جشنواره‌های تئاتر از نگاه لک، نادری و تجنگی
خبرگزاری تسنیم: وحید لک، اتابک نادری و جلال تجنگی، سه فعال تئاتر و از مدیران با سابقه این عرصه هستند که در میزگردی در رابطه با برگزاری جشنواره تئاتر به برخی آسیب‌‌ها و اتفاقات اجرایی در جشنواره‌های تئاتر پرداخته‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشریه نمایش در شماره جدید خود به سراغ مسئله برگزاری جشنواره‌های تئاتر رفت و در این رابطه با سه تن از افرادی که در این عرصه فعالیت‌های بسیاری داشته‌اند، میزگردی را برگزار کرده است. در این میزگرد وحید لک، اتابک نادری و جلال تجنگی پاسخگوی سوالاتی در رابطه با جشنواره‌های تئاتری بودند که در زیر بخش‌هایی از این گفت‌وگو را به صورت مجزا از هر یک از افراد حاضر در این میزگرد آورده ایم که می‌تواند مورد توجه باشد.
وحید لک: جشنواره ها در بخش های قضاوت، دبیری،اجرایی و... به یک شیوه نامه نظام مند و علمی نیاز دارند
کشور ما هم ظرف مدت پنجاه سال گذشته درگیر برگزاری جشنواره های هنری بوده که یکی از آنها جشنواره تئاتر است. معیار و یا شاید فاکتوری که در بحث برگزاری جشنواره ها وجود دارد، توجه به خلاقیت و کیفیت است که باعث جریان سازی می شود. جشنواره اتفاقی است تا خانواده تئاتر به هم نزدیک‌تر شده و از ایده ها، آثار و برنامه‌های یکساله هم باخبر شوند و آثار خودشان را در معرض دید همطرازان و هم صنف هایشان قرار دهند. همچنین بتوانند با گفت‌وگو، نشست‌ها , جلسات نقد و بررسی با هم تعامل داشته باشند.
باید رشد را به معنای رشد فرهنگی و نمایشی در تمام سطوح داشته باشیم
اگر نگاهی به تاریخ شفاهی و مکتوب کشورمان بیندازیم متوجه افت و خیزهای زیادری در برگزاری جشنواره های تئاتر می شویم در این جستجو ها نشانه هایی می یابیم که نشان دهنده نوسان در برگزاری جشنواره ها در تمام(ایده پردازی، سیاست گذاری، اجرایی و مدیریتی و...) سطوح است که بخشی از آن به عناوین مختلف جشنواره ها بر می گردد. معتقدم جشنواره ها در بخش های قضاوت، دبیری،اجرایی و... به یک شیوه نامه نظام مند و علمی نیاز دارند که مورد تایید جامعه هنری، خانواده تخصصی تئاتر و نمایندگان آنها باشد. ولی رشد جشنواره ها در تمام بخش ها به درستی صورت نگرفته است. وقتی یک جشنواره ای برگزار می شود یعنی آن جشنواره چه دولتی و چه غیر دولتی بوجه اش از جایی و به هر صورتی تامین شده است. در یک دهه اخیر بخشی از جشنواره ها نگاهشان به آثار بین المللی معطوف شده است که این مسئله نیز دال بر توجه ویژه و آشنایی با تئاتر جهان است. اما ما در کنار برگزاری جشنواره ها می توانستیم کارهای دیگر را هم انجام بدهیم. به عنوان مثال سال هاست جشنواره برگزار می کنیم اما هنوز با به روزرسانی امکانات سالن مواجه هستیم.
باید رشد را به معنای رشد فرهنگی و نمایشی در تمام سطوح داشته باشیم. جشنواره ها بخش های مختلفی مانند حوزه اجرا، تجهیز سالن‌ها، فضای رفاهی و پشتیبانی، خدماتی، بین الملل و... دارند. تجربه در طول این سال ها نشان داده شعارهایی که در فراخوان دیده می شوند باید در راستای نیاز جامعه مان باشند. اما به نظر من قبل از آنکه جریانی را به وجود بیاوریم باید دبیر جشنواره هدف برگزاری جشنوراه را مشخص کند. مثلا ما در طول پنج یا 10 سال آینده باید چه اهداف و شعارهایی داشته باشیم تا موجب ارتقای سطح فرهنگی و ارتباطی جشنواره در سطح بین‌المللی شویم، چطور می توانیم هم تولیدات خاص کشور خودمان را داشته باشیم و هم جشنواره مان را بین‌المللی برگزار کنیم؟ اگر به جشنواره های خارجی نگاهی کنیم متوجه می شویم آنها به نیازهای جهانی توجه می کنند اما ما فقط به نیازهای داخلی خودمان توجه داریم. این عدم رشد به دلیل نبود همفکری گروهی است. اما سوال اینجاست که این همفکری گروهی چطور شکل می‌گیرد؟ ما به همه پرسی و نشست با خانواده تئاتر نیازداریم زیرا ما فقط تهران نیستیم بلکه سی و یک استان در پهنای کشور داریم. به همین خاطر باید تمام خانواده تئاتر، نمایندگان صنوف مختلف و قشرهای مختلف حضور داشته باشند تا به یک اجماع برسیم.
باید از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تئاتر هدف گذاری شود
مشکل اساسی این است که در طول33 سال گذشته هنوز در نحوه برگزاری جشنواره مشکلاتی داریم. در طول 33 دوره جشنواره تئاتر فجر دبیران مختلفی خوب یا بد این جشنواره را برگزار کردند. باید آسیب شناسی کنیم و ببینیم مشکل برگزاری این جشنواره ها کجاست و به کجا لطمه زده است که بعد از این همه سال هنوز شاهد مشکلات فراوان در جشنواره ها به ویژه تئاتر فجر هستیم. مشخص است که برگزاری جشنواره در کشور ما ساماندهی نشده است که بسیار لازم است این ساماندهی تحت عنوان یک آیین نامه یا اساسنامه شکل بگیرد. تصور من این است که این کار نباید از طریق یک سازمان یا یک وزارتخانه اتفاق بیفتد. بلکه باید از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی هدف گذاری شود و از طریق یک سازمان یا یک وزارتخانه اتفاق بیفتد. بلکه باید از طریق همین شورا مشکلات شناسایی شود و راه حل ارائه داده شود. ما در کشور جشنوارهای مختلفی داریم که اگر اسناد آن ها جمع آوری شود بهتر می توان برای شناسایی و برنامه ریزی آن ها اقدام کرد. در این صورت مطمئنا یک تقویم منسجم و یک شیوه نامه خواهیم داشت که با تغیییرات مدیریتی در برنامه ریزی اجرایی خللی وارد نخواهد شد. حتی می توانیم در خصوص انتخاب دبیر جشنواره جابجایی نیروهای اجرایی آن نیز شیوه نامه داشته باشیم.
نیازمان را مردمی نکرده‌ایم
همه ما معتقدیم بزرگترین اتفاق نمایشی کشور تئاتر فجر است. اما کم کاری‌ها و بی توجهی ها باعث شده است تا یک بخشی از خانواده تئاتر به مرور زمان با اینکه محصول این جریان هستند از آن دوری کنند. بحث سر این است که چرا در کشور ما مسئولان از کلمه و عنوان هنر و تئاتر کمتر استفاده می کنند اما بارها کلمه فرهنگ را می شنویم؟ بیشتر برنامه ها و سخنرانی ها را که گوش می دهیم وقتی اسم فرهنگ می آید در کنار آن اسم سینما و موسیقی هم گفته می‌شود اما هیچ وقت کلمه تئاتر نه از صدا و سیما و نه از زبان هیچ مسئولی شنیده نمی شود. اگر این امر اتفاق بیفتد خود یک آغاز است. ما توقع داریم مسئولان چه در مجلس چه در حوزه اجرایی، چه در سیاست گذاری و چه در سازمان های مرتبط فرهنگی تئاتر را هم به رسمیت بیشتری بشناسند.
شعار ما تئاتر برای همه است، اما تنها در حد یک شعار باقی مانده است. یعنی نیامده ایم این نیاز را مردمی کنیم. برای همین مشکل بودجه و ساخت و ساز داریم. در بخش های دیگر هنری هم این مشکلات وجود دارد اما چون آن ها مخاطبین گسترده این دارند چندان به چشم نمی آید. یعنی وقتی تعداد مخاطبین زیاد باشد، نیار مردمی در آن دیده می شود؛ چیزی که تاکنون برای تئاتر اتفاق نیفتاده است. متاسفانه تئاتر، رویه نیست. یعنی همیشه در پس زمینه جریانات فرهنگی هنری قرار گرفته است. نباید فراموش کنیم که ما به تئاتر به عنوان یک عنصر فرهنگ ساز نیاز داریم پس باید این حوزه را تقویت کنیم.
اگر جدول جشنوارهای از یک ماه قبل از شروع جشنواره اطلاع رسانی نشود، آن جشنواره مردمی نیست
اتفاقاتی می افتد که عده ای کم کار می شوند و جذب حوزه های دیگر می شوند. متاسفانه برای این بچه ها و حرفه آن ها هیچگونه سرمایه گذاری صورت نمی گیرد و رها می شوند. این مسائل موجب لطمه زدن به این خانواده می‌شود. بعضی وقت ها فکر می کنیم وقتی جشنواره ای در یک استانی برگزار می شود، فقط مربوط به آن استان است، اینجا ایران است. اگر نگاهمان فقط این باشد که من اصالتاً لر هستم پس فقط باید در جشنوراه ای که در لرستان و برای زاگرس نشینان و خانواده اقوام بزرگ لر است، شرکت کنم، کاملا در اشتباهیم. لرستان بخشی از ایران است و همه ما در کنار هم زندگی می کنیم. ما باید ملی فکر کنیم تا فکرها بزرگتر، ریشه‌ای تر یا زیادتر شود.
بحث برگزاری جشنواره تقسیمات زیادی دارد که به آن ها بی توجه هستیم. اگر جدول جشنوارهای از یک ماه قبل از شروع جشنواره اطلاع رسانی نشود، آن جشنواره مردمی نیست، بلکه یک جشنواره خصوصی است. من چطور باید برنامه کسی که در حوزه پزشکی و صنعت و دیگر حوزه ها فعالیت دارد را نادیده بگیرم؟ مگر ما برای یک ماه آینده مان برنامه نداریم؟ وقتی جشنواره ای جدول برنامه‌های اجراییش دو روز قبل از جشنواره بیرون می آید، چطور می توانیم اسم مردمی روی آن بگذاریم؟ در تمام حوزه های هنری باید اینگونه باشد، فرقی نمی‌کند. دغدغه ما این است. اگر آسیب شناسی کنیم متوجه می شویم که ما همیشه 10 روز اول اجراها مشکل داریم، زیرا سالن‌ها پر نمی شوند. ولی هیچ وقت از خودمان نپرسیده ایم چرا؟ به دلیل اینکه ما از یک ماه قبل اطلاع رسانی نکرده ایم، ما از دو روز قبل، چهار روز قبل این کار را انجام می‌دهیم، برای همین مشکل پیش می‌آید.
اتابک نادری: جشنواره محملی برای جمع کردن افراد خبره در رشته های مختلف است
تعریف و اساس جشنواره تئاتر به تفکر جمعی جامعه هنری در کل دنیا بر می گردد. یعنی اتفاقات هنری در یک جشنواره دیده یا پر رنگ می شوند. نکته قابل تعمق که نقش بسزایی در برگزاری جشنواره دارد این است که اتفاقات هنری تجمیع و پر رنگ شوند. جشنواره های مناطق،استانی، عروسکی،آیینی و... که از سال 67-68 در کشور ما شکل گرفته اند به خاطر ایجاد جهش و انگیزه برای تولیدات مستمر در حوزه تئاتر بوده است.
جشنواره محملی برای جمع کردن افراد خبره در رشته های مختلف است تا بتوانند داشته های خود را حفظ کنند. متصدیان فرهنگی در طول سالیان، این نگاه و این دغدغه را داشته اند که چگونه در هر دوره نگاه به تئاتر ملی‌مان را حفظ کنیم؟ اما این نگاه به تئاتر ملی در سال 1344 با نگاهی که در سال 1394 خواهم داشت، طبیعتا فرقق می‌کند. به هر حال این پیشرفت ها و تحول در عرصه نویسندگی و ادبیات نمایشی تا بازی، کارگردانی و صحنه آرایی برای ما اتفاق افتاده است.
تئاتر یک مقوله است که همه می توانند در اهداف سازمانی خود از آن استفاده کنند
نمی دانم چرا وقتی به کلمه فرهنگ می رسیم، صرفا پای وزارت ارشاد به میان می آید و وقتی به کلمه تئاتر می رسیم فقط باید مرکز هنرهای نمایشی جوابگو باشد؟ متاسفانه در دایره تئاتر فقط مرکز هنرهای نمایشی حامی است، اما باید این دایره باز شود و در هیئت دولت و در کابینه وزیران مطرح شود. تئاتر یک مقوله است که همه می توانند در اهداف سازمانی خود از آن استفاده کنند. تئاتر فقط مختص مرکز هنرهای نمایشی نیست. من معتقدم باید برای تئاتر فرهنگ سازی کرد. خیلی ها هستند که اصلا جشنواره فجر را قبول ندارند و فقط در حد یک مناسبت به آن نگاه می کنند، در صورتی که این اتفاق باید به یک برآیند فعالیت‌های هنری، صنفی و حرفه ای جامعه هنری کشور تبدیل شود نه فقط یک مناسبت.
من به جشنواره می‌آیم چون نمی‌توانم اجرا بگیرم
من به جشنواره می‌آیم چون نمی‌توانم اجرا بگیرم، ظرف و مظروف ما یکی نیست. تعداد سالن‌های اندک ما با تعداد توسعه تئاتر حرفه‌ای مان قابل قیاس نیست. طبیعتا جشنواره سی سال پیش با همان کاربرد، بدنه و پیکره نمی‌تواند جوابگوی 30 سال بعد از خود باشد. دیگر اینکه به جای اینکه تعداد سالن‌هایمان را افزایش دهیم، جشنواره را بخش بندی می کنیم، فیلترهای مختلف و یا اصطلاحا گزینش‌های هنری می‌گذاریم که همه اینها به خاطر آن جمله ای است که در مجموع صحبت‌هایمان هم بوده: اتفاق هنری!
جلال تجنگی: کشور ما پهناور است اما بیشتر جشنواره ها در تهران و مراکز استان ها برگزار می شود
کشور ما پهناور است اما بیشتر جشنواره ها در تهران و مراکز استان ها برگزار می شود که من هم با آن موافق نیستم، زیرا پتانسیل برگزاری جشنواره ها در برخی از شهرستان ها هم وجود دارد. اما اینکه جشنواره ای خوب برگزار نمی‌شود یا احتمالا جشنواره ای خروجی مطلوبی ندارد به این معنی نیست که جشنواره ها چیز بدی هستند. صرف اینکه دو دوره جشنواره خروجی خوبی نداشته، ملاک بد بودن جشنواره نیست. باید نظرات هنرمندان شنیده و یا خوانده شود و تحلیل گفتمان کنیم که قرار است در جشنواره ها چه اتفاقی بیفتد؟ کسانی که از برگزاری جشنواره ها دفاع می کنند نسل جوان هستند که می خواهند خلاقیت هایشان دیده شود، ولی ممکن است برخی از دوستان باتجربه که جایگاه هنری شان تثبیت شده است برگزرای جشنواره را سودمند ندانند.
با این وجود نباید این وزنه به یک سمت برود. جشنواره یعنی این حرفه محلی برای عرضه آثار هنرمندان تا آن چیزی که اهل این حرفه تولید کرده اند، دیده شود. در مورد جشنواره فجر همیشه عنوان ویترین به کار می رود. اما باید توجه داشته باشیم که اینطور نیست که جشنواره آیینه تمام نما باشد و بار برخی از کمبودها در حوزه های دیگر را جبران کند.
جشنواره یعنی جزئیات
یکی از مشکلات ما کمبود سخت افزاری تالارهای نمایشی است و یکی از راه هایی که دوستان می توانند اثرشان را در معرض دید قرار دهند گرفتن اجرای عموم بعد از جشنواره ها است. اگر ساز و کار اجرای عمومی درست پیش برود ممکن است ما این حجم از تقاضا را برای شرکت در جشنواره نداشته باشیم. وقتی بخشی از ساز و کار خلق آثار و عرضه آثار مشکل داشته باشد تقاضای ما برای ورود به جشنواره غیرمنطقی می‌شود. یعنی متناسب با خروجی آن نیست. اینکه تعداد تقاضاها به واسطه ساز و کار دشوار اجرای عمومی یا نبود سخت افزار به سمتی می رود که شما تقاضای 600 یا 500 متن دارید، اصلا ربطی به جشنواره ندارد. بسیاری از دوستان به این علت در جشنواره شرکت می کنند که امکان عرضه آثارشان بعد از جشنواره وجود داشته باشد.
از منظر اجرایی وارد مصادیق شویم، از نظر من جشنواره یعنی جزئیات. جزئیات است که کیفیت اجرایی یک جشنواره را بالا می‌برد و آن وقت جدول چنین مدیریتی می‌شود، جدول یک ماه جلوتر. می‌خواهم بگویم کم وارد جزئیات شده‌ایم. در صورتی که جزئیات برگزاری هر جشنواره منطبق بر مصادیق جشنواره است، زیرا هر جشنواره با جشنواره دیگر متفاوت است. تجربیات در شیوه اجرایی جشنواره ها کم به زبان آمده و کم تر مکتوب شده است. 70 درصد و حتی بیشتر امور جشنواره در زمان برگزاری جشنواره اتفاق می‌افتد.
انتهای پیام/
