یک «لابی‌» اجرای گروه ۲۰ نفره ما در خانه هنرمندان را نابود کرد

سالانه هزاران هنرجوی تئا‌تر از مراکز علمی فارغ التحصیل می‌شوند. اما آیا همه این هنرجو‌ها مجال ادامه تئا‌تر حرفه‌ای را پیدا می‌کنند؟ در طی چند سال گذشته اغلب هنرمندان این عرصه عملا تامین معاش خود را از راه دیگری پی می‌گیرند. اما در برنامه خود همیشه جایی برای دیدن تئا‌تر یا تمرین تئا‌تر می‌گذارند. البته هستند افرادی که فقط یک فارغ التحصیل محسوب می‌شوند و نه انتظاری از تئا‌تر دارند و نه تئا‌تر از آن‌ها انتظاراو. خاصی دارد. مدت آشنایی این دسته به‌‌ همان چند سال دوران تحصیل محدود می‌شود و بعد از آن همدیگر را فراموش می‌کنند. البته این هم کار بدی نیست. هنرجوی سابق توانایی خود را سنجیده است و لابد توانایی ماندن، جنگیدن و درخشیدن را در خود ندیده است.

محدودیت سالن‌های اجرای نمایش عامل دیگری است که فی نفسه موجب بیرون ماندن از گود برای عده زیادی از درخواست کنندگان اجرای عموم شده است. اما در این بین گروه‌هایی هستند که با چنگ و دندان و با تلاش مضاعف موفق به اجرای عموم می‌شوند. گفت‌و گوی زیر با یک گروه تئا‌تر دانشجویی از دانشگاه هنر است، وجه تمایز این گروه مورد استثنایی آن‌ها برای لغو اجرایشان است. شاید هیچ گروه تئاتری هرگز دوست نداشته باشد که بجای این گروه باشد. تصور اتفاقی که برای این گروه افتاده است مانند شخص تشنه لبی است که از تشنگی رو به هلاکت است و با زحمت خود را به نوک قله‌ای می‌رساند و آنگاه که دستش را دراز می‌کند که جام آب را بگیرد. ناگهان ساقی جام آب را‌‌ رها می‌کند تا جام بشکند.

در یکی دو سال اخیر که تالار مولوی به عنوان تالاری که عمدتا اجراهای دانشجویی در آن به روی صحنه می‌رفت، تعطیل شده است؛ تمامی نگاه‌های دانشجویی متوجه سالن استاد انتظامی در خانه هنرمندان شده. طریقه پذیرفته شدن نمایش‌ها برای اجرا در این سالن با صحبت‌هایی که گروه نمایشی «هملت به روایت کوچه و بازار» با خبرنگار تسنیم داشته‌اند؛ سوالات زیادی را در ذهن ایجاد می‌کند. هرچند که مولوی نیز امروز در دست برخی حاضران دیروز خانه هنرمندان است. گفت‌وگوی‌ خبرگزاری تسنیم با حسن معینی و دانیال اسماعیل‌زاده در رابطه با نمایش خود و مشکلاتی که برای آن پیش آمده است را می‌خوانید:

تسنیم: برای اولین سوال می‌خواستم که درباره روند شکل گیری نمایش «هملت به روایت کوچه و بازار» توضیح دهید؟

معینی: در اوایل سالی که کار‌شناسی ارشد پذیرفته شده بودم کلاس‌هایی داشتیم تحت عنوان «تحلیل نمایش‌نامه» با فرزان سجودی، در آن کلاس نمایش‌نامه‌ای از یوجین اونیل را تحلیل می‌کردیم. در آن کلاس من ایده نمایش‌نامه «هملت به روایت کوچه و بازار» را با استاد سجودی در میان گذاشتم. او نیز از این ایده استقبال کرد. نمایش‌نامه هملت متنی است که در دوره‌های مختلف توسط افراد مختلف دچار تغییراتی شده است و به طرق مختلف اجرا شده، نمایش‌نامه «هملت به روایت کوچه و بازار» پارودی هملت شکسپیر است. نمایش‌نامه ما یک نمایش‌نامه مینی‌مال است که تلفیقی از هملت شکسپیر با داستان‌های «شل سیلور استاین» است. برای نخستین بار من یک ورژن کوتاه از این نمایش‌نامه را برای درس کارگردانی در دوره کار‌شناسی ارشد به استادم ارائه دادم. در ‌‌نهایت نمایش «هملت به روایت کوچه و بازار» کار پایان نامه‌ام شد.

تسنیم: نمایش «هملت به روایت کوچه و بازار» در چه جشنواره‌هایی شرکت داشته است؟

معینی: ما این کار را در جشنواره دانشجویی اجرا کردیم. اما در مرحله دوم از حضور در جشنواره به خاطر «نداشتن لابی» باز ماندیم. جشنواره سال ٩١ بد‌ترین سال اجرای جشنواره تئا‌تر دانشجویی بود. هر روز جشنواره یک کار را حذف می‌کرد و کار دیگری را اضافه می‌کرد. شاهد ادعای ما سایت جشنواره است. در آن دوره لابی حرف اول را می‌زد. وقتی نمایش «هملت به روایت کوچه و بازار» را از جشنواره کنار گذاشتند‏ به دبیر جشنواره گفتیم دلیل این کار چیست؟ و او در جواب گفت که نمایش شما بنا بر صلاح دید من حذف شده است. این در حالی‌ است که در یک جشنواره تئاتر دانشجویی دیگر هفته تئا‌تر همان داور که ما را از جشنواره کنار گذاشته بود در این جشنواره به کار ما جایزه می‌دهد. نمایش ما در جشنواره تئا‌تر تجربه نیز حضور داشت که با استقبال علاقه‌مندان مواجه شد.

تسنیم: از چه زمانی به فکر اجرای عموم برای نمایش «هملت به روایت کوچه و بازار» افتادید؟

معینی: بعد از این چند جشنواره که بچه‌ها برای آن زحمت کشیده بودند‏، ما تصمیم گرفتیم که نمایش اجرای عموم بگیرد. از آنجایی که نمایش ما را بچه‌های خانه هنرمندان دیده بودند از ما خواستند که نمایش را برای بازبینی ارائه کنیم. ما نمایش را جهت بازبینی ارائه کردیم و کار پذیرفته شد.

تسنیم: آیا زمان اجرا برای شما در نظر گرفتند؟

معینی: بله آن‌ها به ما وقت اجرا دادند. با من تماس گرفتند که شما اگر مایلید ١5 تیرماه بیایید برای اجرا. من به آن‌ها گفتم که نمایش ما توانسته تهیه کننده بدست بیاورد. مسئولان خانه هم از ما خواستند اجرایمان را به مهرماه همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها موکول کنیم. پس ما منتظر ماندیم تا مهرماه فرا برسد اما تقریبا اواسط شهریور سال ٩٣ از خانه هنرمندان خانم آل آقا با ما تماس گرفتند که مراجعه کنیم چون از ما شکایت شده است. من خیلی تعجب کردم.

تسنیم: موضوع شکایت چه بود؟

اسماعیل‌زاده: حسن معینی به خانه هنرمندان مراجعه می‌کند و می‌بیند یکی از بازیگران گذشته گروه آنجاست. او قبلا از بازیگران نمایش بوده است که نقش مادر هملت (گرترود) را بازی می‌کرد. اما به دلایل بی‌انضباطی از تمرین‌ها کنار گذاشته شده بود. در بازبینی خانه هنرمندان هم چون متن عوض شده بود‎‏ٌ مانند تعزیه زن پوش گذاشته بودیم. این خانم هم سه ماه قبل از تمرین‌ها کنار گذاشته شده بود. ضمن اینکه ما هیچ گونه قراردادی با هیچ بازیگری نداشتیم. حتی قول هیچ اجرای عمومی با هیچ کس نداشتیم. اما اینکه با چه ترفندی این فرد چنین شکایت عجیب و خنده‌داری را از ما کرده بود، جای سوال داشت از آقای سرسنگی که به نظر می‌رسد اصلا بر روی سالن انتظامی و اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد نظارت ندارند.

تسنیم: روزی که برای رسیدگی به شکایت به خانه هنرمندان مراجعه کردید چه اتفاقی افتاد؟

معینی: بنده و این خانم که از بردن نام او پرهیز می‌کنم با پیام لاریان، خانم آل‌آقا و آقای لطفی یعنی‌‌ همان کسانی که بازبین کار بودند در مقام قاضی نشستیم. در این جلسه صحبت از این بود که چرا این خانم از کار کنار گذاشته شده بودند. از ٣ ماه پیش که او را از تمرین‌ها کنار گذاشته بودیم تهدیدهایش شروع شد. این خانم می‌گفت که من در خانه هنرمندان آشناهایی دارم که اگر بخواهید اجرا بروید جلوی اجرایتان را می‌گیرند. من حتی این نقل قول را به پیام لاریان از مسئولان عادل و بسیار خوب تماشاخانه انتظامی گفتم. اما پیام لاریان می‌گفت که ما با کسی شوخی نداریم و اگر ما به کسی قول اجرا بدهیم قول داده‌ایم و حتما اجرا خواهید رفت. بعد از این جریان آقای لطفی عملا به ما می‌گوید که من برای شما هیچ اجرایی ندارم. ابتدا باید خانم بازیگری که لابی‌ قوی در خانه هنرمندان دارد را راضی کنید، واقعا این سوال چه معنی می‌دهد؟ او می‌گوید که شما باید از این خانم بازیگر عذرخواهی کنید، در حالی که ما هیچ حرفی با او نزدیم و حتی هیچ قراردادی با او نداشته‌ایم، از طرف دیگر هم اگر حرف زشتی زده باشیم یا توهینی کرده باشیم، بله این کار درست است در حالی که اینطور هم نبوده است. من که هیچ وقت نفهمیدم دلیل اصرارهای آقای لطفی برای جلب رضایت این خانم بازیگر و عذرخواهی از او به چه دلیل بود؟

اسماعیل‌زاده: آقای لطفی حرف قشنگی زد که متاسفانه خودش به حرفش عمل نکرد. در یک جلسه دیگر که من هم حضور داشتم گفت که ما داریم یک کار هنری و اخلاقی انجام می‌دهیم و درست نیست که چنین خصومت‌هایی وجود داشته باشد. پس بیایید با این خانم مدارا کنید و عذرخواهی کنید. من گفتم اگر کارگردان نمایش اشتباهی مرتکب شده باشد می‌آید و عذرخواهی می‌کند اما اگر آن خانم بازیگر که آشناهای زیادی در خانه هنرمندان دارد هم خطایی مرتکب شده، باید از همه اعضای گروه عذرخواهی کند.

چیزی که آشکار است به خاطر یک بازیگر بی‌انضباط حق مسلم یک گروه ٢� نفره پایمال شده است. اما آیا این موضوع اخلاقی و انسانی است؟ البته شاید نباشد، چون این 20 نفر هیچ رابطه نزدیکی با مسئولان خانه هنرمندان ندارند و این اصرار به عذرخواهی برایشان بی معنی است و جای سوال از آقای سرسنگی که چرا باید این اصرار وجود داشته باشد؟ این به نظر من گروکشی است. ٢� نفر را فدای یک نفر می‌کنند. آیا اگر همین اتفاق برای یک گروه دیگر که آشنایی در خانه هنرمندان ندارند بیفتد به عنوان مثال دانیال اسماعیل‌زاده از گروه فلان شاکی باشد همین روند برای او طی می‌شد؟ من به لطفی گفتم آیا اگر من از یک نفر شکایت داشتم همین کار را هم برای من انجام می‌دادید؟ والله نمی‌کردید. متاسفانه نمی‌دانم این اتفاق‌ها چرا باید رخ دهد، گویا برخی مدیران تنها شعار حمایت از گروه های جوان را می‌دهند و در عمل تنها به آشنایان و نزدیکان خود اهمیت می‌دهند.

تسنیم: شما دیگر مسئله اجرا را پیگیری نکردید؟

معینی: 20 روز پیش دستیار من نزد آقای اردلان، معاونت خانه هنرمندان می‌رود و همه اتفاقات را با او در میان می‌گذارد. معاونت خانه هنرمندان قول پیگیری می‌دهد. وقتی دستیار من یک هفته بعد مراجعه می‌کند منشی آقای اردلان می‌گوید که کار درست شده است شما برای پیگیری نزد آقای لطفی مراجعه کنید. او هم نزد آقای لطفی می‌رود اما آقای لطفی در کمال تعجب می‌گوید که قضیه حسن معینی و خانم بازیگر را فراموش کن. الان ما دیگر جای خالی در برنامه اجرا‌هایمان نداریم که به شما اجرا بدهیم. دستیار من هم برمی‌گردد و چند روز بعد نزد پیام لاریان می‌رود. لاریان هم می‌گوید که من صحبت می‌کنم و درستش می‌کنم. چند روز بعد که دوباره دستیار من مراجعه می‌کند آقای لطفی می‌گوید که الان علاوه بر اینکه جای خالی نداریم تعمییرات هم داریم. در آن مجموعه کسی به دستیار من می‌گوید که شما برای اینکه اجرا بگیرید باید بروید و گریه و زاری کنید و این‌چنین دستیار من با این رویه نزد مدیران خانه هنرمندان مراجعه کرده است. دوباره آن‌ها می‌گویند که الان تعمیرات داریم و مشخص نیست به خاطر ایام محرم تعمیرات کی تمام می‌شود و ما 6 ماهه اول اجرا‌هایمان را بدون شما بستیم. در اینجا من باید سوال دانیال را تکرار کنم. حس می‌کنم خانه هنرمندان به نوعی تبدیل شده به خانه‌ای برای لابی‌گری افراد خاص، جایی که مسئولان آن آماده شنیدن حرف‌های آشنایان و دوستان است نه دانشجویان و هنرمندان، چون برای آن ها ارزشی ندارند. در اصل آقایان مدیر باید شعار فصل جوان تئاتر را تبدیل به فصل نابودی جوان تئاتر به خاطر روابط یک بازیگر بگذارند.

تسنیم: با این اوصاف چه بر سر اجرای شما خواهد آمد؟

معینی: راستش دیگر اجرا چندان برای من اهمیت ندارد چون بسیار در این ماجرا اذیت شدم. البته آن خانم بازیگر با کمک برخی مدیران به مقصود خود رسید. گرچه دوستان عزیزم که مرا در این نمایش یاری کردند حق دارند که همچنان پیگیر ماجرای اجرا باشند. اما همچنان سوالی برای من مطرح است و آن اینکه گناه ما 20 نفر چیست؟ گناه ما این است که یک بازیگر بی‌نظم را که به طور همزمان کارهای تولیدی چندین نمایش را انجام می‌دهد را از کار کنار گذاشته‌ایم. اگر گناه ما این است که من به این افتخار می‌کنم چون از نظر من بازیگری که در حین تمرین مشغول پیامک‌های کارهای دیگر خود است به درد تئا‌تر نمی‌خورد. این برای ما مایه تاسف است که بپذیریم روابط و حواشی در تئا‌تر ما بر متن غلبه کرده است و کسی بتواند حق یک گروه جوان را که با هزار آرزو کار تئا‌تر می‌کنند، پایمال کند.

بدون شک گروه‌هایی بوده‌اند که پیش از ما و حتی بعد از ما دچار این مشکل در شکل دیگری یا به همین شکل می‌شوند اما چه خوب است که مسئولان خانه هنرمندان، خود به این نکته توجه داشته باشند که خلف وعده و دست به‌سر کردن چندین جوان علاقه‌مند بسیار بیشتر از اخراج یک بازیگر بی‌انضباط غیر اخلاقی است. متاسفانه رویه برخی مدیران در خانه هنرمندان از ابتدای امسال حاشیه‌های بسیاری را برای تئاتر ایجاد کرد و گویا قرار نیست حاشیه‌های آن جا تمامی داشته باشد. قضاوت ما این شده که آنجا هم روابط بر ضوابط ارجحیت دارد. به امید روزی که تئاترهای ما بدون لابی‌گری‌ها روی صحنه بروند.

--------------------------------

توضیح: تسنیم همانطور که پیگیری مطالبات گروه‌های نمایشی و هنرمندان و انعکاس انتقادات و گله‌های آنان را از وظایف خود می‌داند آمادگی این را دارد که هر گونه پاسخ و توضیح ارسالی از سوی طرفین ماجرا را بر روی خروجی رسانه‌ای خود منعکس کند. در موضوع مورد بحث در گفتگوی بالا، تریبون تسنیم این حق را برای خانه هنرمندان و دیگرانی که در این گفتگو اعضای این گروه تئاتری از آنان نامی برده‌اند، محترم برمی‌شمارد.

انتهای پیام/