دلایل لغو مراسم روز استقلال در لبنان و خالی ماندن ۶ ماهه کرسی ریاست جمهوری

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روز شنبه (1آذربرابر با 22 نوامبر ) مراسم روز ملی لبنان لغو شد. دو علت در اینباره ذکر شد: نخست خالی بودن کرسی کاخ بعبدا که حدود 6 ماه در انتظار رئیس جمهور جدید است و دوم سایه تهدیدهای امنیتی است که بخصوص بعد از به گروگان گرفتن چند نیروی ارتش در عرسال از سوی تکفیری ها و تبدیل آن به باج گیری برای آزادی رهبران بازداشتی خود از زندان همچنان بر اوضاع امنیتی این کشور سایه افکنده است .

در خصوص خالی ماندن کاخ بعبدا علتی که در ظاهر برای به درازا کشیدن انتخاب رئیس جمهور جدید بیان می شود به توافق نرسیدن دو جناح سیاسی رقیب یعنی 8 و 14 مارس بر سر نامزد ریاست جمهوری است . نامزد 8 مارس ،از همان ابتدا میشل عون رئیس جریان آزاد ملی بوده اما اولین نامزدجریان 14 مارس ،سمیر جعجع بوده و با وجود اینکه در اولین جلسه رای گیری پارلمان حدنصاب لازم را کسب نکرد (48 از 128 کرسی)اماباز هم از نامزدی خود نیز عقب نشینی نکرده است.

با اینحال خبرهای بعدی از تصمیم 14 مارس برای نامزدی پطرس حرب وزیر ارتباطات حکایت داشت که این به نوعی از اختلافات پنهانی در داخل 14 مارس برای معرفی نامزد ریاست جمهوری پرده برداشت .البته از اولین نشست پارلمان به بعد با وجود اینکه نبیه بری رئیس پارلمان بر حسب وظیفه پارلمان را برای برگزاری نشست ویژه انتخاب رئیس جمهور فراخوانده اما شرکت کنندگان به حدنصاب نرسیده است .

طبق قانون اساسی لبنان انتخاب رئیس جمهور در اولین نشست پارلمان باید با کسب دو سوم اعضای پارلمان باشد اما در نشست‌های بعدی نشست پارلمان با دو سوم اعضاء رسمیت می یابد اما با کسب 50به اضافه یک امکان پذیر است که این دو سوم در14 نشست اخیر پارلمان محقق نشده است و این نشان می‌دهد که در هر دو جناح سیاسی رقیب اراده لازم برای انتخاب رئیس جمهور دیده نمی شود که در این زمینه دو عامل جلب توجه می کند: نخست زمینه‌های تاریخی که در ساختار سیاسی و حقوقی ماندگار شده و دوم تاثیر پذیری از تحولات و شرایط منطقه از جمله بحران سوریه

بسترهای تاریخی و محدودیت‌های حقوقی و ساختاری خلاء ریاست جمهوری

در خصوص علل و زمینه های تاریخی باید گفت در 22 نوامبر1943، استقلال لبنان بر دو سند تاسیسی تکیه داشت:

اول «قانون اساسی» که بارزترین مساله در آن اعطای اختیارات استثنایی به رئیس جمهور مسیحی مارونی بود.

دوم «میثاق ملی» که بر مشارکت طوائف مختلف در دولت تاکید می کرد و علاوه بر آن نوعی مصالحه درباره هویت لبنان بود بدین ترتیب که مسیحی ها به وجه عربی بودن کشور رضایت می دادند و مسلمانان در مقابل تثبیت چهره عربی برای لبنان از خواسته های خود کوتاه می آمدند.

"جورج نقاش" سردبیر وقت روزنامه لبنانی «اوریان لوژور» که به زبان فرانسه منتشر می شود، در آن روزها از این مصالحه معروف تعبیری داشت که تا امروز هم به عنوان ضرب المثل استفاده می شود: «دو نه ای که یک ملت یا امت را نمی سازند.»این تیتر رسانه ای بیشتر بازتاب دهنده دیدگاهی درباره آینده بود و گذر زمان در لبنان میزان صحت و دقت آن را ثابت کرد. امروز لبنانی ها همه بر این باورند که این راه حل در محقق ساختن مفهوم دولت ناکام بوده و نتیجه آن بروز بحران های متعدد پی درپی با مصالحه های موقت بوده است.

از همین رو بسیاری از سالگرد ملی استقلال، با عبارت استقلال مشکوک یا استقلال محقق نشده و ناتمام یاد می کنند. با توجه به وجود یک چنین زمینه هایی این نخستین بار نیست که کرسی ریاست جمهوری این کشور خالی می ماند.درسال 1988هنگامی که دوره ریاست جمهوری « امین الجمیل » به پایان رسید، تا پس از توافق طائف که به جنگ داخلی 15 ساله لبنان پایان دهد و به انتخاب « رینیه معوض» به عنوان به رییس جمهوری جدید منجر شد، کرسی «بعبدا» خالی ماند.

درسال 2007 میلادی نیز تا زمان انتخاب «میشل سلیمان» به عنوان جایگزین « امیل لحود»، دوره لبنان رییس جمهوری لبنان هشت ماه به طول انجامید و درهای بعبدا( کاخ ریاست جمهوری) بسته ماند. در مجموع با توجه به این موارد می توان گفت  هر چند در 22 نوامبر سال 1943 به لحاظ وضعیت ناشی از جنگ جهانی دوم ،فرانسه به قیمومیت لبنان پایان داد اما با اعمال نفوذی که در تدوین قانون اساسی و مفصل بندی ساختار سیاسی لبنان کرد ساختاری را بر این کشور تحمیل کرد که بعدها زمینه ساز بحران های سیاسی در این کشور شد و حتی در آینده می تواند بستر ساز بحران های جدیدی بشود. زیرا در حالی همچنان بر انتخاب رئیس جمهور از میان مسیحیان لبنان تاکید می شود که جمعیت مسیحیان این کشور در مقایسه با دهه های گذشته (که تا حدودی توازن نسبی بین جمعیت مسیحیان و مسلمانان وجود داشت و انتخاب رئیس جمهور را از میان مسیحیان توجیه پذیر می ساخت )به مراتب کاهش یافته و در مقابل جمعیت مسلمانان و بخصوص شیعیان افزایش یافته است حال آنکه سهم آنها در قدرت و سیاست با همان سبک و سیاق قبلی دست نخورده باقی مانده است و از این بعد نیز مشخص می شود که بین ساختار سیاسی و جمعیتی لبنان توازن وجود ندارد.

تاثیرپذیری خلأ ریاست جمهوری لبنان از تحولات منطقه

در خصوص علل منطقه ای و تاثیر پذیری تحولات سیاسی لبنان از بحران های منطقه ای بخصوص بحران سوریه می توان گفت که این تاثیر تقریبا در همه مقاطع بعد از اعلام استقلال لبنان وجود داشته است به گونه ایی که از لبنان به عنوان آئینه تحولات منطقه نام برده می شد و منظور از آن این بود که فرد با نگاهی به وضعیت لبنان می توانست به موازنه منطقه پی ببرد و به اصطلاح نبض تحولات دستش بیاید .

هر چند بعد از ظهور بحران های چون عراق و سوریه که به عرصه زور آزمایی قدرت های منطقه ای و تبدیل شدند تا حدودی از نقش و جایگاه قبلی لبنان کاسته شد اما همچنان جایگاه قبلی خود را در نشان دادن وضعیت منطقه ای تا حدودی حفظ کرده است . اما در خصوص میزان تاثیر پذیری خلاء ریاست جمهوری لبنان از بحران سیاسی سوریه باید گفت که این کارشکنی بیشتر از سوی جناح 14 مارس و حامیان خارجی و بخصوص عربی آنها بوده است که در چند مورد تجلی یافته است .

در واقع معرفی سمیر جعجع ( به عنوان فردی که به علت ارتکاب جنایات در زمان جنگ های داخلی سالها به زندان محکوم شده بود )برای احراز ریاست جمهوری و در مقابل مخالفت علنی با میشل عون رئیس جریان ملی  آزاد و دارنده بیشترین کرسی های مسیحیان در مجلس نمونه روشنی از این کارشکنی محسوب می شود . عون که رهبری فراکسیون تغییر و اصلاح را نیز در پارلمان برعهده دارد در سخنانی با اذعان به نقش عربستان در ایجاد خلائ ریاست جمهوری در لبنان گفت :" "سعود الفیصل" وزیر خارجه عربستان سعودی انتخابات ریاست جمهوری لبنان را متوقف کرد به دلیل اینکه با نامزدی من برای انتخابات ریاست جمهوری موافق نیست."

از دیگر موارد روشن در این زمینه این است که بحران سوریه موجب شد آن دسته از سوری ها که با دولت این کشور مشکل دارند به شکل آواره راهی لبنان شوند که برخی آمارها تعداد آنها را بیش از یک میلیون نفر اعلام  می کنند . حضور این افراد در لبنان انگیزه جدیدی برای برخی از گروههای وابسته به جناح 14 مارس ایجاد کرد که از حضور آنها برای اجرای پروژه های چون موصلی کردن عرسال استفاده کنند که این طرح با اقدام به موقع نیروهای ارتش لبنان ناکام ماند هر چند که ارتش بر اثر خیانت برخی از ساکنان محلی متحمل تلفات شد و چند نفر از اعضای آن به گروگان نیروهای تکفیری در آمدند.

نــــــتــــــیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــجه گیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــری

از آنچه که گفته شد مشخص می شود که تاخیر در انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان دلایل چند گانه ای دارد و اگر چه در ظاهر عدم توافق دو جناح سیاسی رقیب بر سر نامزد واحد علت تعویق چند ماه انتخاب رئیس جمهور عنوان می شود اما با در نظر گرفتن ریشه های تاریخی و شرایط منطقه ای بخصوص تاثیرپذیری این مسئله از بحران سوریه خود این عدم توافق معلول محسوب می شود .در این میان برطرف کردن عوامل و ریشه های تاریخی و قانونی بدون اصلاح ساختار سیاسی باقیمانده از دوران استعمار و قیمومیت فرانسه امکان پذیر نیست که فعلا دور نمای روشنی برای آن دیده نمی شود اما با توجه به اینکه پروژه براندازی در سوریه که جناح 14 مارس به آن دلبسته بود ، اکنون به شکست انجامیده است از اینرو احتمال اینکه از این پس جناح 14 مارس و حامیان خارجی آنها کارشکنی های خود را در مقایسه با گذشته کم کنند وجود دارد مشروط به اینکه در چارچوب ائتلاف موسوم به ضد داعش روزنه جدیدی برای مخالفان برانداز سوریه باز نشود.

یادداشت: احمد کاظم زادهکارشناس مسائل منطقه

انتهای پیام/ر