توصیه های صریح و روشن رهبری در باب محیط زیست

به گزارش خبرگزاری تسنیم،  توصیه های صریح، روشن و دغدغه مندانه رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسؤولان و فعالان حفظ منابع طبیعی، محیط زیست و فضای سبز شهری که در هفته گذشته انجام شد، دیداری مهم و مطالبی که ایشان در این دیدار متذکر شدند نیز توصیه هایی قابل توجه بود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار برخی از مهم ترین دغدغه های  زیست محیطی که البته ازجمله مهم ترین دغدغه های مرتبط با سلامت و پیشرفت کشور نیز هست را مطرح و با صراحتی مثال زدنی به مسؤولان این حیطه تذکراتی را گوشزد نمودند. توصیه به هماهنگی، پی گیری، توجه به مبانی  اسلامی در مسأله محیط زیست، مقابله با چالش های بزرگ زیست محیطی، تدبیر، صبر و حوصله، مقابله با زمین خواری و کوه خواری، جرم انگاری صدمه به محیط زیست، مقابله با مصادیق روشن فساد در این زمینه و... تنها برخی از تذکرات صریح معظم له در این جلسه بود. ایشان در پایان این جلسه پس از تذکراتی صریح و روشن به مسؤولان، خاطر نشان کردند که مردم بعد از این باید قضاوت کنند که چه نهادها و افرادی در این زمینه فعالیت و تلاش کردند و چه نهادها و افرادی در این باره کوتاهی نمودند. متن حاضر به اختصار به بررسی برخی از مهم ترین محورهای  بیانات معظم له در این باره می پردازد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی هر ساله توصیه هایی در باب حفظ محیط زیست و درخت کاری ارائه می کردند و تذکراتی  نیز در موارد مختلفی در باب رعایت وضعیت زیست محیطی کشور داشتند اما امسال به مناسبت روز درختکاری و حمایت از محیط زیست، ایشان به اقدامی مهم و اساسی دست زدند و در یک جلسه مشترک، مسؤولان و فعالان حفظ منابع طبیعی، محیط زیست و فضای سبز شهری را گردهم آوردند و در توصیه هایی صریح و روشن، خواستار رسیدگی جدی به وضعیت محیط زیست کشور شدند. متن حاضر به برخی از مهم ترین توصیه های رهبری  معظم در این جلسه می پردازد:

      ضرورت هماهنگی
اولین توصیه رهبری که در همان ابتدای سخنان ایشان نیز جای گرفت، مسأله هماهنگی بود. اگر دستگاه های مختلفی  در باب محیط زیست فعال باشند اما میان آن ها هماهنگی جدی وجود نداشته باشد، خود این امر می تواند معضل ساز و عامل سوء استفاده کسانی شود که در پی منافع شخصی خود و صدمه زدن به محیط زیست هستند. از این روست که رهبر معظم انقلاب در ابتدای سخنان خود خاطرنشان ساختند: «از مشاهده ی این جمعیّتِ بحمدالله بزرگ در ارتباط با مسائل زیست محیطی، هم انسان خوشحال می شود، هم نگران می شود؛ خوشحال از این جهت که بحمدالله این همه نیروی انسانیِ شاداب و گرم و علاقه مند و وارد در کار، متوجّه این مسؤولیّت بزرگ و مهمّند؛ لکن نگرانی ای هم وجود دارد و آن این که آیا این مجموعه ای که شما هستید که از دستگاه های مختلف هستید، حول یک محور، هماهنگی لازم را دارید یا نه؟ اهمّیّت مسأله ی محیط زیست ایجاب می کند که همه ی  دستگاه هایی که به نحوی با مسأله ی محیط زیستیِ انسان در کشور مرتبطند، با یکدیگر به صورت صمیمانه همکاری کنند... اگر ما حقیقتاً با هم همدل، هم زبان، هم نیّت نیروهایمان را روی هم بگذاریم - همه ی کسانی که اطراف این قضیّه هستند - این کار را می شود حل کرد. فلان کشور یک پنجم خاک ما وسعت دارد، دو برابر ما جمعیّت دارد، مشکل آلودگی هوا را حل کرده؛ پس می شود (حل) کرد. بنابراین این کار ممکن است؛ ما هم می توانیم حل کنیم. مسأله ی غبار را - به قول معروف این ریزگردها را - مثلاً می شود حل کرد؛ این ها قابل حل است، البتّه صبر، حوصله، تدبیر، دنبال گیری و این چیزها لازم است. مسأله ی محیط زیست، مسأله ی این دولت و آن دولت نیست؛ مسأله ی  طولانی مدّت است؛ مسأله ی زید و عمرو نیست؛ مسأله ی این جریان و آن جریان نیست؛ مسأله ی همه ی کشور است؛ همه باید دست به  دست هم بدهند و این مشکل را حل کنند.»

      اهمیت پی گیری
دومین توصیه مهم رهبری در این جلسه، مسأله پی گیری بود: «مناسبت جلسه ی امروز ما این است که ما هر سال در هفته ی نهال کاری و روزهای مربوط به محیط زیست و مانند این ها، به صورت نمادین یکی دو درخت اینجا بر زمین می نشاندیم؛ خب، احساس وظیفه ای بود که مردم توجّه پیدا کنند به مسأله ی درخت کاری؛ بی تأثیر هم نبوده. به درخت کاری - به خصوص در برخی از مناطق کشور، ازجمله تهران - در این سالها توجّه شده است؛ برخی از کمبودها و مشکلاتی که در گذشته به وجود آمده، به تدریج اندکی حل شده؛ لکن همه ی مسأله این نیست. امسال به نظر ما رسید که به مناسبت اهمّیّت مسائلی که امروز ما دست به گریبان با آن مسائلیم، خوب است که این جلسه را تشکیل بدهیم و قدری مطالبی را عرض بکنیم. بعد هم دنباله ی کار رها نشود و مسؤولان در پی یک اقدام اساسی و جدّی در (حلّ) مسائل مربوط به محیط زیست ان شاءالله باشند. البتّه برای من یک گزارشی آوردند از صحبتهایی که در این چند سال - از سال 77 تا امروز، پانزده سال - درباره ی این مسأله کرده ایم، خیلی حرفها گفته شده، توصیه ها شده، لکن توصیه به تنهایی علاج و درمان مشکلات بزرگ نیست. یک تحرّک و حرکت جدّی ای باید دنبال کار باشد. البتّه کارهای خوبی هم در این سالها انجام گرفته که چشم به آن ها هم نمی شود بست... یکی از مشکلات عمده ی ما در کشور - که این را برحسب تجربه من عرض می کنم به شما برادران و خواهران عزیز - پیگیری نکردن است؛ کار را خوب شروع می کنیم (امّا) پیگیری لازم همیشه وجود ندارد؛ در بعضی از موارد چرا؛ هرجا خوب پیگیری کردیم، به نتایج خیلی خوب رسیدیم، در بسیاری از جاها هم کار، وسط کار متوقّف می شود، پیگیری نمی شود؛ این یکی از مشکلات اساسی است. هرکدام از شماها در بخشهای مختلف، مدیریّتی دارید؛ مدیران کشور باید به این مسأله توجّه کنند که پیگیری بسیار مهم است.»
      ضرورت توجه به مبانی اسلامی در محیط زیست
بخش مهمی از سخنان رهبر معظم انقلاب در این دیدار، به تبیین جایگاه محیط زیست در اندیشه اسلامی اختصاص داشت که البته با توجه به اهمیت این بخش لازم است که در جای خود مفصل به این امر پرداخته شود. خلاصه آنچه رهبر معظم انقلاب در این باره بیان داشتند چنین است: «نظر اسلام نسبت به زمین و کره ی خاکی این است که زمین مال همه است. متعلّق به بعضی نیست؛ بعضی حقّ بیشتری از بعض دیگری ندارند؛ متعلّق به نسلی دونِ نسلی  نیست؛... همه ی آنچه در زمین است و متعلّق به زمین است، برای شما انسانها آفریده شده؛ بنابراین... باید تخریبش نکنید. همه چیزش هم (با ارزش) است؛... خداوند متعال که خالق این زمین و خالق شما است، شما را موظّف کرده است که این زمین را آباد کنید؛ یعنی ظرفیّتهای موجود در این مجموعه ی کره ی ارضی را به فعلیّت برسانید... یک آیه ی دیگر درباره ی الدّ الخصام است؛ یعنی لجوج ترین، خبیث ترین، سرسخت ترین دشمنان که خصوصیّاتی برایش ذکر می شود؛ یکی از خصوصیّات این است: حرث و نسل را از بین می برد، فاسد می کند؛ کشت را - یعنی تولید گیاهی را و تولید انسانی را - نابود می کند و از بین می برد.»

      ابرقدرت های زورگو؛ منهدم کننده محیط زیست
بخشی دیگر از سخنان رهبری که علی رغم اهمیت فوق العاده آن در این جا به اختصار اشاره می شود، این است که ایشان نظام سلطه گر کنونی حاکم بر عالم را منهدم کننده و نابودکننده محیط زیست خواندند و شواهدی برای آن ارائه نمودند: «امروز اگر شما نگاه کنید در سیاستهای دنیا می توانید پیدا کنید کسانی را که همین کار را بالفعل با همه ی ملّتها و یا با بسیاری از ملّتها دارند انجام می دهند؛ اِهلاک حرث و اِهلاک نسل؛ این را خدای متعال فساد می داند... شما دیدید در قضیّه ی «پیمان کیوتو» آمریکا به عنوان یک دولت قلدر ایستاد... یعنی وقتی انسانهایی پیدا شدند که احساس مسؤولیّت نکردند، ثروتهای عمومی عالم را خواستند تبدیل کنند به ثروت شخصی، از هر امکانی  برای فربه کردن وجود خودشان استفاده کنند، نتیجه می شود این. قلدری بشر، خط شکنی های قلدرمآبانه و گردن کلفتی های قدرتهای بشری، قدرتهای زر و زور در دنیا و در سطح جهان یک چنین نتایج و آثاری دارد.»

      فرسایش خاک، آلودگی هوا، معضل آب
در بخش مهم دیگر، رهبر معظم انقلاب به تفصیل از سه معضل اصلی فرسایس خاک، آلودگی هوا و معضل آب سخن به میان آوردند و در مورد هر کدام به تفصیل مطالبی را بیان کردند که در این مختصر ما به جملاتی کوتاه از هر یک از این سه معضل اکتفا می کنیم: «فرض بفرمایید فرسایش خاک در کشور بر اثر سهل انگاری ها و بدعمل کردن ها و ندانم کاری ها؛ فرسایش خاک چیزی نیست که بعد بشود به آسانی جبرانش کرد. قضیّه ی خاک از قضیّه ی آب مهم تر است؛... مسأله ی آلودگی هوا. جزو مسائل مهمّ زیست محیطیِ امروز ما در کشور، مسأله ی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور است؛ در تهران و کلان شهرهای کشور؛ خب، مسأله ی مهمّی است، این را می شود پیشگیری کرد، می شود هم علاج کرد...»

      این چیزها تبلیغاتی نیست
تذکر مهم دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار این بود که مسؤولان از نگاه تبلیغاتی در این زمینه خودداری کنند و با نگاهی عملی و اقداماتی جدی به  سراغ این وظیفه مهم بروند: «باید با جدّیّت سراغ این مسأله رفت. این چیزها چیزهای تبلیغاتی نیست؛ این ها از آن اموری نیست که اوّل تابلویش را باید زد؛ (بلکه) اوّل باید کار را انجام داد. وقتی کار انجام گرفت، همه ی مردم بدون تابلو (هم) احساس می کنند.»

      جنگل ها و مراتع
«یک مسأله، مسأله ی جنگلها و مراتع است؛ این جنگلهای ما و مراتع ما، هم ریه های تنفّسی شهرها و محیطهای  زندگی اند، هم نگهبان خاکند و خاک را که این همه درباره ی اهمّیّتش گفتیم، حفظ می کنند؛ این جنگلها را باید حفظ کرد. متأسّفانه در بخشهای مختلف کشور، این جنگلهای متراکم و انبوه شمال کشور بعضاً مورد چپاول و غارت و بعضاً آخر مورد بی توجّهی و بی اهتمامی قرار می گیرد.»

      بهانه های به ظاهر خوب برای دست اندازی به محیط زیست
«من تأکید می کنم اجازه ندهید به این جنگلها دست درازی بشود؛ بخشهای مختلف کشور که مسؤولیّتی در این زمینه دارند، از منابع طبیعی گرفته تا محیط زیست تا بقیّه ی دستگاه هایی که ارتباطی با این قضایا دارند، اجازه ندهند با بهانه های مختلف - از شهربازی درست کردن و جذب گردشگر و هتل داری و مانند این ها بگیرید تا مدرسه ی علمیّه و حوزه ی علمیّه؛ همه ی این ها بهانه هایی می شوند و شده تاکنون - که جنگلهای ما دست بخورند، به آن ها تعرّض بشود؛ به جنگلها تعدّی بشود و تاکنون به جنگل تعدّی شده؛ جلویش را با استحکام کامل بگیرید.»

      زمین خواری و کوه خواری
«یک مسأله، پدیده ی زمین خواری است. البتّه پدیده ی زمین خواری پدیده ی جدیدی نیست؛ قدیمی است؛ ما از دوره ی نوجوانی و جوانی مکرّر می شنفتیم زمین خواران، زمین خواران! خب، توقّع این بوده است که در نظام اسلامی  و جمهوری اسلامی این پدیده متوقّف بشود؛ اجازه ندهیم کسانی بیایند با دست اندازی به زمینهای گوناگون اطراف شهر و حومه های شهر و مناطق خوب، ثروت عمومی را به نوبه ی خود تبدیل کنند به ثروت شخصی. این بوستان عظیمی که فرض کنید در فلان نقطه ی شهر واقع است، یک ثروت عمومی است؛ (این که) کسانی بیایند با زرنگی، با دست کاریکردن قانون، با احیاناً خریدنِ یکی دو نفر آدم سست عنصر در فلان دستگاه، این ثروت عمومی را تبدیل کنند به ثروت شخصی خودشان، خیلی رنج آور است! حالا بحث زمین خواری، یواش یواش شده کوه خواری! بنده گاهی که می روم ارتفاعات شمال تهران و نگاه می کنم، انسان واقعاً خیلی متأسّف می شود. بارها من در دیدار با مسؤولین شهری و مسؤولین دولتی و مانند این ها این مسائل را در میان گذاشته ام. خب تلاش هم کرده اند لکن قاطع باید برخورد کنند. مسؤولین باید در مقابلِ این سوءاستفاده کننده قاطعیّت به خرج بدهند؛ عُرضه باید به خرج بدهند؛ نگذارند فلان آدمِ سوءاستفاده چی با شیوه های مشخّص (سوءاستفاده کند.) انسان از آن بالا که نگاه می کند، می فهمد و می بیند که چه کار دارند می کنند. اوّل می روند اجازه می گیرند، یک تأسیساتی در انتهای یک زمین درست می کنند؛ بعد که انتهای زمین مال آن ها شد، همه ی سطح زمین به طور طبیعی قابل نقل وانتقال خواهد شد؛ از این کارها می کنند. این شمال تهران و غرب تهران، در واقع مجاری تنفّسی شهر تهران است؛ ارتفاعات شمال تهران را یک جور، طرف زمینهای غرب تهران را یک جور. در مشهد - شهر ما - من رفتم دیدم طرف ارتفاعات جنوب شهر که درواقع مرکز تنفّس شهر است، دارند افرادی آن بالا خانه می سازند، هتل می سازند، ساختمانهای چند طبقه می سازند!»

      لزوم جرم انگاری صدمه به محیط زیست و فرهنگ سازی حفظ محیط زیست
نکته مهم دیگری که رهبری بر آن تأکید کردند، مسأله جرم انگاری تخریب محیط زیست و نیز فرهنگ سازی حفظ محیط زیست بود: «این ها بد است، این ها غلط است؛ جرم بدانید این ها را. یکی از کارهای اساسی «جرم انگاری» در قانون است؛ این ها را باید جرم دانست در قانون و این کسانی که این کارها را می کنند، تعقیب قضائی کرد... اگر خدای نکرده در داخل دستگاه ها کسانی هستند که کوتاهی می کنند، با آن ها شدیدتر برخورد کنید؛ این ها جزو کارهای لازم و اساسی است. هم منابع طبیعی، هم شهرداری، هم محیط زیست، هم دستگاه های نظارتی - همه ی  این ها - بایستی با این وضع اَسَف بار مقابله کنند. بالاخره حفظ محیط زیست و رعایت محیط زیست، یک وظیفه ی  حاکمیّتی است؛ البتّه مردم هم نقش دارند؛ مردم می توانند نقشهای خوبی ایفا کنند، همکاری کنند؛ شرطش این است که دستگاه های حاکمیّتی به طور جدّی دنبال قضیّه باشند. اگر جدّیّت به خرج بدهند، مردم هم به این ها کمک خواهند کرد.... جرم انگاریِ تخریب محیط زیست. دستگاه قضائی و دستگاه های ضابط و پیش از آن ها قوانین مجلس، باید روی این تکیه بکنند. البتّه قوانینی داریم و الان قوانین خوبی هست، منتها بازنگری لازم است؛ بایستی  تخریب محیط زیست جرم محسوب بشود؛ به عنوان جرم بایستی تعقیب بشود. پالایش و بازنگری قوانین موجود، تقویت نظارتهای بی اغماض - نظارت انجام بگیرد، هیچ گونه اغماضی هم در این نظارتها صورت نگیرد و رؤسای دستگاه ها شخصاً نظارت کنند - و شاید از جهتی از همه مهم تر، فرهنگ سازی است؛ فرهنگ سازی؛ مردم بدانند که اهمّیّت حفظ محیط زیست چقدر است. این را از دبستان باید شروع کنیم، در کتابهای درسی؛ باید بچّه های ما اهمّیّت مرتع و جنگل و هوا و آب و خاک و دریا و مانند این ها را از کودکی بفهمند و روی آن حسّاس باشند. حفظ حریم محیط زیست باید جزئی از فرهنگ عمومی بشود. البتّه نقش رسانه ی ملّی را هم نباید نادیده گرفت، بایستی حتماً رسانه ی ملّی نقش ایفا کند امّا مردم هم می توانند کار کنند.»

      تهیه سند ملی، همکاری، پیوست محیط زیستی
توصیه روشن دیگر رهبری، سه گام اساسی تهیه سند ملی محیط زیستی؛ همکاری همه دستگاه های مسؤول و الزامی کردن پیوست زیست محیطی بر برنامه های سازندگی بود: «(پس) اوّلاً تهیّه ی سند ملّی برای مسائل محیط زیست؛ (و بعد) همکاری دستگاه ها که اوّل اشاره کردم که همه ی دستگاه ها باید به جد با همدیگر همکاری کنند؛ (و بعد) پیوستِ محیط زیستی برای همه ی برنامه های سازندگی. همه ی برنامه های سازندگی از شهری و صحرایی و صنعتی و بقیّه ی طرحها، حتماً یک پیوست محیط زیستی باید داشته باشد؛ جادّه می خواهید بکشید، مشخّص باشد که تأثیرش در محیط زیست چیست؛ کارخانه می خواهد نصب بشود، باید معلوم باشد که تأثیرش در محیط زیست چیست؛ بعضی از مسائل تجاری، بعضی از نقل و انتقال ها و کارهای بازرگانی؛ این ها بایستی پیوست محیط زیست داشته باشد.»

      چشمان طمع کار به ارتفاعات تهران؛ اینجا مال مردم است
از نکات در ظاهر حاشیه ای اما مهم این دیدار آن بود که رهبر معظم انقلاب با ذکر موردی مشخص از وجود چشمانی  طمع کار به ارتفاعات تهران به صراحت تذکری را به مسؤولان دادند و از نگرانی ای جدی و موردی سخن به میان آوردند: «یک جاهایی هم هست در اطراف تهران - حالا این را من اینجا بگویم - طرف شرق تهران، یک بوستان بزرگی است، یک منطقه ی خیلی وسیعی است بین بزرگراه بابایی تا ارتفاعات قوچک؛ یک زمینی است متعلّق به ارتش. بنده گاهی اوقات در این مسیرهای صبحگاهی در بعضی از روزها از آنجا می رویم و ارتفاعات را حرکت می کنیم، راه می رویم؛ من هروقت آنجا می روم، دلم می لرزد! چون می دانم ده ها چشم طمع کار متوجّه اینجا است. کارهایی هم شروع کردند، ما جلویش را گرفتیم، یک تشری زدیم، دعوایی کردیم؛ می دانم موقّتاً دست برداشتند، امّا منتظرند یک غفلتی صورت بگیرد؛ یا این حقیر نباشم، یا غفلتی پیش بیاید، بالاخره بروند اینجا را تصرّف کنند؛ واقعاً انسان دلش می لرزد؛ یک بوستان بزرگِ شاید چند صد هکتاری - نمی دانم چقدر است - که اصلش هم ظاهراً متعلّق به ارتش بوده لکن الان مورد استفاده ی ارتش نیست و مورد اختلاف بین ارتش و وزارت اطّلاعات و این ها است. به نظر من اینجا مال مردم است؛ اینجا باید به صورت یک گردشگاه عمومی مردمی دربیاید. مکرّر هم من این را پیغام دادم به مسؤولین گوناگون، شهرداری باید برود اینجا را تصرّف کند، در اختیار مردم بگذارد. جای بسیار وسیع، خوب، خوش آب و هوا در شرق تهران، پُر درخت. حتّی من یک وقتی آنجا دیدم یک گله ی آهو یا بز کوهی بود که از دور دیده می شد؛ یک جای این جوری. (این) در اختیار مردم قرار بگیرد، مردم بروند استفاده بکنند. اگر کوتاهی بشود، آنجا هم مثل بعضی جاهای دیگر (خواهد شد) که متأسّفانه کوتاهی شد و یک وقت دیدیم که ساختمانها آنجا سر بلند کردند و مدّعی پیدا شد، بعضی از دستگاه ها هم متأسّفانه از روی غفلت - نه از روی غرض - فلان زمینها را به کارمندان خودشان دادند، آن ها هم به یکی دیگر فروختند؛ این کارهایی و بی انضباطی هایی که متأسّفانه در زمینه ی زمینها و در زمینه ی این منطقه ی تنفّسی شهرهای بزرگ به وجود می آید و از این قبیل (قبلاً هم) به وجود آمده است.»

      مردم قضاوت کنند
در پایان رهبر معظم انقلاب اسلامی پس از ذکر این تذکرات صریح و روشن و قاطع، خواهان آن شدند که مردم بر عملکرد دستگاه ها نظارت کنند و بر اساس معیارها به مسؤولان نمره بدهند: «به هر حال مسأله مسأله ی بسیار مهمّی است؛ کار کار مهمّی است. ما در این زمینه ها همیشه هر سال صحبت کرده ایم. من حالا این ها را گفتم تا در معرض اطّلاع مردم و قضاوت مردم قرار بگیرد و بر این اساس نمره بدهند به دستگاه ها. معیار، دست مردم باشد، به دستگاه ها نمره بدهند، قضاوت کنند راجع به دستگاه ها که کدام دستگاه توانست درباره ی محیط زیست این اقدامات را بکند و این موفّقیّتها را به دست بیاورد و کدام دستگاه نتوانست. امیدواریم ان شاءالله خداوند همه ی شماها را از کسانی قرار بدهد که می توانید در این زمینه ها کار کنید.»

انتهای پیام/