قابلیت پیگیری اشتباه آژانس در برآورد ذخایر اورانیوم غنی شده ایران

به گزارش خبرگزاری تسنیم، یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشی که در مورخ 7 نوامبر و پیش از آغاز نشست مسقط منتشر کرد، خبرساز ظاهر شد. آمانو با ارائه یک برآورد غیرفنی از ذخایر اورانیوم غنی شده زیر 5 صد درصد در ایران طی دو ماه قبل از انتشار این گزارش یعنی در ماههای اوت و سپتامبر 2014، به گونه ای بحث انگیز و نادرست عمل کرد.

این گزارش به افکار عمومی چنین القا کرد که ایران مقادیر قابل توجهی از اورانیوم  زیر 5 درصد را در این فاصله دو ماهه غنی سازی و انباشت کرده است. این برآورد برای بازیگرانی که سعی در مساله سازی برای برنامه هسته ای کشورمان بودند، مستندی قرار گرفت تا ماهیت این برنامه را زیر سئوال برده و در مورد نیات و اهداف ایران از این برنامه، همان اتهامات بی اساسی را که پیش از این نیز به عناوین مختلف مطرح کرده بودند، مستند و مبنادار جلوه دهند.

خبرگزاری رویترز روز پنج‌شنبه به نقل از دیپلمات‌ها گزارش داده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور اصلاحیه‌ای خطاب به اعضا، رقم اعلام‌شده برای ذخایر اورانیوم با غنای پایین ایران را اصلاح کرده است. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس در گزارش به اصطلاح فصلی خود که با عنوان ارزیابی فصلی برنامه هسته ای ایران از نظر اجرای مقررات پادمان و توافق های مرتبط با آن تدوین شده بود، میزان ذخایر اورانیوم با غنای 5درصد ایران را 8390 کیلوگرم اعلام کرده بود. با این حال، به گزارش رویترز به نقل از دیپلمات ها، آژانس در اصلاحیه‌ صادر شده خطاب به اعضای شورای حکام، این رقم را 8290 کیلوگرم اعلام کرده است. در این گزارش که روز جمعه دو هفته پیش منتشر شد، آمانو عنوان کرده بود  میزان ذخایر اورانیوم با غنای 5درصد ایران در فاصله دو ماهه بعد از انتشار گزارش فصلی قبلی (5 سپتامبر تا 7 نوامبر 2014)، 625 کیلوگرم افزایش یافته و به حدود 8.4 تن رسیده است. آژانس اما این رقم را اصلاح و عنوان کرده است که میزان افزایش ذخایر، 525 کیلوگرم بوده است. یعنی با گذشت چند روز از انتشار این گزارش، نادرستی این برآوردها آشکار شد. در این زمینه، سازمان انرژی اتمی با ارائه تحلیل ها و توضیحات فنی و مستند، نشان داده که آژانس در این زمینه براورد نادرستی داشته و از جمله اینکه نزدیک به 100 کیلوگرم از آنچه در این برآوردهای آژانس اشاره شده است، نادرست و غیرواقعی بوده است. بر همین اساس، آژانس نیز نادرستی این برآورد را مدنظر قرار داده، هرچند هنوز اظهارنظر رسمی خبری در این زمینه را به عمل نیاورده است.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفتگو با رسانه ها، با اشاره به اصلاحیه آژانس درباره میزان اورانیوم غنی‌شده کمتر از 5 درصد ایران تأکید کرد: در این زمینه، "ایران اطلاعات درست به آژانس داده و این آژانس بوده است که به درستی اطلاعات را در گزارش وارد نکرده است". بهروز کمالوندی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اصلاحیه آژانس بر روی گزارش اخیرش درباره فعالیت‌ها و تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، گفت: "اطلاعاتی که ایران به آژانس داده کاملاً درست بوده و ما اشتباهاتشان را یادآوری کردیم و سپس آژانس آنها را اصلاح کرد". از این رو، مبنای نامه اصلاحی آژانس بازگشت به اطلاعاتی است که ایران در این زمینه قبلاً ارائه کرده بود.

در هر حال، این قبیل اشتباهات فنی و تخصصی آژانسی که تنها مسئولیت اصلی آن ارزیابی کارشناسانه از فعالیت های هسته ای و مسائل مرتبط با آن است، متضمن یک پیام و معنای مهم و راهبردی است: اینکه آژانس نهادی نیست که ارزیابیها و یافته های آن را بتوان به صورت صد در صد و مطلق، معتبر دانست. بلکه به دلایل مختلف، این نهاد بین المللی با افراط و تفریط یعنی نگاه غیرکارشناسانه نیز روبرو است. سیطره برخی قدرتها بر کار فنی این نهاد از جمله دلایلی است که سبب شده است مسائل سیاسی و قضاوت های امنیتی، بر بررسی‌هایی که معمول یک کار فنی است، غلبه پیدا کرده و مانع از کار درست این نهاد تخصصی غیرسیاسی شود.

علاوه بر این، ارتباط برخی از کارکنان این نهاد با موسسات اطلاعاتی و رسانه های غربی نیز از جمله نکاتی است که اعتراض مداوم ایران  و برخی از کشورها و نهادهای دیگر از جمله جنبش عدم تعهد را به دنبال داشته است. از جمله این اعتراضات، انتشار گزارشهای محرمانه آژانس در مورد کشورهای مختلف از جمله ایران است؛ گزارش هایی که از نظر مقررات آژانس، محرمانه تلقی می شوند و تنها دولتهای عضو آژانس و برخی از مامورین عالی آژانس باید به آن دسترسی داشته باشند. اما تقریباً عرف و رویه معمول این است که حتی قبل از ارسال این گزارشهای محرمانه برای این دولتها نیز برخی رسانه های غربی به مفاد آن دسترسی می یابند و مفاد آن را منتشر می کنند و متن کامل این اسناد نیز همزمان با ارسال برای اعضای شورای حکام، از طریق این رسانه ها مورد انتشار عمومی قرار می گیرد.

اشتباه فنی آژانس در مورد ارزیابی کمی و برآورد مقادیر ذخایر اورانیوم غنی شده ایران طی دو ماه گذشته، مقوله‌ای قابل پیگیری است. در این زمینه، نمایندگی دائم ایران در آژانس باید به پیگیری مناسب آنچه توسط سخنگوی سازمان انرژی اتمی در همین زمینه ابراز شده، مبادرت کند. این امر می تواند آثار منفی گزارش اخیر بر روند مذاکرات را نیز تعدیل کرده، بر روند تحکیم، بهسازی و تقویت موقعیت ایران در مذاکرات 27 آبان به ویژه از منظر دیپلماسی عمومی تاثیرگذار باشد.

انتهای پیام/.