قصد «سینمای ضد دفاع» قرار دادن مردم مقابل بازماندگان جنگ است
خبرگزاری تسنیم: کارشناس و پژوهشگر سینمای دفاع مقدس با اشاره به رویکرد برخی سینماگران در سینمای ضد دفاع گفت: این‌گونه سینماگران با قراردادن مردم، مقابل بازماندگان جنگ قصد دارند این دو را مجزا از یکدیگر و در دو جبهه قرار دهند.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، ملت‌ها در طول تاریخ همواره سعی می‌کرده‌اند هویت خود را به شیوه‌های گوناگون ثبت کنند تا آیندگان بدانند. پیشینیان آنها برای حفظ اقلیم و فرهنگ بومی خود چه کوشش‌ها که به جان خریده‌اند؛ در این شرایط برخی با بهره‌گیری از قالب‌های مختلف ادبی چون شعر و نثر، تاریخ خود را در بوم ذهن‌ها تصویر می‌کنند و برخی دیگر با ساخت مجسمه، تندیس و... خاطره قهرمانان خود را زنده نگه می‌دارند، اما بی‌شک سینما و تصویر قدرتمندترین ابزاری است که مردمان عصر جدید برای ثبت اسطوره‌های امروزی خود از آن بهره می‌گیرند.
جنگ‌ها نمونه خوبی برای بهره‌گیری ملت‌ها و کشورها از هنر هفتم است، به گونه‌ای که بعد از جنگ‌های جهانی اول و دوم شاهد حضور جریان‌های سیاسی و حتی ایدئولوژیک پس از آن در دنیای تصویر و نمایش بودیم.
در کشورمان نیز به واسطه خلق حماسه‌ای چون دفاع مقدس، سینما بستری شد تا قهرمانان خاکریزها در قاب تماشای مخاطبان پرده نقره‌ای قرار گیرند؛ با وجود همه نقدها در مورد چگونگی تصویر جنگ هشت‌ساله در سینما، باز اعتقاد قریب به اتفاق دلسوزان فرهنگی در این است که وجود گونه‌ای به نام دفاع مقدس در سینما بهتر از عدم وجود آن است.
برای تحلیل وضعیت سینمای دفاع مقدس به سراغ یکی از پژوهشگران و کارشناسان این حوزه رفتیم و نظرش را در مورد شرایط کنونی سینمای جنگ یا به عبارت بهتر سینمای دفاع مقدس و مقاومت جویا شدیم.
محمدهادی صاحبی‌فرد پیرامون موضوعاتی نظیر سینمای جنگ و ضد جنگ، میزان تربیت فیلمسازان متعهد، آفات و لطمه‌های سینمای روشنفکری و جشنواره‌ای به سینمای دفاع مقدس و... تحلیل‌هایش را ارائه کرد که در ادامه می‌خوانید:
فارس: در مورد سینمای دفاع مقدس چه نظری دارید؟
سینمای دفاع مقدس را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد و هر دوره را جداگانه مورد بررسی قرار داد؛ نخست در دوره جنگ و دفاع مقدس، دوم در دوران سازندگی و اصلاحات و دوره سوم نیز برهه یک دهه اخیر را شامل می‌شود.
در دوره نخست به واسطه وجود فضای دفاع مقدس در جامعه شاهد رشد و شکوفایی استعدادهایی در حوزه سینمای دفاع مقدس بودیم و در این سال‌ها بود که این‌گونه سینما با وجود همه کاستی‌ها اما به واسطه ساخت فیلم‌های نسبتا قابل دفاع به عنوان یک جریان سینمایی خود را به عرصه فرهنگ و هنر کشور شناساند.
فارس: سینمای دفاع مقدس در دو برهه دیگر مورد نظر شما یعنی سازندگی و اصلاحات و دوره اخیر چه وضعیتی داشته است؟
در خصوص دوره پس از جنگ و به خصوص دوران اصلاحات، باید گفت به دلیل رویکردی که مدیران در خصوص فرهنگ جهاد و شهادت از خود نشان می‌دادند متأسفانه سینما نیز دچار نوعی فاصله با ارزش‌های دوران دفاع مقدس شد. آن‌چنان که وزیر فراری ارشاد دولت اصلاحات از عدم نیاز به پرداختن سینمای دفاع مقدس سخن می‌گوید؛ اینجاست که برخی سینماگران به اصطلاح روشنفکر، نه‌تنها به مقوله ارزش‌های دوران حماسه و شهادت نمی‌پردازند بلکه با مطرح کردن سؤالات و شبهاتی درصدد زیر سؤال بردن اصل آن هستند. رویکردی که متأسفانه در دوره پس از اصلاحات و برهه سوم مورد بحث ما به دلیل ضعف سیاستگذاران فرهنگی ادامه پیدا کرد.
فارس: چه میزان از این دستاوردها حاصل برنامه‌ریزی مدیران سینما بود؟
به طور طبیعی فضایی که جنگ تحمیلی بر جامعه حاکم کرده بود چنین ضرورتی را در بدنه فرهنگی ایجاد می‌کرد. به عبارت دیگر این خواست عمومی بود که از مدیران فرهنگی، تولیداتی متناسب با روحیه جهاد و شهادت را طلب می‌کرد. البته نمی‌توان منکر برنامه‌ریزی برخی مدیران نیز در این مقطع شد اما چیزی که مسلم می‌نماید آن است که اقبال مخاطبان دلیل اصلی رشد سینمای دفاع مقدس به شمار می‌رود.
فارس: به نظر شما به چه دلیلی چنین رویکردی در جامعه سینماگران ما در خصوص دفاع مقدس به وجود آمده است؟
دلیل نخست آن است که برخی از سینماگران ما با این مفاهیم بیگانه‌اند و از کسی که به ارزشی اعتقاد ندارد نمی‌توان انتظار داشت آن اصل را با احترام به تصویر کشد. دلیل دیگر آنکه شیوه ساخت فیلم این سینماگران به طور کلی تناسبی با اوضاع مردم جامعه در زمان‌های مختلف ندارد و طبیعی است فیلمسازی که ارتباطی با جامعه خویش ندارد نمی‌تواند فضای دوران دفاع مقدس به عنوان یکی از شرایط مهم اجتماعی و سیاسی آن ملت را درک کند. اینجاست که به جای پرداختن به سینمای جنگ یا به عبارت نیکوتر سینمای دفاع مقدس، سینمای ضد جنگ و ضد دفاع را علم می‌کند.
فارس: تعریفتان از سینمای ضد جنگ یا ضد دفاع مقدس چیست؟
در درجه نخست باید مشخص شود منظور از سینمای ضد جنگ، نقد سینمای ضد دفاع مقدس ما است، نه گونه‌هایی که در خصوص نکوهش انسان‌کشی در جنگ‌های جهانی اول و دوم، فاجعه ویتنام و... ساخته شده که همه محترم است.
در سینمای ضد دفاع مقدس، برخی سینماگران ایرانی نه‌تنها شجاعت و رشادت رزمندگان جبهه خودی قابل ستایش شمرده نمی‌شود بلکه اساسا مقوله دفاع زیر سؤال می‌رود و با مطرح کردن موضوعاتی نظیر نسبی بودن حق، بالاتر بودن جان انسان‌ها از هر چیز حتی آرمان‌های الهی و... سعی در تخطئه کردن مفهوم جهاد، شهادت و ایثار دارند؛ این‌گونه سینماگران با قرار دادن مردم مقابل بازماندگان جنگ قصد دارند این دو را مجزا از یکدیگر و در دو صف قرار دهند.
فارس: سهم مدیران فرهنگی در این رویکرد ضد ارزشی چیست؟
بدون شک نقش سیاستگذاران و مدیران فرهنگی در انحراف سینما از مسیر درست خود در نظام جمهوری اسلامی ایران، نسبتا پررنگ است؛ چراکه آنها با بها دادن به فیلمسازان بی‌تفاوت و حتی موضع‌دار در برابر ارزش‌های انقلاب از سویی و همچنین بی‌توجهی به فیلمسازان متعهد و سینمای شریف مبتنی بر آرمان‌های مردم و انقلاب، موجب نوعی سرخوردگی در حوزه سینمای دفاع مقدس و مقاومت شده‌اند.
فارس: برخی معتقدند عدم مهارت تکنیکی و ضعف در ساختار، موجب نزول جایگاه سینمای دفاع مقدس در کشور شده است؟
البته کسی منکر لزوم ساختار استاندارد آثار سینمایی حتی در حوزه‌های دینی و ایدئولوژیک نیست، چنانکه شهید آوینی با تعبیرهای گوناگون شناخت کامل تکنیک سینما را لازمه عرضه سینمای ارزشی و ملی مورد علاقه خود می‌داند اما اینکه سینما و فیلم را تنها در فرم، ساختار و تکنیک خلاصه کنیم و به پیام آن کاری نداشته باشیم و به قول برخی دوستان روشنفکر، هنر را تنها برای هنر بخواهیم، سخنی ساده‌لوحانه و خود نشانه عدم شناخت سینماست.
به طور کلی سینما دارای سه ضلع مخاطب یا مردم، هنر یا ارزش‌های زیبایی‌شناسانه فیلم و رسانه است و فقدان هر کدام، آن اثر را از مرتبه یک اثر سینمایی تأثیرگذار خارج می‌سازد؛ اما گویا برخی تنها مخاطب را مهم می‌دانند و بعضی حتی از آن بدتر با عبور از مردم و رسانه صرفا به ارزش‌های هنری یک اثر اهمیت می‌دهند.
فارس: همین «پیام‌محوری» و «مفهوم‌زدگی» نقدی است که برخی کارشناسان سینما آن را پاشنه‌آشیل سینمای ارزشی به طور عام و سینمای دفاع مقدس به طور خاص مطرح می‌کنند؛ نظرتان در این خصوص چیست؟
اتفاقا اعتقاد من این است زمانی که سینماگر ما از مفهوم و پیام جدا شد و تنها توجه خود را به ساختارهای تکنیکی فیلم خود متوجه ساخت، دوران عقب‌گرد سینمای ما آغاز شد؛ همان‌طور که مفاهیمی که در دفاع مقدس ما تجلی یافت در هیچ یک از جنگ‌های مشابه دنیا یافت نمی‌شود، بنابراین نمی‌توان به بهانه الگوبرداری از فیلم‌های مشابه دیگر در حوزه جنگ، به فرم‌گرایی صرف روی آورد. البته که شناخت سینما ضرورتی انکارناپذیر در عرصه ساخت فیلم است اما باید توجه داشت که هر فیلم به خصوص اثری در ژانر دفاع مقدس باید جامعه و مفاهیم مردم خودش را به تصویر بکشد.
فارس: مخاطب چه جایگاهی در سینمای دفاع مقدس دارد؟ طرح عدم اقبال مردم به این گونه سینمایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حالی که سالی 150 تا 200 اثر سینمایی تولید می‌شود مگر سهم سینمای دفاع مقدس در آن چه تعداد فیلم است؛ چرا کسی به سینمای ضد مردم و روشنفکری اعتراضی نمی‌کند؟ آنهایی که به قول خود تنها به هنر برای هنر می‌اندیشند، چرا نمی‌توانند در گیشه به توفیق دست یابند؟
حال آنکه در چند سال اکثر فیلم‌های دفاع مقدس فروشی میلیاردی داشته‌اند؛ یادمان نرود در سال‌هایی که همه از نبود مخاطب گسترده در سینما گلایه‌مند بودند، اخراجی‌ها توانست روح را در کالبد سینماهای کشور بدمد و حتی برخی مجتمع‌های سینمایی که در شرف تعطیلی و یا تغییر کاربری بودند را حفظ کند.
اما باید توجه داشت ویژگی مهمی که سینمای دفاع مقدس را از سایر گونه‌ها جدا می‌سازد، پیام و مفهومی است که در دل خود دارد.
فارس: اما برخی موفقیت هالیوود در دنیا را نتیجه بها دادن آن به جنبه سرگرمی و مخاطب و پشت سر گذاشتن واژه‌ای به نام «پیام و مفهوم» می‌دانند؛ آیا این را می‌پذیرید؟
به هیچ وجه! بسیار ساده‌لوحانه است که هالیوود را تنها در سرگرمی محدود کنیم؛ آمریکا از طریق هالیوود سیاست‌های امپریالیستی خود را دنبال و فرهنگ خود را به سایر کشورها عرضه می‌کند. ارزش‌ها و ضد ارزش‌های مد نظر خود را در میان مخاطبان خود در دیگر کشورها معین می‌سازد؛ در یک کلام باید چنین گفت که سینمای هالیوود ایدئولوژیک‌ترین سینمای جهان است که ذره‌ای از اعتقادات و اهداف خود کوتاه نمی‌آید و با روش‌های هنرمندانه سعی در القای پیام خود به مخاطب دارد.
فارس: راهکارتان برای خروج سینمای دفاع مقدس از این رکود مقطعی چیست؟
تنها می‌توان با تربیت فیلمساز متعهد و متخصص این ضعف را جبران کرد و با انجام یک برنامه‌ریزی، افراد دلسوز در حوزه فرهنگ و هنر را به کار گرفت.
به نظرتان نباید این انگیزه درونی در هنرمند وجود داشته باشد و آیا می‌توان با بخشنامه و دستورالعمل هنرمند متعهد تربیت کرد؟
پس وظیفه دستگاه‌های فرهنگی و رسانه‌ای ما چیست؟ فلسفه وجود دانشکده صداو سیما چگونه تعریف می‌شود؟ مگر این دانشکده تنها وظیفه تربیت تکنسین و متخصص فنی را دارد؛ چنانکه در گذشته فیلمسازان بزرگ عرصه دفاع مقدس از مراکزی چون حوزه هنری رشد کردند و هنوز هم این سینما از این ثمره‌ها استفاده می‌کند.
منبع:فارس
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
