لشکرکشی برای اشغال ریاض؛ اولین گام برای تحقق رویای عبدالعزیز

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، عبدالعزیز بن متعب آل رشید موضع ضعیفی در قبال مانورهای شیخ مبارک الصباح اتخاذ نکرد، بلکه شیوخ کویت به یک قدرت محلی خصمانه علیه وی تبدیل شدند، تا اینکه عثمانی ها خود در وفاداری آل صباح در قبال خود شک و تردید کردند و این احساس را داشتند که آل صباح به انگلیسی ها نزدیک تر هستند به ویژه اینکه انگلیس تاثیرگذارترین قدرت خارجی در منطقه خلیج فارس بود. شیخ مبارک الصباح این مساله را خوب درک می کرد که حمایت انگلیس از شیخ نشین کویت بهترین وسیله برای حفاظت از حکومت و جلوگیری از دخالت قدرت های محلی مجاور است که نسبت به آن طمع ورزی دارند.

حملات ابن رشید به کویت که متولی امور آل سعود و حامی آنها بود، به حدی بود که حتی به سیطره بر این شیخ نشین و پایان دادن به حکومت آل صباح در آن چشم داشت.آل صباح به بهانه تهدیدهای ابن رشید، خواستار حمایت انگلیس قرار گرفت و تحت الحمایه استعمارپیر قرار گرفت و معاهده حمایت از کویت در 23 ژانویه 1899 میلادی میان انگلیس و این شیخ نشین منعقد شد.

روابط میان شیخ مبارک و آل سعود با ابن رشید تیره تر شد و به همین سبب، شیخ مبارک الصباح و عبدالرحمن بن فیصل و فرزندش، عبدالعزیز برای جنگ با ابن رشید در نجد عزم خود را جزم کردند. عبدالرحمن از این دخالت ها در امور نجد باهدف فراهم شدن فرصت بازیابی حکومت آل سعود حمایت کرد.

هسته پنهانی در نجد به عنوان جاسوس و مزدور برای آل سعود و شخص عبدالرحمن بن فیصل که در کویت اقامت داشت، عمل می کرد و اخبار تحرکات ابن رشید را برای وی می فرستاد و در سیطره مجدد بر ریاض در سال 1902 میلادی نقش داشت.

آل صباح و آل سعود موفقیت های محدودی در حملات مشترک خود علیه ابن رشید در نجد به دست آوردند و توانستند بدون درگیری وارد برخی روستاها و مناطق نجد شوند و هدف از این تلاش ها، تضعیف نفوذ آل رشید و سیطره مجدد آل سعود بر نجد بود.

اما ابن رشید توانست با یک حمله غافلگیرانه، شکست بزرگی را به نیروهای شیخ مبارک الصباح در جایی به نام الصریف در نزدیک بریده در 16 فوریه 1901 میلادی وارد کرد، این شکست و خسات های بزرگی که به شیخ کویت وارد شد، از جمله دلایلی بود که شیخ مبارک الصباح را فکر حمله مجدد به نجد باز دارد.

مقدمات تاسیس سومین دولت سعودی

عبدالعزیز آل سعود بنیانگذار دولت معاصر سعودی، جولای 1901 میلادی از کویت به "عوینه کنهر" در راه حرکت خود به سمت ریاض برای بازپس گیری آن به راه افتاد.

منابع تاریخی به این اشاره می کنند که عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود از شیخ مبارک و پدرش(عبدالرحمن) برای رفتن به سمت ریاض و تلاش برای سیطره مجدد بر آن اجازه گرفت و آنها نیز موافقت کردند. عبدالعزیز با نیروهای خود به سوی ریاض حرکت کرد و آن را به مدت چهار ماه تحت محاصره خود قرار داد، وی با تخریب بخشی از دژ شهر، درصدد تسلیم حامیان آن برآمد، ولی شکست شیخ مبارک و نیروهایش در الصریف، عبدالعزیز را وادار به عقب نشینی و بازگشت به کویت کرد، این حمله شکست خورده البته تجربه زیادی برای وی و شناخت بیشتر از ریاض و ساکنانش به همراه داشت و امیدهای وی برای سیطره مجدد بر ریاض و بازیابی حکومت آل سعود از بین نرفت

عبدالعزیز بار دیگر به کویت بازگشت تا به همراه پدرش در آنجا زندگی کند، اما از تجربه نخست خود بهره گرفت و شروع به برنامه ریزی برای اشغال ریاض کرد. امین الریحانی در کتاب خود موسوم به تاریخ معاصر نجد(تاریخ نجد الحدیث)نوشته است عبدالعزیز به مدت چهار ماه، کاخ المصمک را درمحاصره خود قرار داد.

پدرش در ابتدا به حمله مجدد وی به ریاض مخالفت کرد که علت آن به شکست در نبرد الصریف برمی گشت، وی به عبدالعزیز گفت هرگونه اقدام نظامی منجر به پیامدهای وخیمی برای وی و خاندان آل سعود خواهد شد، با این حال عبدالعزیز منتظر بود که در ریاض چه اتفاقی خواهد افتاد و توجهی به آنچه در الصریف گذشت، نداشت، با این حال دیدگاه شیخ مبارک بن صباح بر خلاف موضع پدر عبدالعزیز بود و از ایده وی استقبال کرد، هر چند اعتقادی به موفقیت آن نداشت، اما در هر حال چنین اقدامی، عبدالعزیز بن متعب الرشید امیر حائل را از ایجاد مزاحمت برای کویت و تهدید آن بازخواهد داشت و سبب کاهش فشار بر آن خواهد شد.

لشکرکشی مجدد عبدالعزیز آل سعود به ریاض

عبدالعزیز جوان که در کویت بود، اولین تجربه نظامی خود را در کنار پدر و شیخ مبارک بن صباح پشت سر گذاشت و ژوئن 1900 میلادی به همراه نیروهای شیخ کویت در منطقه الجهراء آماده جنگ با ابن رشید شدند. این نیروها به مکانی در نجد به نام "الشوکی" در 160 مایلی ریاض و در سمت شمال شرق آن وارد شدند.

در این نقطه بود که عبدالعزیز از ارتش شیخ مبارک جدا شد و به همراه یک گروه کوچک به سمت ریاض حرکت کرد، وی پس از دو روز توانست بدون هر مشکلی وارد ریاض شود و به محاصره عبدالرحمن بن ضبعان امیر آن که در کاخ المصمک پناه گرفته بود، پرداخت. در پی شکست شیخ مبارک در نبرد الصریف که در 17مارس 1901 میلادی رخ داد، عبدالعزیز به محاصره کاخ المصمک پایان داد و ریاض را به سمت کویت ترک کرد. عبدالعزیز بار دیگر با موافقت پدرش و شیخ مبارک بن صباح در نیمه نخست سال 1901 میلادی مجهز به سلاح و کمک هایی که شیخ کویت در اختیارش قرار داد، حرکت خود به سمت ریاض را آغاز کرد.

حرکت به سمت ریاض؛ کاخ المصمک، سال 1903 میلادی

عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود و نیروهایش که چهل نفر می شدند و گفته می شود به شصت نفر هم می رسیدند، در دوم ژانویه 1902 میلادی برای رسیدن به یک هدف واحد که اشغال کاخ المصم مقر حاکم ریاض بود، راهی این شهر شدند. عبدالعزیز به همراه حدود شصت نفر از نزدیکان و طرفدارانش با هدف بازیابی حکومت آل سعود نه تنها در نجد بلکه در تمام شبه جزیره عربستان حرکت کرد.

عبدالعزیز آل سعود و همراهانش به ریاض لشکرکشی کردند، آنها در اکتبر 1901 میلادی توقف کوتاهی در یبرین در اطراف صحرای ربع الخالی داشتند. عبدالعزیز طرح نظامی برای اشغال ریاض و بیرون راندن نیروهای ابن رشید از آن وضع کرد. وی به دلیل کمبود نیرو و تجهیزات در مقابل ابن رشید از شیوه غافلگیری در جنگ استفاده و بر عنصر سرعت و همچنین تحرک در شب و مخفی شدن در روز تکیه کرد تا نقشه ای لو نرود. تحرکات وی ادامه یافت تا اینکه در 14 ژانویه 1902 میلادی به "ضلع الشقیب" در نزدیکی ریاض رسید و نیروهایش را برای ورود به این شهر تقسیم کرد. طرح عبدالعزیز که اولین فرزندش، "ترکی" را که شیرخواره بود در کویت گذاشت، ابتدا بر سرکوب قبائل و عشائر مخالف پدرش و وادار کردن آنها برای پیوستن به نیروهای خود مبتنی بود که البته این شیوه رعب آور و سرکوبگرانه کارساز افتاد و تعداد قابل توجهی از قبائل مانند العجمان، سبیع، السهول و آل مره را با زور و ارعاب به خود جذب کرد تا اینکه تعداد نیروهایش را به هزار شترسوار و چهارصد اسب سوار رساند.

وی ابتدا، برخی عشایر نجد را هدف حملات خود قرار داد و سپس به اطراف الاحساء برگشت .این حملات که فضایی از رعب و وحشت را ایجاد کرده بود، سبب افزایش تعداد افراد فرصت طلب در ارتش وی می شد.

متعب بن رشید امیر حائل با درک خطر تحرکات عبدالعزیز، از عثمانی ها و طرفدارانشان در اطراف الاحساء درخواست کمک کرد و البته با پاسخ مثبت روبرو شد و عثمانی ها کاری کردند که عبدالعزیز و نیروهایش از نظر تامین آذوقه و نیازهای ضروری خود در صحرا شرایط سختی پیدا کنند که این وضع سبب پراکنده شدن بسیاری از کسانی شد که از روی ترس به وی پیوسته بودند، عبدالعزیز هم با افراد باقی مانده اش به منطقه یبرین بین قطر و ربع الخالی رفت تا طرح های آینده خود را به گونه ای دیگر وضع کند.

دولت عثمانی برای مجازات عبدالعزیز، اقدامی را علیه پدرش، عبدالرحمن که در کویت اقامت داشت، انجام داد و پولی را که هر ماه به وی برای امرار معاش پرداخت می کرد، قطع کرد که تاثیرات این اقدام سبب شد تا عبدالعزیز که در واحه(قطعه زمین سرسبز در صحرای شنی) یبرین اقامت داشت، به مشکل برخورد.

عبدالرحمن تلاش کرد، تا فرزندش، عبدالعزیز را که قبایل از اطرافش پراکنده شدند، متقاعد کند به کویت برگردد و به تحرکات نظامی اش ادامه ندهد، اما عبدالعزیز روحیه جنگ طلبی و طمع ورزی اش به قدرت اجازه نداد به توصیه پدرش گوش کند.

ریاض تا سال 1891 میلادی که دولت دوم سعودی سقوط کرد، پایتخت آن بود که ترکی بن عبدالله، آن را در سال 1824 میلادی به جای الدرعیه انتخاب کرده بود و تلاش های عبدالعزیز اول برای سیطره مجدد بر آن هم نتیجه ای نداشت.

طرح اشغال ریاض

روحیه جنگ طلبی و طمع ورزی عبدالعزیز به قدرت، باعث به راه انداختن نبرد فتح ریاض شد و ژانویه 1902 میلادی، نیروهای وی در سه گروه به این شهر یورش برده و پس از ورود به کاخ المصمک و قتل عجلان بن محمد عامل ابن رشید و برخی از شهروندان، طرفداران عبدالعزیز در ریاض فریاد زدند"حکومت متعلق به عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود" است.

پس از پایان نبرد القصر(اشغال ریاض از سوی عبدالعزیز آل سعود)، کشتار مخالفان آل سعود با بی رحمی هر چه تمام تر دنبال شد، به این ترتیب، عبدالعزیز اولین گام خود را برای سیطره مجدد خاندان آل سعود بر قدرت و همچنین اشغال تمام شبه جزیره عربستان در اواسط ژانویه 1902 میلادی برداشت و سومین حکومت آل سعود ، در پنجم شوال 1319 هجری قمری برابر با پانزدهم ژانویه 1902 میلادی آغاز شد. اولین کاری که عبدالعزیز پس از سیطره بر ریاض انجام داد، احداث دژ و حصار مستحکم در اطراف آن بود که در طول چهل روز انجام شد.

هنگامی که ریاض به اشغال عبدالعزیز درآمد، ابن رشید در حفرالباطن سرگرم مذاکره با عثمانی ها برای اشغال کویت بود، هنگامی که خبر ورود ابن سعود به ریاض به دستش رسید، خیلی به آن توجه نکرد و به مردانش گفت زیاد برایتان مهم نباشد، وقتی ماموریت خود(اشغال کویت) را انجام دادیم، به ریاض می رویم و عبدالعزیز و همه نیروهایش را خواهیم کشت. وی چهار ماه در حفرالباطن اقامت کرد و با ترک ها مذاکره می کرد و آرزویش کشتن ابن سعود و بازپس گیری ریاض و سیطره بر کویت بود.

توسعه طلبی و طمع ورزی عبدالعزیز آل سعود تمامی نداشت و وی در رویای سیطره بر تمام عربستان، تحرکات نظامی را با چاشنی خشونت و کشتار تشدید کرد.

وی تحرکات خود را از مناطق جنوبی ریاض آغاز کرد و سپس به سمت مناطق شمالی رفت و بر آن مسلط شد.

عبدالعزیز در دوره زمانی 1902 تا 1903 میلادی، اشغال مناطق واقع در جنوب ریاض را پس از پیروزی بر ابن رشید در منطقه الدلم در نزدیک الخرج آغاز کرد و آنگاه مناطق الوشم، سدیر، المحمل و مناطق دیگر را هم به دولت معاصر سعودی الحاق کرد.

ادامه دارد...

انتهای پیام/ر