انتشار یادداشت‌های استاد قهرمان بر دیوان ملک‌الشعرا طالب آملی

خبرگزاری تسنیم، مرتضی امیری اسفندقه:

«من و کنجی و کتابی، چه درست انتخابی
که نه شوق باده‌نوشی نه شراب ناب دارم»

(استاد محمد قهرمان)

هر چه همه چه یادداشت‌های استاد قهرمان به همدلی و همفکری خانواده استاد، به تخصیص همسر فرهیخته‌ی ایشان، بانو فرشته‌‌ی قهرمان دست فراهم داده است. عهد نظارت و تأیید نهایی یادداشت‌ها را نیز هم این بانوی فداکار و تلاشگر از عهده برمی‌آیند که سر جمع کردنِ منظّم و مرتّبِ نخستینِ این حواشی را عهده دارند.

حواشی و یادداشت‌های استاد قهرمان بر دیوان طالب آملی از اشارت و اندازه‌ی عبارتی سردستی فراتر است و اگر نگوییم نوعی تصحیح استاد از این دیوان است، حتماً و بی‌تردید صوابنامه‌ی دیوان است.

شرحِ مشروح این یادداشت‌های تصحیح‌واره، که برخی به تقابلِ نسخه نیز انجامیده است در سرسخن مجموعه آمده است و آنچه در این گزارش گفتنی است خود همه این است که از پسِ چاپ این مجموعه، اعمالِ یادداشت‌های استاد، در دیوان طالب آملی ضروری است که بی‌ این اعمال، دیوان طالب، مطلوب نیست و نخواهد بود. در میان حواشی و یادداشت‌های استاد بر این دیوان علاوه بر اغلاط املایی و چاپی اغلاط و اشتباهاتی فاحش در حوزه‌ی موسیقی شعر طالب بیرونی و کناری به چشم می‌آید که هیچ و هرگز در شأنِ شعر او نیست. همه‌ی این کج‌تابی‌ها و اغلاط به نقل و نظر و نقد استاد اصلاح شده‌اند. همچنین گفتنی است که علاوه بر این نمونه‌ها، استاد بیشتر ابیات دیوانِ طالب را علامت‌گذاری کرده‌اند، به ویژه آن بخش از ابیاتی که بی این علائم به کمال و تمام، خوانده نمی‌شود و از چشم‌انداز معنی راهی به دهی نمی‌برند. همچون این بیت که بی‌علامت پرسش، پَرت و پلاست:

بختِ که گشوده بود کامروز
پیشانی روزگار چین داشت؟

و  این بیت علامت‌گذاری شده به قلم استاد:

تبخاله زد لبم ز می خضر؛ غالباً
این آب را به وام، ز آتش گرفته است

علاوه بر این می‌توان از نمونه‌های خاص یاد کرد.

نمونه‌ای همچون این بیت:

آنچه بر سینه‌ی ما رفت ز نیش مژه‌
بر سر کوهکن از تیشه‌ی فرهاد نرفت

که صوابِ آن به قلم استاد چنین است:

آنچه بر سینه‌ی ما رفت ز نیش مژه‌‌ای
بر سر کوهکن از تیشه‌ی فولاد نرفت

و این بیت:

ای شانه قسمتی به تو دادیم در پذیر
کاکل ترا عبیر صبا را و او مرا

که صواب آن به نقل و نقدِ استاد چنین است:

ای شانه قسمتی به تو دادیم در پذیر
کامل ترا عبیر صبا را و مو مرا

استاد در حاشیه‌ی این بیت مرقوم فرموده‌اند: «مو، که این قافیه در غزل نیست، ولی او چندبار تکرار شده است.» و این بیت:

شادی چو عنکبوت نکردم تنیده تار
ای وای اگر غم تو گذارد به او مرا

که صحیح و صواب آن به رایِ استاد قهرمان اینگونه است:

شادی چو عنکبوت به گردم تنیده تار
ای وای اگر غم تو گذارد به او مرا

از نمونه‌های تصحیح استاد در حوزه موسیقی کناری این بیت نمونه‌ای است:

از شرم آب و رنگش گل‌های پای بر گل
همچون نسیم گشتند آواره‌ی وطن‌ها

که صواب و صحیح آن به نظر استاد اینگونه است «2 اصلاح» بر= در/ وطنها= چمنها

از شرم آب و رنگش گلهای پای در گل
همچون نسیم گشتند آواره‌ی چمنها

استاد در حاشیه‌ی این بیت نوشته‌اند: شاید چمنها

در حوزه موسیقی بیرونی نیز این بیتِ غلط آمده است:

به باد صبحِ وصال تو بارها دل من
به گلشن مژه چون غنچه‌ی نهال بخندد

استاد این بیت را چنین اصلاح فرموده‌اند:

به باد صبحِ وصال تو بارها گل اشکم
به گلشن مژه چون غنچه‌ی نهال بخندد

یادداشت استاد در حاشیه مصراع این بیت این است که: «این مصراع کوتاه است. مثلاً گل اشکم» از این نوع و نمونه به همین سیاق و سبک، موارد بسیاری است که همه‌ی آن موارد در سر سخن مجموعه آمده است.

در فرجامینه‌ی کلام آنچه گفتنی است، خود همه این است که علاوه بر نگاه نافذ و نورانی استاد بر دیوان طالب و غلط‌گیری‌های سطحی و شطحیِ آن، گزیده‌ای از دیوان به نظیر استاد به دست آمده است با این عبارت که:

«غزل‌‌های بالنسبه خوب دیوان با توجّه به مطلع‌ها به سلیقه‌ی من» و سپس رقمِ غزل‌ها را در قلم آورده‌اند و نیز منتخبی از رباعیات، به نظر استاد قهرمان، از دیوان ملک‌الشعرا طالب آملی، به دست می‌آید که به همراهی غزلیات منتخب خود یک مجموعه‌ی مستقل است.

یعنی، گلدسته‌ای از دیوان ملک‌الشعرا طالب آملی به انتخاب استاد محمّد قهرمان اینکه این انتخاب با یادداشت‌های استاد در یک مجموعه چاپ بشود یا جداگانه به زیور طبع آراسته شود، مطلبی‌ست که بستگی به حجم حواشی دیوان دارد. حواشی عزیزی که نخستین جلد از مجموعه‌های چندگانه‌ی یادداشت‌های استاد محمّد قهرمان است.

سخن آخر اینکه

مجموعه یادداشت‌های استاد محمد قهرمان همه و همه به سرکار خانم بانو فرشته‌ی قهرمان پیشکش شده است که ایشان نپذیرفتند و یادآور شدند که:

خوب است این مجموعه‌های علمی و فرهنگی و ادبی به دانشجویان تقدیم شود.

پس عنوان نومچه‌ی این مجموعه‌ها که نخستین آن آماده نشر است، چنین اسـت:

به دانشجویان شیفته‌ی علم و ادب پارسی

انتهای پیام/