کمبود اعتبار، عامل اصلی عدم توسعه کشت زعفران در زنجان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، زعفران در سال‌های اخیر در استان زنجان به صورت پراکنده و نامطمئن در قطعات بسیار کوچک و در اراضی نامرغوب نظیر لابه‌لای باغچه‌ها در کنار سبزیجات و سایر درختان میوه کشت می‌شد.

زعفران حداقل‌ترین قسمت انتهایی گیاه و کلاله سه شاخه‌ای است که البته کلاله چهار شاخه‌ای آن در استان زنجان برداشت شده و از نظر کمیت و کیفیت مورد تائید مراکز تحقیقاتی زنجان قرار گرفته به طوری که به گفته فردین مرادیان، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان پس از بررسی‌ها و تست‌های آزمایشگاهی امتیازی بالاتر از استاندارد کیفیت زعفران خراسان به دست آورده است.

مسوولان سیاسی خراسان رضوی با این تصور که توسعه کاشت زعفران در سطح کشور می‌تواند به افزایش رقبای تولید این محصول بینجامد و یا در قیمت نهایی زعفران تاثیر داشته باشد، اقدام به محدود کردن فروش پیاز این گیاه کرده‌اند.

با وجود تمام این محدودیت‌ها، زنجان توانسته است، طی سال‌های گذشته پیاز مورد نیاز خود را از خراسان تامین کند و هم اکنون در تمام مناطق این استان به غیر از شهرستان طارم، زعفران کشت می‌شود و کشاورزان در سال جاری به محصول خوبی دست یافته‌اند.

علیرضا مرادخانی یکی از زعفرانکارانی است که در 300 مترمربع از زمین زراعی خود 60 گرم زعفران برداشت کرده و قصد دارد با حمایت‌های مالی بانک‌های عامل کشت این محصول را توسعه دهد.

وی از مشکلات زعفرانکاران زنجانی برای تهیه پیاز زعفران به تسنیم گفت: با توجه به اینکه مسئولان خراسان رضوی برای تهیه پیاز زعفران محدودیت‌های زیادی اتخاذ کرده‌اند به همین دلیل چندی پیش با قبول تمامی ریسک‌ها به منظور تهیه پیاز این محصول برای 15 نفر به تربیت حیدریه رفتم و حدود 2 تن پیاز زعفران با وزن متوسط 10 گرم را به استان وارد کردم.

مرادخانی با اشاره به اینکه کشت زعفران سازگاری کافی با شرایط آب و هوایی استان زنجان را دارد، خاطرنشان کرد: به گفته کارشناسان اگر زعفرانکاران زنجانی به تمامی نکات ضروری در حین کاشت و برداشت محصول زعفران توجه کنند می‌توانند شاهد برداشت بیش از حد انتظار یعنی حتی بیش از محصول برداشت شده در خراسان رضوی و جنوبی در مزارع خود باشند.

به گفته خلیل ببری، کارشناس علوفه، برنج و زعفران سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در حال حاضر 30 هکتار زعفرانزار در قطعات کوچک در استان زنجان وجود دارد که به طور متوسط در هر هکتار 5.5 کیلوگرم زعفران برداشت می‌شود البته در میان بهره‌برداران زنجانی افرادی بوده‌اند که حتی به تولید بیش از این مقدار هم دست یافته‌اند اما متاسفانه خراسانی‌ها توزیع پیاز در سایر نقاط کشور را ممنوع کرده‌اند و به همین دلیل اغلب پیاز مرغوبی به دست کشاورزان زنجانی نمی‌رسد.

وی تصریح کرد: با وجود پیگیری‌ها و مکاتبات انجام شده پیازی که خراسانی‌ها به زنجانی‌ها می‌فروشند اغلب یا دیرهنگام به دست بهره برداران می‌رسد و یا مرغوبیت مطلوبی ندارد.

وی با اشاره به اینکه دانش فنی کشت زعفران در استان زنجان وجود دارد، افزود: مشکل اصلی عدم توسعه کشت این محصول کمبود اعتبارات است که امیدواریم این مانع از سوی مسئولان استانی برطرف شود.

تاریخچه زعفران

زعفران یا زعفران خوراکی با نام علمی Crocus sativusگیاهی است از تیره‌ی زنبقیان، سردهٔ زعفرانکه ویژگی سرخوشی داشته و امروزه برخی شرکت‌های دارویی اروپایی از آن بعنوان اینتگراتور ضد افسردگی استفاده می‌کنند.

زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع 10 تا 30 سانتی‌متراست. از وسط پیاز و یا قاعده ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه گلدار خارج شده که به یک تا سه گل منتهی می‌شود.گل‌ها دارای 6 گلبرگ بنفش رنگ هستند که ممکن است در بعضی واریته‌ها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گل‌ها دارای سه پرچم و یک مادگی منتهی به کلاله سه شاخه به رنگ قرمزمتمایل به نارنجی است. قسمت مورد استفاده این گیاه، انتهای خامه و کلاله سه شاخه است که به نام زعفران مشهور است و دارای بوی معطر با طعم کمی تلخ است.

زعفران گران‌ترین ادویه جهان بوده که به سبب رنگ، رایحه، طعم ویژه و دلپذیرش طالبان جهانی دارد و به سبب نیاز آبی کم و اشتغال و درآمدزایی، ارزش دارویی و اقتصادی بالا، فساد ناپذیری و خاصیت انبارداری خوب کاشت آن روز به روز توسعه می‌یابد.

آب و هوای مناسب برای کشت زعفران

زعفران گیاه نیمه گرمسیری است و در مناطقی با زمستان‌های ملایم و تابستان‌های گرم و خشک به خوبی رشد می‌کند.مقاومت آن در مقابل سرما بسیار زیاد است و تا حدود منفی 20 درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند.

در ابتدای پاییز و در هوای معتدل محصول بسیار خوبی می‌دهد و از اواخر اردیبهشت ماه برگ‌هایش زرد و خشک شده و دوره خواب و استراحت پیاز زعفران شروع می‌شود و تا اوایل شهریور ماه ادامه می‌یابد.

اگر در ایام خواب پیاز به ویژه تابستان، زعفران‌زار آبیاری شود پیازها فاسد شده و از بین می‌روند. زمانی که محصولات دیگر نیاز به آب ندارند زمان آبیاری آن فرا می‌رسد و بسته به منطقه و اقلیم و میزان بارندگی به 3 تا 7 بار آبیاری نیاز دارد.

زمان کاشت زعفران شهریور و مهر است و نیاز به آب فراوان دارد و البته زمان آبیاری آن دوره است که فصل آبیاری دیگر گیاهان سپری شده است.

سابقهٔ کاشت زعفران در ایران به ویژه در  قائنات به بیش از 3 هزار سال قبل بازمی‌گردد. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان است و سابقهٔ زعفرانکاری در این منطقه، به 700سال پیش بازمی‌گردد.

زعفران به نام‌های طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت دارد. برای به دست آوردن یک کیلوگرم زعفران خشک به 110 هزار  تا 170 هزار گل زعفران نیاز است.

عفران به علت طعم و رنگ و عطرش کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده‌های غذایی، دارویی و حتی شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از جمله گران‌قیمت‌ترین محصولات به شمار می‌رود. ایران با متوسط تولید 90 تا 93 درصد از مجموع تولید جهانی زعفران-بین 200 تا 300 تن در سال- در این زمینه مقام نخست جهان را به خود اختصاص داده است. اسپانیا با تولید متوسط 25 تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط 25تن، در مجموع مقام سوم را به خود اختصاص داده‌اند.

زعفران تنها دوبار در سال یعنی اول آبان‌ماه-قبل از محصول‌دهی- و اوایل آذرماه -در پایان محصول‌دهی- به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای این گیاه کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد به طوری که از نقش کودک 5 ساله تا سالمند 90 ساله می‌توانند در تولید این محصول سود برد.

با توجه به اینکه حمل و نقل زعفران هزینه بر و گران نیست به جرات می‌توان گفت که این فرآورده توان ارزآوری داشته و تولیدکنندگان آن منفعت زیادی از فروش محصولات خود می‌برند.

عملکرد زعفران

پاییز و زمستان باران و برف روی برگ‌های زعفران می‌بارد و در طول همین ماه‌های سرد هوا است که پیازهای نو تولید و پیازهای قبلی نیز بزرگتر می‌شوند به طوری که در سال هفتم یک پیاز کشت شده با پیازچه‌هایش به بیش از 5 برابر پیاز بالغ می‌شود که دور پیاز مادر قرار دارند.

پس از 7 سال به علت تکثیر همه ساله‌ پیازها، رویش طبیعی کاهش یافته و باید پیازها را از زمین خارج و به زمین دیگری منتقل کرد.

در اریبهشت ماه کم کم برگ‌های زعفران زرد می‌شوند در این زمان برخی از زعفرانکاران برگ‌ها را درو کرده و برای خوراک زمستانی گوسفند و گاو در انبار نگه داری می‌کنند اما بهتر است که برای تقویت پیازها برگ‌ها برداشت نشوند.

متوسط عملکرد زعفران در هر هکتار در سال اول تا هفتم به ترتیب 1.32، 3.95، 7.80، 10.50، 13.20، 9.15 و 7.80 کیلوگرم است.

تاریخچه کشت زعفران در زنجان

محصول زعفران در 300 تا 400 سال پیش در تبریز و سلطانیه کشت می‌شده است اما به دلایل نامعلومی نظیر جنگ، قحطی، بیماری و غیره کشت آن در استان‌های زنجان و آذربایجان شرقی مغفول مانده است.

با توجه به قرار گرفتن استان زنجان در ناحیه خشک ضروری است تا به منظور کاهش خسارات وارده کشت زعفران در زنجان با همت مسئولان رونق یابد.

برای زندگی و کشت و کار لازم است تا مانع از هدر رفت تلخ، آب شیرینی باشیم که به راحتی از دسترس ما خارج می‌شود.

به عقیده کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان به منظور برون رفت از بحران آب بهترین گزینه برای کشت در استان زنجان بوده و علاوه بر آن مانع بزرگی در مقابل مهاجرت روستائیان است.

زعفران به حداقل‌ترین آب نیاز دارد و حدود یک سوم تا یک چهارم آب مورد نیاز سایر محصولات به آب وابسته است و زمانی که تمامی محصولات به سمت برگ‌ریزان می‌رود اوایل پائیز کشت و آبیاری می‌شود و در طول پائیز و زمستان حتی زیر برف به حیات خود ادامه می‌دهد به همین دلیل است که این محصول کاملا ارگانیک و سالم است و در نیمه دوم اردیبهشت که همه جا پرطراوت است برگ‌ها خشک شده و به خواب تابستانه می‌رود.

محسن نورمحمدی، پشتیبان زعفرانکاران در شهرستان‌های زنجان، ماهنشان و ایجرود در گفت‌وگو با تسنیم تصریح کرد: خرید تضمینی محصول زعفران تولید شده، تامین پیاز زعفران مرغوب و گرفتن مجوز بسته بندی زعفران با نام زنجان و صادر کردن آن از جمله هدف‌ها است.

وی ابراز کرد: امیدوارم با همکاری شورای ملی زعفران، سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، استانداری، فرمانداری و مسئولان ذیربط خراسان جنوبی و خراسان رضوی مراحل اخذ مجوزهای بسته‌بندی و صادرات و غیره انجام شود.

نورمحمدی از صادرات 3 کیلوگرم زعفران به کشور ترکیه خبر داد و افزود: زعفران تولید شده در زنجان با زعفران قائنات برابری می‌کند به طوری که بسیاری از مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی زعفران زنجان و قائنات را از هم تشخیص نمی‌دهند.

وی از عدم ارائه تسهیلات به زعفرانکاران در زنجان انتقاد کرد و گفت: امیدواریم مسئولان بانک‌های عامل بانیان کاشت و برداشت زعفران را با ارائه تسهیلات یاری کنند چرا که در وضعیت کنونی که در بحران آب قرار گرفته‌ایم کشت زعفران با ریسک بالا مصداق گام برداشتن در مسیر اقتصاد مقاومتی است.

گزارش از لیلا محمدی

انتهای پیام/ ی