تالابی که دیگر تاب خشکی ندارد/ گاوخونی در انتظار جریان دائمی زاینده‌رود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، از تالاب گاوخونی زیاد گفته‌ و شنیده‌ایم، از مرثیه‌سرایی‌هایی فعالان زیست محیط بری آن سر داده‌ند تا قلم‌های نویسندگان و خبرنگارانی که بارها برای آن نوشته‌اند؛ همه یک چیز را نشان می‌دهد و آن عمق فاجعه و نجات این اکوسیستم بی‌نظیر است.

این بار نیز آخرین مرتبه‌ای نیست که برای آن نوشته می‌شود، تالاب گاوخونی، این هدیه الهی آنقدر ارزشمند است که برای حفظ، نگهداری و حتی نگهبانی و پاسداشت از آن، باید بارها نوشت تا تذکر و تلنگری بر یادآوری به  مسئولان مربوطه باشد.

حالا که شهرمان میزبان مهمانی است که سالیان سال در اصفهان مأمن داشت و باز آمد، با جوشش زاینده خود رگه‌هایی از امید را برای جان بخشیدن به تالاب گاوخونی نوید می‌دهد، نویدی که در پس آن همه به دائمی بودن جریان آن امید بسته‌اند.

جاری بودن آب در رودخانه خشک و برهوت زاینده‌رود، نعمتی که قدرش را پیش از این ندانستیم، اتفاق مهمی بود که حالا پس از مدت‌ها آمده و دانستیم چه چیزی را از دست داده بودیم.

زمانی که زاینده‌رود دائمی بود، شرق اصفهان گنجینه‌ای به نام تالاب گاوخونی داشت که در آن، گونه‌های کمیاب و نادر پرنده و خزنده زندگی می‌کردند؛ گورخر ایرانی در اینجا بود، همان گورخری که به گفته نظامی، بهرام، پانزدهمین شاه ساسانی برای شکار آن به باتلاق فرو رفت.

تالاب گاوخونی یکی از مهم‌ترین تالاب‌های مرکزی کشور به شمار می‌رود که در کنواسیون رامسر به ثبت جهانی رسیده است؛ این تالاب از رودخانه زاینده‌رود تغذیه می‌کرده و از آنجائی که رودخانه زاینده‌رود خشک شده، به تالاب گاوخونی آسیب‌های جدی وارد شده و از آن بیابانی بیشتر نمانده و در حال از بین رفتن است.

جریان دائمی، تنها راهی که که تالاب گاوخونی را نجات می‌دهد

اما حالا زاینده‌رود برای مدتی کوتاه باز شده و به اصفهان آمده است، به اعتقاد کارشناسان در شرایط حاضر تنها راه برگشت تالاب گاوخونی به شرایط بهتر، تنها به آب رودخانه زاینده‌رود بسته است.

در این مدتی که آب در رودخانه زاینده‌رود جاری نبود اتفاق‌های ناگواری برای وضعیت زیست محیطی اصفهان رقم خورد که حتی ضرر آن به استان‌خای دیگر نیز قابل انتقال بود.

ریزگردهایی که در نبود زاینده‌رود حنجره اصفهان و دیگر استان‌ها را می‌آزارد

یکی از این دسته اتفاق‌ها وقوع ریزگردهایی است که بخش هایی از آن ریزگردهای آغشته به پساب صنعتی هستند که در ذرات خود این مواد سمی را پنهان کرده و با هر ورزش باد مهمان حنجره و ریه های مردم اصفهان و حتی استان های همجوار می شود؛ ریزگردهایی که خود عامل بسیاری از بیماری ها است.

ریزگردهای حاصل از خشکی تالاب گاوخونی یکی از خطراتی به شمار می‌روند که استان های همجوار اصفهان و شهر اصفهان را تهدید می کند.

احمد خاتون‌آبادی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در این باره می‌گوید: با خشک شدن کامل تالاب بین‌المللی گاوخونی فاجعه انتشار ریزگردهای آن، کلانشهرهای کشور را تهدید می‌کند.

وی افزود: در روسیه با خشکی دریاچه اورال حوادث ناگواری از جمله حرکت ریزگردهای سرطان زا اتفاق افتاد که مشابه آن با خشک شدن کف تالاب گاوخونی به وقوع می‌پیوندد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ذرات و رسوبات فلزات سبک و سنگین که طی سال‌های متمادی از طریق فاضلاب‌های صنعتی وارد گاوخونی شده، در صورت بی‌توجهی تمام کشور را دربرمی‌گیرد، تصریح کرد: تالاب گاوخونی از نظر نقشه‌های توپوگرافی در دشتی مسطح در میان کشور قرار گرفته که با توجه به حرکت بادهای شرق به غرب فصل تابستان، ریزگردهای آن کلانشهرهای بزرگ کشور را در معرض خطر قرار می‌دهد.

خشکی زاینده‌رود و افزایش ریزگرد در تالاب گاوخونی

به اعتقاد کارشناسان محیط زیست، زمانی که رودخانه زاینده‌رود خشک و بدون آب می‌شود، پوشش گیاهی تخریب شده و خاک بدون پشتوانه زیست محیطی می‌شود، همچنین با خشکی رودخانه خاک به راحتی حرکت می‌کند و به دنبال این موضوع سبب ایجاد گرد و غبار در سطح منطقه می‌شود.

در واقع تا زمانی که رودخانه زاینده‌رود زنده و به طور کامل احیا نشود، شاهد وجود مشکلات زیست محیطی ناشی از خشکی تالاب گاوخونی هستیم.

تالاب گاوخونی به منشأ ریزگردهای کشور تبدیل شده است

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز برای اینکه نشان دهد از ماجرا خبر دارد، چندی پیش در نشست شورای اداری استان اصفهان گفت: با خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی این منطقه به منشأ ریزگردها تبدیل شده و براثر بروز این مشکل، شرق اصفهان به منطقه ای بحرانی تبدیل شده است.

حمید ظهرابی افزود: تالاب بین‌المللی گاوخونی که زمانی پر از آب و زندگی بود، امروز به یک بیابان و به عنوان تهدیدی جدی برای استان اصفهان تبدیل شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه با خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی این منطقه به منشأ ریزگردها تبدیل شده، تصریح کرد: براثر بروز این مشکل، شرق اصفهان به منطقه ای بحرانی تبدیل شده است.

وی گفت: تالاب گاوخونی سبب ایجاد فرسایش بادی شده که باید بر اساس مصوبات دولت، دست کم 90 درصد از این معضل رفع شود تا از این بحران خارج شویم.

ریزگردهایی که شناسایی نشده اند!

اما در این بین محمود سلطانی، کارشناس محیط زیست درباره ریزگردها معتقد است: ریزگردها نیاز به بررسی کارشناسی دارد وقتی یک کانون ریزگرد و یا هر چیزی که تبدیل به یک منبع می شود، با توجه به شرایط اهمیت منبع و اقلیمی آن محل گستره‌ای را تحت تاثیر خود قرار می دهد و اینکه به کدام سمت می رود و این اثرها در چه سطحی قابل بررسی است، به طور حتم نیازمند کار کارشناسی است.

وی تصریح کرد: متاسفانه در رابطه با گاوخونی اطلاعاتی در دست نداریم و گزارش کارشناسی نداریم، یا شاید بوده و من خبر ندارم اما آنچه مسلم، این است که ریزگردها با توجه به جهت باد و همچنین شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه نقاط مجاور را تحت تاثیر قرار می دهد.

این کارشناس محیط زیست بیان کرد: ریزگردها برای سلامتی مردم زیان بار است که در یک اصل کلی نخست باید ماهیت ریزگردها با دستگاه های مخصوص نمونه‌برداری و شناسایی شود شود و تشخیص داده شود چقدر از آن مواد منبع آلی و غیر آلی است.

سلطانی خاطرنشان کرد: ریزگردها  باید از نظر کمی و سایزشان و ماهیتی که دارند شناسایی شده و اطلاعاتی که من دارم، این است که تا به حال این اتفاق نیفتاده است.

وی تصریح کرد: به طور قطع، پساب هایی که از مراکز شهرک های صنعتی در سال‌های متمادی از طریق زاینده‌رود وارد گاوخونی شده، ذرات متنوعی بوده اما اینکه درصدش چقدر بوده، مستلزم تحقیقات کارشناسی است.

با جریان دائمی، باید گاوخونی را زنده کرد

سلطانی اصلی‌ترین اقدام را دریافت حقابه گاوخونی دانست و بیان کرد: آب باید به طور دائمی به گاوخونی بازگردد، این تالابی است که حقابه اش قطع شده و اینجا یک آبگیر طبیعی است، قرار نیست که کانون ریزگرد باشد.

وی به راهکارهایی برای کاهش ریزگردها اشاره کرد و گفت:  برای اینکه کانون های ریزگرد را مهار کنند، یکی از روش ها پاشش آب است و روزش بعدی پاشش مواد نفتی که این روزها این روش در دنیا توصیه نمی‌شود چون آنها هم به نوعی ترکیب خاص را تغییر می دهند که  برای سلامتی مفید نیست.

لحظه‌های نفس‌گیری که تنها به جاری بودن دائمی زاینده‌رود بسته است

این روزها، لحظه‌های نفس‌گیری است و زنده ماندن این اکوسیستم که نقش تأثیرگذاری در شرایط آب و هوایی ایران دارد، تنها به جاری بودن دائمی زاینده‌رود بستگی دارد، نکته‌ای که مسئولان اصفهانی نیز بارها آن را متذکر شده‌اند و بر نقش مهم آن تأکید کرده‌اند.

به واقع باید گفت که تالاب گاوخونی که در سال‌های گذشته و با خشکسالی‌های پیاپی زاینده‌رود، بیش از هر چیز دچار آسیب شده و خشک ماندن زاینده‌رود، بیش از هرچیز این بحران زیست محیطی را افزایش می‌دهد.

برخی نماینده‌های شهر اصفهان خبر از تفاهم‌نامه‌ای می‌دهند که جریان دائمی بودن آب رودخانه زاینده‌رود را نوید می‌دهد که با توجه به اهمیت مشکلاتی که از خشکی تالاب گاوخونی در محیط زیست کشور به وجود آمده، باید هرچه سریعتر این مسئله را اجرائی کنند.

نیره اخوان، نماینده مردم اصفهان در مجلس در این باره به تسنیم گفت: در جلساتی که با حضور وزیر نیرو و نائب رئیس مجلس شورای اسلامی برگزار شده، نمایندگان اصفهان درخواست دائمی شدن آب زاینده‌رود را داده‌اند تا هر چقدر هم آب کم باشد، اما قطع نشود که باید این مسئله را اجرائی کرد.

از طرفی دیگر مسعود میرمحمد صادقی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان درباره دائمی بودن جریان رودخانه به تسنیم گفت: واقعیت این است که در شرایط فعلی جریان دائمی آب امکان پذیر نیست ولی ما امیدوار هستیم که با برنامه‌هایی که توسط شورای عالی آب مصوب شده و پیگیر آنها و هم‌چنین کمک همه ذینفعان بتوانیم تا چند سال دیگر به آن هدفی که جریان دائمی آب بوده، برسیم.

به هر حال فارغ از این اختلاف نظرها مردم اصفهان، کشاورزان و دوستداران و فعالان زیست محیطی همه در انتظار دائمی شدن جریان دائمی آبی هستند که جزئی از حقابه آنها محسوب می‌شود، آبی که تالاب گاوخونی را از این وضعیت اسفبار نجات دهد.

گزارش از نگین فروغی

انتهای پیام/ آ