توسعه ریلی از حرف تا عمل

مزیت‌های حمل و نقل ریلی از نظر کاهش مصرف انرژی، کاهش تولید آلایند‌ه‌های زیست‌ محیطی‌، افزایش ایمنی سفر و کاهش سوانح رانندگی‌ بر هیچکس پوشیده نیست.بخش حمل و نقل به عنوان یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان فرآورده‌های نفتی، سالانه حدود 40 درصد از کل فرآورده‌های نفتی را مصرف می‌کند و از بخش‌های مؤثر در مصرف انرژی و آلودگی محیط زیست است؛‌ در این بخش، سوخت مصرفی راه‌آهن تنها گازوییل است در حالی که بخش جاده از 3 نوع سوخت گازوییل، بنزین و گاز استفاده می‌کند.

میزان مصرف سوخت حمل و نقل ریلی یک‌هفتم حمل و نقل جاده‌ای است و همین ویژگی‌های سیستم حمل و نقل ریلی و منافع و مزایای آن به ویژه از بعد مصرف سوخت و حفظ محیط زیست، موجب شد‌ که سیاست‌های حمایتی دولت از این مدل حمل و نقلی افزایش می‌یابد.

‌بهره‌وری پایین حمل بار و مسافر در جاده که ناشی از پایین بودن ضریب حمل بار و خالی حرکت کردن وسایل نقلیه جاده‌ای است، ‌از دلایل تفاوت شدت مصرف سوخت راه‌آهن و جاده است؛ بررسی‌ها نشان می‌هد که میزان NOX تولید شده توسط سیستم حمل و نقل جاده‌ای حدود 257 هزار تن، CXHXحدود 971 هزار تن، COX بیش از 230 هزارتن، SPN بیش از 115 هزارتن و CO2 حدود 60 هزار تن است در حالی که میزان تولید این آلاینده‌ها دربخش ریلی به ترتیب حدود 4هزار تن، 3هزار تن، 2هزار تن و کمتر از یک‌ هزار تن است.

به هر حال راه‌‌آهن صرفه‌های اقتصادی بسیاری از نظر کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید آلاینده‌ها دارد که به برخی از آنها اشاره شد؛ در این شرایط برای بهره‌گیری از این مزایا دولت تلاش کرده است سهم بخش ریلی از بازار حمل و نقل به طور منطقی تعیین شود تا این بخش جایگاه مناسب خود را در بازار به دست آورد.

* سیاست جدی دولت در حمایت از حمل و نقل ریلی

در دولت‌‌های قبلی‌ نه تنها سیاست حمایتی از راه‌آهن به صورت جدی صورت نگرفته بلکه می‌توان گفت سعی شد‌ تا به رقیب این بخش، یعنی جاده، یارانه مصرف سوخت تعلق گیرد و امکان رقابت از حمل و نقل ریلی گرفته شود.

از آن سو که مزایای بخش حمل ونقل ریلی در بسیاری زمینه‌ها نظیر محیط زیست، مصرف سوخت و ایمنی، در بلند مدت قابل مشاهده است و شاید در ابتدا نامحسوس باشد، ‌دولت‌های قبل توجه کمتری به این سیستم جابه‌جایی داشتند.

در این بین دولت یازدهم مدعی است که برای توسعه پایدار کشور، تحقق اهداف توسعه حمل و نقل ریلی کشور باید مورد توجه اساسی قرار گیرد، به همین سبب توسعه راه‌آهن را در دستور کار اول حمل و نقلی خود قرار داده است.

البته دولت در تأیید این ادعای خود تلاش کرده است حرف را به عمل تبدیل کرده و خود به واقعیت‌های ریلی نزدیک‌تر شود.

توجه به برقی شدن سریع مسیر‌های ریلی نظیر پیگیری پروژه برقی‌سازی خط‌آهن تهران-مشهد، انتقال بار ترافیکی جاده روی راه‌آهن نظیر چهارخطه شدن راه‌آهن تهران-کرج و توسعه خط ریلی قم-تهران، اتصال فرودگا‌های کشور به خطوط ریلی نظیر برنامه‌ریزی دولت برای اتصال فرودگاه امام به خط‌آهن تهران-قم و فرودگاه مهرآباد به مترو شهری، برنامه‌ریزی برای توسعه قطار‌های سریع‌السیر نظیر کلنگ‌زنی قطار سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان، پیگیری تکمیل سریع کریدور‌های ترانزیتی ریلی نظیر تکمیل خط‌آهن گرگان-اینچه‌برون و اتصال آن به مسیر ریلی اترک-برکت (خط‌آهن شرق دریای خزر)‌ و احداث خطوط ریلی دوم نظیر دو‌خطه شدن مسیر ریلی منتهی به بندر شهید رجایی، همه ‌پروژه‌هایی است که دولت در راستای توسعه ریلی کشور دنبال کرده است و نشان از توجه خاص به این سیستم دارد.

‌‌منابع داخلی راه‌آهن و بودجه عمرانی کشور با توجه به سنگین بودن حجم اعتبارات مورد نیاز طرح‌های توسعه ریلی،  ‌قدرت لازم برای سرمایه‌گذاری‌های دولتی نخواهد داشت اما دولت تلاش کرده است در این عرصه به جذب سرمایه‌گذاری خارجی اقدام کند که در این‌باره می‌توان به موفقیت دولت برای باز کردن اعتبارات اسنادی قطار ‌سیع‌السیر تهران-قم-اصفهان اشاره کرد، پروژه‌ای که مدت‌ها پس از کلنگ‌زنی در دولت قبل، به دلیل عدم جذب منابع مالی پیشرفت چندانی نداشت.

امروزه انرژی و حمل و نقل دو بخش زیربنایی در اقتصاد و توسعه کشور محسوب می شوند؛ در این راستا دولت تلاش کرد در راستای تحقق وعده‌های خود برای توسعه ریلی کشور، از محل بند «ق» تبصره بودجه، اعتبارات مناسبی به سیستم ریلی کشور اختصاص یابد و این نشان از عزم جزم دولت برای اجرای سریع پروژه‌ها‌ی زیرساختی ریلی و تکمیل آنها دارد؛ اگر ‌از محل صرفه‌جویی سوخت توسط راه‌آهن یارانه به این بخش پرداخت شود، مبلغ زیادی خواهد بود که نقش عمده‌ای در توسعه راه آهن خواهد داشت.

ادعای دولت برای توسعه سریع ریلی کشور فقط در حد حرف باقی نماند و دولت تلاش کرد خود را به سیستم ریلی نزدیک کند. در دولت‌های قبلی اغلب سفر‌های کاری مسئولان با هواپیما و یا خودرو‌های سازمانی انجام می‌شد و کمتر دولتمردانی بودند که از سفر کاری با قطار استقبال کنند؛ اما دولت تدبیر و امید تلاش کرد در کنار بیان عقاید خود برای توسعه ریلی و اجرای برنامه‌های مدنظر، خود نیز از این سیستم ایمنی حمل و نقلی استفاده بیشتری داشته باشد.

اولین سفر رسمی رئیس‌جمهور با قطار، در افتتاح خط‌آهن گرگان-اینچه‌برون رخ داد که رئیس‌جمهور، وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن با قطار از گرگان تا اینچه‌برون سفر کرده و برای حضور در مراسم افتتاحیه خط‌آهن شرق خزر به همراه سه رئیس‌جمهور دیگر، با قطار به ایستگاه اینچه‌برون سفر کردند.

ظاهراً سفر با قطار به مذاق دولتی‌ها خوش آمده است، زیرا هفته گذشته بود که هیئت دولت در سفر استانی خود (برنامه پایش و پویش استان‌ها) به استان قم، باز هم قطار را برای سفر انتخاب کرد از تهران به ایستگاه را‌ه‌آهن قم رفت.

استفاده از قطار توسط دولتی‌‌ها آن هم در سفر‌های رسمی کاری، مشوق مناسبی برای مردم است تا بیش از آنکه به سفر‌های جاده‌ای‌ با خودرو شخصی بیندیشند، استفاده از قطار را برای سفر‌های کاری و گردشگری ‌بیشتر در دستور کار قرار دهند؛ قطعاً با کاهش ترافیک جاده‌ها و استفاده بیشتر از سیستم ریلی کشور، در کنار کاهش بسزای مصرف سوخت به عنوان انرژی تجدیدناپذیر، ایمنی جابه‌جایی افزایش یافته و جان انسان‌ها کمتر در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

البته در این میان نباید لزوم توسعه ناوگان ریلی کشور، افزایش کیفیت قطار‌ها، رشد خدمات و نوسازی ناوگان مورد بی‌توجهی بود؛ زیرا با افزایش استقبال و تقاضا از سیستم ریلی و انتقال ترافیک جاده روی ریل، این انتظار وجود دارد که عرضه، ‌قدرت پاسخ‌گویی به تقاضا‌‌ را داشته باشد.

* صادق سکری-مدیرکل روابط عمومی راه آهن جمهوری اسلامی ایران

انتهای پیام/