یار مهربان دیجیتالی

به گزارش گروه "رسانه‌ها" خبرگزاری تسنیم، در دنیای امروز که استفاده از ابزارهای دیجیتال به جزء لاینفک زندگی روزمره انسان ها تبدیل شده، آشتی دادن افراد با کتاب با کمک همین ابزارهای دیجیتالی می تواند بهترین راه ممکن برای افزایش سرانه مطالعه باشد. کتاب های الکترونیکی به عنوان پدیده ای نوپا، رنگ و بوی جدیدی به مطالعه داده و فقط به معنای انتشار همان نسخه چاپی در فضای دیجیتال نیست، بلکه می توانند محتوایی فراتر از متن مانند فیلم، صوت، تصاویر و انیمیشن داشته باشند. هر کسی به دلایل مختلف نشر الکترونیک به سراغ کتاب های الکترونیک می رود، از جمله این که زمان کمتری برای خریدن کتاب نسبت به نسخه چاپی لازم دارد، بعضی از کتاب های الکترونیکی رایگان است، کتاب هایی که در کتابفروشی ها پیدا نمی شود در فضای اینترنت به صورت ebook در دسترس بوده و البته مطالعه در حالت الکترونیکی راحت تر و سریع تر است. تمام اینها نشان می دهد نشر الکترونیک جزئی جدا نشدنی از آینده کتاب و کتابخوانی است. این موج در حال نزدیک شدن به کشور ماست و هر روز به تعداد کسانی که دقایقی از روز را به مطالعه کتاب های الکترونیک اختصاص می دهند، افزوده می شود. با وجود نگرانی هایی که درباره سرانه مطالعه در کشور وجود دارد این پدیده جدید می تواند تاثیرات مثبت یا منفی با خود همراه داشته باشد.

ایران در فهرست انتظار

برای درک این نکته که سرانه مطالعه در کشورمان در چه وضعی قرار دارد حتما لازم نیست سراغ آمارهای پرنوسان و نه چندان قابل اتکا برویم.

این نکته که کتاب هایی که در دهه 60 و 70 تیراژ شان از 3000 نسخه هم فراتر رفته بود، اکنون براساس آمار کتابخانه سازمان اسناد ملی ایران در حالت معمول به 500 جلد هم نمی رسد نشان می دهد حال و روز مطالعه در کشور چندان خوب نیست.

بنابراین بالا بردن میزان مطالعه در کشور یا به تعبیری دیگر به تعادل رساندن سرانه مطالعه که در آمارهای مختلف از روزانه دو تا 80 دقیقه در نوسان است، به محرکی غیر از کتاب های چاپی احتیاج دارد. کتاب های الکترونیکی می توانند نقش این محرک را به بهترین شکل ایفا کنند. در کشورهای توسعه یافته اکنون کتابفروشی های آنلاین زیادی وجود دارد که در زمینه نشر الکترونیک و فروش ebookها فعالیت می کنند، اما این امر در ایران حداقل به صورت تجاری و رسمی با سرعت کمتری حرکت کرده است. با این که حدود 40 سال از انتشار اولین کتاب الکترونیک در جهان می گذرد، اما هنوز در ایران این پدیده آن قدرها جدی گرفته نمی شود. در صورتی که آمارهای برگرفته از پژوهش نظرسنجی مرکز افکارسنجی و رصد فرهنگی نشان می دهد در ایران 8.8 درصد از مردم به طور متوسط کتاب های الکترونیک را مطالعه می کنند. این آمار در افراد کتابخوان امیدوارکننده تر است و به 42 درصد می رسد. این اعداد یک جهش چشمگیر نسبت به سال های گذشته را نوید می دهد و می توان گفت در سال های آینده کتابخوانی در فضای مجازی ایران بیشتر از قبل خواهد شد. نبود منابع رسمی و کامل برای کتب الکترونیکی فارسی از مشکلاتی است که برای استفاده از کتب الکترونیک وجود دارد. اکنون بیشتر از ده سایت مختلف در زمینه نشر الکترونیک فعالیت می کنند و به جرات می توان گفت نیمی از آنها بدون توجه به حقوق ناشر و تامین کتب از راه درست اقدام به نشر الکترونیک کتاب ها می کنند.

همین امنیت نداشتن ناشران باعث می شود این قشر کمترین نقش را در پیشرفت کتابخوانی الکترونیک ایفا کنند، این در حالی است که به نقل از firstbook.org در برخی کشورهای اروپایی در سال 2014 به دلیل امنیت در نشر الکترونیک،50 درصد از کتاب های منتشر شده مربوط به کتاب های الکترونیکی است.

کوچ قریب الوقوع

کتاب های الکترونیکی در جهان روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می کند و هزاران کتابی که تاکنون در جایی دور از دسترس مردم عادی قرار داشت، اکنون در فضای مجازی در دسترس همه است. این سهولت دسترسی به عنوان اصلی ترین ویژگی کتابخوانی الکترونیکی از همه بیشتر نسل جوان را با خود همراه کرده است. تا حدی که طبق آماری که موسسه تحقیقاتیRandom House ارائه کرده 60 درصد از کسانی که از کتاب های الکترونیکی استفاده می کنند زیر 40 سال دارند. این در حالی است که خوانندگان زیر 40 سال کتاب های چاپی 43 درصد از کل جامعه کتابخوان را به خود اختصاص داده اند. جالب این که 63 درصد از خوانندگان کتاب های الکترونیکی را زنان و 37 درصد را مردان تشکیل می دهند. باتوجه به این که آمار مطالعه در مردان بیشتر از زنان است می توان نتیجه گرفت باتوجه به تمایل استفاده از کتب الکترونیکی این اختلاف بین مردان و زنان در آینده کاهش پیداکند.

اکنون میانگین مطالعه مردان 16.38 دقیقه و زنان 14.5 دقیقه است. همچنین میانگین مطالعه الکترونیک در جهان به بالای 20 دقیقه در روز رسیده که این میزان با کل میزان سرانه مطالعه در کشوری مانند آمریکا برابری می کند. دو کشور انگلیس با 55 دقیقه و ژاپن با 90 دقیقه سرانه مطالعه که در صدر کتابخوان ها قرار دارند نیز به ترتیب 15 و 12 درصد از سهم مطالعه خود را مدیون کتاب های الکترونیک هستند.

در کشور ما نیز آماری که از پژوهش نظرسنجی مرکز افکارسنجی و رصد فرهنگی به دست آمده نشان می دهد مطالعه کتاب های الکترونیک روزانه 2.29 دقیقه، در میان افراد باسواد 2.97 دقیقه، در میان افراد باسواد اهل مطالعه 5.65 دقیقه و در بین افراد باسواد اهل مطالعه کتاب های الکترونیک 34.71 دقیقه در روز است. این آمار نشان می دهد گرایش استفاده از کتاب های الکترونیک در ایران باوجود شرایط ساختاری نامساعد، مثبت و رو به بالاست.

یکی از مشکلات کتاب های الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه فقدان آگاهی درباره استفاده و دسترسی به آنهاست، به طوری که عده زیادی از هموطنان ما هنوز نمی دانند چطور از کتاب های الکترونیکی استفاده یا چگونه به آنها دسترسی پیدا کنند. تحقق چنین مساله ای به کار فرهنگی و ایجاد زیرساخت های مناسب نیاز دارد.

ناجی سرانه رو به افول

با این که سال هاست کتاب های چاپی با قالب pdf در فضای مجازی دست به دست می شود و فروشگاه های بزرگی مانند آمازون سالانه درآمد زیادی از نشر الکترونیک به دست می آورند، اما باید به این نکته اشاره کرد که پیشرفت نشر الکترونیک به نوعی مدیون ظهور و گسترش تلفن ها و تبلت های هوشمند در بین مردم است. با روی کارآمدن تلفن های هوشمند به همان سرعتی که این محصول به دست کار بران رسید، نشر الکترونیک نیز که بستر خوبی برای دیده شدن پیدا کرده بود پا به پای آن رشد کرد. تا حدی که گرایش به استفاده از نشر الکترونیک به موجی شتاب زده تبدیل شد. تمایل کاربران برای استفاده از این محصولات روی گوشی های شان به قدری بود که پای بیشتر محتواهای چاپی به این صنعت باز شد. اپلیکیشن ها راه را برای نفوذ نشر الکترونیک بیشتر از قبل باز کردند و مانند همیشه رسانه ها قبل از کتاب ها مجذوب این پدیده شدند وکار به جایی رسید که نشریه محبوب نیوزویک که سابقه سال ها انتشار نسخه چاپی داشت، قید مجله کاغذی اش را زد و فقط به فروش آنلاین از طریق اپلیکیشن بسنده کرد.

این موج حتی به نشریات و کتاب هایی مانند پی سی ورد و بریتانیکا هم رسید تا از حجم کتب و مجلات چاپی کاسته شود. با این که با گذشت زمانی اندک، حباب نشر الکترونیک ترکید و نیوزویک بار دیگر اما در تیراژی بسیار کمتر به کیوسک بازگشت، اما نشر الکترونیک به واسطه تلفن های همراه هوشمند جای خود را باز کرده و بخش چشمگیری از سرانه مطالعه مردم دنیا را به خود اختصاص داده است.

تحقیق جدید Publishing Technology که روی 3000 مشتری در آمریکا و انگلیس انجام شده نشان می دهد 43 درصد از مردم از تلفن همراه خود برای خواندن ebook ها استفاده می کنند و این میزان رو به افزایش است. براساس آمار این تحقیق، خوانندگانی که نسبت به سال قبل به استفاده از تلفن همراه خود برای مطالعه تمایل پیدا کرده اند به 66 درصد (56 درصد در انگلیس و 72 درصد در آمریکا) رسیده است.

با وجود رشد کلی محبوبیت تلفن همراه به عنوان یک دستگاه برای مطالعه، این بررسی نشان داده در مقایسه با زمانی که مردم برای خواندن کتاب های چاپی یا ebook ها روی تبلت ها و کتابخوان ها صرف می کنند، زمان های کوتاه تری را به خواندن با تلفن همراه خوداختصاص می دهند. همین امر باعث می شود به نقش مهم نشر الکترونیک به عنوان مکملی برای کتاب های چاپی پی ببریم.

همراه داشتن همیشگی کتابخانه ای پر از کتاب های ریز و درشت می تواند خوانندگان را به مطالعه بیشتر ترغیب کند، بدون این که جای کتاب های چاپی را بگیرد.

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه سایر رسانه ها