانی که در اطراف تالاب‌ها زندگی می‌کنند دانسته یا نادانسته وارد حریم تالاب‌ها شده‌اند و با اندک آبی به کشت مشغول‌اند.
حریم همه تالاب‌های کشور باید به زودی مشخص شود
محسن سلیمانی، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در گفتوگو با تسنیم می‌گوید: محیط زیست باید هرچه سریع‌تر حق آبه و حدود تالاب‌ها را مشخص کند و سازمان آب حق آبه را بپردازد.
سلیمانی افزود: حریم همه تالاب‌ها باید به زودی مشخص شود و مانند تالاب پریشان که نخستین تالابی است در ایران که سند مالکیت برای آن صادر شده تا حریم آن حفظ و رعایت شود بقیه تالاب‌ها نیز باید سند‌دار شوندو حریمشان مشخص.
به احیای تالاب ها که چندان امیدی نیست چرا که کارشناسان هواشناسی می‌گویند زیاد نباید به بارش‌های امسال هم امیدی داشت بنابراین به نظر می‌رسد پیش از آنکه حریم تالاب‌ها نیز به بهانه خشک شدنشان از دست بروند مسئولان حداقل باید فکری به حال حریم تالاب‌ها کنند تا روزی نیاید که تنها در عکس‌ها بتوان حریم تالاب‌ها را یافت.
گزارشی از رستم روانبخش
انتهای پیام / ب
