طبیعت بکر ساربوک گردشگران نوروزی را فرا می‌خواند
خبرگزاری تسنیم: روستای ساربوک از توابع شهرستان قصرقند از طبیعتی بسیار زیبا و جذاب و بکری برخوردار است که هر ساله گردشگران زیادی را به سوی خود فرامی‌خواند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قصرقند، شهرستان قصرقند دارای آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی بکر و بسیار جذابی است که در ایام نوروز می‌توان بخشی از سفر خود به سیستان و بلوچستان را به این منطقه اختصاص داد.
شالیزارهای سرسبز و نخلستان‌های انبوه، باغات میوه‌های گرمسیری، بناهای تاریخی و باستانی، جاذبه‌های طبیعی و آبشارهای زیبا و بکر و غیره، هر یک از جذابیت فراموش ناشدنی برخوردار بوده که دیدن این طبیعت زیبا خالی از لطف نیست.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر در باره این روستای زیبا و سرسبز و سرشار از جاذبه‌های طبیعی و بکر اظهار داشت: یکی از مناطق زیبا و جذاب قصرقند، روستای ساربوک است. روستای ساربوک مرکز بخش ساربوک روستایی نیمه کوهستانی در 45 کیلومتری شهرستان نیکشهر و 19 کیلومتری شهرستان قصرقند قرار دارد.
خیرالنساء امیری گفت: رودخانه کاجو که از جنوب ساربوک می‌گذرد، بخشی از رودخانه بزرگی است که به طرف دشتیاری روانه می‌شود و یکی از منابع اصلی تامین آب دشتیاری را تشکیل می‌دهد. این رودخانه از نقاط کوهستانی و مرتفع سرباز به طرف ساربوک حرکت کرده و پس از عبور از قصرقندبه شاخه اصلی رودخانه دشتیاری می‌پیوندد و به سوی دریای عمان روانه می‌شود.
وی افزود: نوع جریان آب این رودخانه سیلابی است. پس از باران‌های موسومی که در فصل تابستان می‌بارد، به دلیل عدم پوشش گیاهی و شیب تند آن، با شدت فراوان به طرف مناطق پایین دست حرکت کرده و اراضی آبرفتی در مسیر خود را مورد هجوم قرار می‌دهد.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر بیان کرد: رودخانه کاجو فصلی بوده و در سایر فصول خشک است و اثرات مفیدی بر عمران و آبادی نواحی اطراف خود ایفا می‌کند. در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی به‌ویژه قنات‌ها اثرگذار است. رودخانه کاجو به‌دلیل نوع ساخت زمین شناسی در طول سال دارای آب (آب جاری در بستر رودخانه) است.
امیری گفت: آب و هوای این منطقه فوق‌العاده گرم است به طوری که متوسط دمای سالیانه آن به بیش از 30 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، خرداد و تیر گرم‌ترین ماه‌های آن تلقی می‌شوند.
وی عنوان کرد: از شهریور ماه تا اردیبهشت هوای آن مطلوب و بهاری است، دی ماه سردترین ماه سال در این منطقه به حساب می‌آید و دمای آن بین 10 تا 20 درجه سانتی‌گراد است. به دلیل نزدیکی به مناطق کوهستانی شرقی و شمالی سرباز، این روستا نسبت به شهر نیکشهر و نواحی اطراف آن هوای خنک‌تری دارد.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر تصریح کرد: ریزش‌های جوی منطقه بیشتر از نوع بارش است. نوع بارش به صورت رگبارهای کوتاه و شدیدی است که کوه‌های عریان را شست‌وشو می‌دهد و سیلاب‌های شدیدی را ایجا می‌کند. بیشتر بارش‌ها، تابستانه بوده که از اواخر تیر و مرداد می‌بارد. بارش‌ها از نوع موسومی بوده و در فصل تابستان اثر مثبتی بر کشت برنج دارد. میزان محصول وابستگی مستقیمی با بارش در طول تابستان دارد.
امیری افزود: درخت خرما در نواحی گرمسیری ایران پرورش می‌یابد. حیات جامعه ساربوک، یک رکن اساسی آن بر درخت خرما استوار است. در پاره‌ای از روایات دینی به عنوان یک میوه بهشتی یاد می‌شود. وجود اسامی متعدد و انواع درختان خرما (بیش از 30 گونه درخت خرما) نشانگر اهمیت بیش از حد درخت خرما در این منطقه است فقط برای درک اهمیت خرما برای یک ساربوکی کافی است به چند جمله توجه شود.
وی بیان کرد: وقتی فردی فوت می‌کند، به کسی که بر او نماز خوانده درخت خرما تعلق می‌گیرد. همچنین کسی که مریض می‌شود یا به مشکلی دچار می‌شود، یک درخت خرما صدقه می‌دهد. فردی که ازدواج می‌کند، 60 اصله نخل خرما در قدیم به عنوان مهریه به عروس تقدیم می‌کردند که این رسم اکنون به فراموشی سپرده شده و پول و منازل مسکونی جایگزین آن شده است.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر گفت: وجود اسامی مختلف برای یک شی از جمله درخت خرما بیانگر ارزش آن شی است. بردن محصول خرما به کشورهای عربی برای هدیه دادن به اقوام و دوستان از دیگر رسومات مردم این دیار است.
امیری متذکر شد: قبل از پیدایش و توسعه کارخانجات مواد غذایی، خرما تنها منبع تغذیه مردم این ناحیه بوده است و 80 درصد نخل‌های این روستا مضافتی هستند. رنگ، طعم، نوع هسته، شکل برگ درختان، قطر تنه، انواع درختان خرما با هم تفاوت دارد. درختان خرما در روستا به دلیل کمبود زمین قابل کشت دارای اشکال ردیفی، مجتمع و متراکم هست.
وی افزود: برای جمع‌آوری خرما مردم روستا به وسایلی از قبیل کَچ (سبد مخصوص حمل خرما)، سُند (سبد مخصوص نگهداری خرما)، مُرداک (وسیله بالا رفتن از درخت خرما) و ریز (طنابی برای پایین آوردن محصول خرما از درخت) نیاز دارند.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر گفت: انواع و گونه های درختان خرمای ساربوک عبارتند از؛ مضافتی، کُروچ، کَلَمی، حساب، دِسْکی، نیپگی، آبدانی، رابون پوری، رابی، مُوس بالی، هَیْکَل، روزبهانی،کُتمی، اگری، دیگِر، تِرانی، گُشْ، شَکَری، کروچک، ترکی کروچ، هَلینگی، روگنی، عاشه‌ای، گِل کَند، آشوبَه، بَرْنی و کَنْبر کروچ.
برنج‌کاری
امیری به شالیزارهای سرسبز منطقه اشاره کرد و افزود: وجود آب و هوای گرم و قنوات پر آب، موجب کاشت برنج از دهه‌های گذشته در روستا شده است، تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت به شکل سنتی انجام می‌شود و از جمله تنها روستاهایی است که در گذشته بیشتر انواع برنج شامل چامپا، دُم سیاه و سدری بوده اما در حال حاضر آمل3، خزر و هزاری است که از اقام پر محصول برنج هستند و در ساربوک کاشته می‌شوند.
وی بیان کرد: نکته مهم در تولید محصولات کشاورزی ساربوک، تولید برای معیشت است نه برای تجارت و خرید و فروش به غیر از خرما و تا حدودی برنج و سایر تولیدات جنبه مصرف شخصی و خانوداگی دارد.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر عنوان کرد: اقتصاد این روستا بر کشاورزی استوار است. برنج رکن اساسی کشاورزی ساربوک است، برنج را اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت می‌کارند و در اواخر تیر و مرداد برداشت می‌کنند. در مناطق گرمسیری بلوچستان، در تمام طول سال به دلیل گرمای هوا امکان کاشت و برداشت برنج وجود دارد.
امیری گفت: برنج کاری به روش سنتی بیشتر به صورت خانوادگی انجام می‌شود فقط مقدار کمی از برنج برداشت شده به فروش می‌رسد.
حشر مدت (hasher madat)
وی عنوان کرد: روزی که برنج کاری صوت می‌گیرد، روز حَشَرْ مَدَتْ (hasher madat) گفته می‌شود. خوشه‌های برنج را پس از درو کردن در محلی به نام جوهان (joohan) جمع می‌کنند و بعد از سه روز آن را با استفاده از گاو از کاه جدا کرده و در اصطلاح این عمل را مُوش (moosh) یامُش (mosh) می‌گویند.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر افزود: سپس برنج را در برابر باد قرار داده تا پاک شود به این عمل یردادن (year) گفته می‌شود. و آن را برای استفاده در طول سال در کیسه‌های بزرگ «کامبا kamba » یا گُوالِگْ (govaleg) قرار می‌دهند. بزرگترین زمین‌های کشاورزی این روستا در «رایدر» هستند. سابقه کشت برنج در این روستا بیش از یک قرن است و نخستین نوع برنج کاشته شده در این روستا از شمال ایران وارد ساربوک شده است.
امیری گفت: ساربوک روستایی است که با توجه به خشکسالی‌های اخیر از حداقل نیم قرن گذشته به طور مستمر در آن برنج کاشت می‌شود. برنج‌کاران در گذشته انواع برنج «دُم سیاه، چامپا و سدری» می‌کاشتند اما در حال حاضر بیشتر برنج خزر، آمل3 و سایر انواع برنج‌های پر محصول و زود بازده را می‌کارند.
داز
وی افزود: داز درختچه‌ای جنگلی است، که در حوالی روستای ساربوک و داخل دره‌ها و رودخانه‌ها می‌روید، از برگ درخت داز وسایلی به‌دست می آید که عبارتند از؛ ریز(reyz)، سُند (sond)، سَبْت (sabt)، پیش بند (Peesh band)، مرداک (mordak)، تَگَرد (tagard)، کَمْب (camb)، کوْنَل (counal).
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر در مورد قدمت این روستا بیان کرد: دقیقا سابقه سکونت در ساربوک مشخص نیست. وجود چندین قبرستان که کسی از سابقه و قدمت آنها خبر موثق ندارد حاکی از دیرینه بودن ساربوک است. ساربوک یکی از قدیمی‌ترین روستاهای بلوچستان است و دارای قلعه بوده و روستایی خان‌نشین است.
امیری گفت: ساربوک دارای 7 محله معروف از قبیل کلات بازار، بازار تولگانی، برزاد بازار، بازار مورتینسی‌ها، بازار دن سری‌ها، پشت بازار و بازار عشایر است.
وی عنوان کرد: این روستا دارای شکل طولی است، محله برزاد پرجمعیت‌ترین محله است و محله پشتی کمترین جمعیت را دارد. محله کلات یا بازار محل استقرار خان بوده است و قلعه خان در آن قرار دارد. محله تولگانی، مراکز آموزشی و ادارات دولتی و فروشگاه‌ها را در خود جای داده است.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر گفت: طوایف مختلفی در روستای ساربوک زندگی می‌کنند که شامل طایفه حاکم، طایفه رئیسی، درزاده، داودی‌ها (استا)، نوکری است.
امیری تصریح کرد: ساربوک از گذشته‌های دور یکی از روستاهای بلوچستان بوده که با توجه موقعیت جغرافیایی، آب فراوان، استعدادهای کشاورزی، سابقه و قدمت تاریخی و جمعیت ثابت و یکجانشین مورد توجه بوده است شاید به همین دلیل ساربوک روستایی خان‌نشین بوده است.
وی خاطرنشان کرد: "میر یارمحمد و غلام محمد" جزو مشهورترین خان‌های ساربوک بوده و هستند. مردم این روستا در کارهای سیاسی و تعیین سرنوشت خویش علاقه‌ای وافر دارند. مردم ساربوک راستگو ، سختکوش، علاقه‌مند به کار کشاورزی و بردبار هستند. تحمل آنها در برابر مشکلات زیاد است و در دوستی و مهمان‌نوازی مردم این دیار شهره عام و خاص هستند. آنها به تفریح و مسافرت بسیار علاقه دارند، همچنین مردم این ناحیه و روستاهای اطراف، میل و گرایش زیادی طبق سنت پاک رسول (ص) به ازدواج دارند.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر عنوان کرد: مردم این روستا طلاق دادن را کاری زشت می‌شمرند. بیشتر ازدواج‌ها به صورت خویشاوندی و فامیلی است، امری که در بین تحصیلکردگان این روستا به وفور مشاهده می‌شود. از نظر مذهبی سخت پایبند به اعتقادات خود هستند. نماز جمعه در مسجد جامع این روستا واقع در محله برزاد و تولگانی خوانده می‌شود.
باورهای کهن مردم ساربوک
امیری در باره باورها و اعتقادات مردم این روستا بیان کرد: مردم این روستا در گذشته به چیزی به اسم پیر اعتقاد داشتند. برای تراشیدن سر فرزندان خود به محلی به اسم «پیر سهراب و زیارت کلمت» می‌رفتند و با کشتن گوسفند سر بچه‌های خردسال را می‌تراشیدند اما این رسم در حال حاضر منسوخ شده است.
وی افزود: مردم برای رفع برخی از مشکلات خود به نزد روحانیونی که تعویض می‌دهند مراجعه می‌کنند (روستای پارگ در شهرستان چابهار) و اعتقاد خاصی به این روحانیون دارند. تا رفع رجوع و مشکل کنند. همچنین برای مشخص کردن فردی که دزدی کرده است، از آیینه استفاده می‌کنند البته فقط افرادی خاص به آن اعتقاد دارند. برخی دیگر نیز به « سحر و باطل اعتقاد دارند. امری که بیشتر در میان زنان این روستا رواج دارد. گواتی یکی از نیروهایی است که برای رفع بیماری‌ها استفاده شده است.
رسم ششگانی
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر گفت: در گذشته، قبل از اینکه تلویزیون، رادیو، ویدئو و سایر وسایل ارتباط جمعی کاربرد آنها به طور گسترده رایج شود، معمولاً وقتی جایی شب‌نشینی می‌شد به ویژه زمانی که در خانواده نوزادی به دنیا می‌آمد، خویشان و نزدیکان خانواده هفت شب پشت سر هم تا پاسی از شب به رسم ششگانی دور هم می‌نشستند، فردی از میان آنها، قصه می‌گفت و حاضرین شنونده بودند.
آداب و رسوم عروسی در ساربوک
امیری تصریح کرد: قبلا جوانان در این منطقه زود ازدواج می‌کردند اما با افزایش سطح تحصیلات در این روستا ازدواج در سن 25 سالگی به بالا برای مردان و 22 سالگی برای زنان روی می‌دهد مگر در مواردی خاص ازدواج در سنین پایین صورت می‌گیرد. معمولا برای خواستگاری از فرد رابطی استفاده می‌شود که از طرف خانواده پسر به خواستگاری دختر می‌رود. عروسی را در زبان ساربوکی «سیر» می‌گویند.
وی افزود: در ساربوک رسم بر این است که شخص داماد 60 نفر درخت خرما و یک قطعه زمین به اندازه بلوچانی زمین و 200 مثقال طلا به عروس به عنوان جهاز می‌دهد. که امروزه پول جایگزین درخت خرما شده است.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر خاطرنشان کرد: عروسی حدود سه شبانه‌روز طول می‌کشد. در دوران نامزدی رسم است که پسر و دختر همدیگر را نمی‌بینند یا خیلی کم می‌بینند، البته در حال حاضر این مسئله فروکش کرده و روابط بسیار نزدیکتر شده است. داماد را در روز عروسی برای استحمام به قنات اطراف سوار بر شتر و یا ماشین می‌برند، جوانان هم‌سن و سال او را همراهی می‌کنند. برخلاف سایر نقاط ایران در این منطقه داماد به خانه عروس می‌رود. پس از مراسم عروسی روز بعد از آن روز مبارکی خوانده می‌شود.
قلعه شهداد
امیری گفت: به نقل از بزرگان و ریش‌سفیدان روستای کوشوک در قدیم دارای قلعه‌ای بوده به نام "شهداد" که در روستای کوشوک واقع است و به گفته تاریخ شناسان قدمت این قلعه به 700 سال پیش می‌رسد. چنانچه 30 سانتی‌متر خاک داخل این قلعه را در بیاوریم به انواع و اقسام ظروف سفالی که با نگاره‌های عجیب نقاشی شده‌اند دست می‌یابیم.
آبشار آبند ساربوک
وی افزود: این آبشار به دلیل کمی بارش در منطقه فصلی بوده و بیشتر در فصول بارش جریان دارد و در 5 کیلومتری کوه آبند واقع شده که دارای مناظر و آبشارهای زیبا و دل‌انگیز است. از دیگر آبشارهای این منطقه می‌توان به آبشارهای آبادی گرکور، سهاکی، نابئین، آبند اشاره کرد.
درخت کرک یا انجیر معابد
امیری به درخت انجیر معابد اشاره کرد و افزود: یکی از قدیمی‌ترین درختان و از آثار باستانی بخش ساربوک درخت (کرک) انجیر معابد است که در روستای کوه بن واقع بودهو از قدمتی چند صد ساله برخوردار است.
وی گفت: به گفته قدیمی‌ها و بزرگان روستا این درخت نماد پایداری و استقامت مردم روستا و نماد دوستی بوده است که هنوز هم با گذشت چند سال از کوچ مردم کوه بن به روستای حاجی‌آباد مثل کوه استوار و سرسبز ایستاده است. این درخت در کنار مسجد داخل بازار کوه بن قرار گرفته است.
درخت انار شیطان
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر بیان کرد: انار شیطان، با نام انگلیسی Desert Teak و نام علمی Tecomella undulata به نام بلوچی "پرپگ" درخت یا درختچه‌ای کوچک از تیره پیچ (Bignoniaceae)، یکی از زیباترین درختان گل دهنده دنیا و بومی هندوستان است.
امیری عنوان کرد: این درخت ویژه مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر بوده و بسیار مقاوم به خشکی، یخ‌زدگی و آتش‌سوزی است. پوست درخت خواص دارویی دارد. برگ‌های آن خوراک دام است. چوب محکم و بادوام انار شیطان برای ساخت وسایل چوبی و منبت‌کاری کاربرد دارد و بذرهای آن برای درمان جراحت و ورم‌های چرکی استفاده می‌شود.
وی گفت: این گونه که گسترش طبیعی آن محدود به شمال غرب هند، پاکستان، شرق افغانستان، جنوب ایران و شبه جزیره عربستان است عمدتا به منظور جنگل‌کاری، بیابان‌زدایی و احداث فضای سبز پهنه‌های خشک استفاده می‌شود.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر بیان کرد: این درخت از گونه‌های مهم و کمیاب مناطق بیابانی و خشک در جنوب ایران است که در استان سیستان و بلوچستان به صورت توده‌های کوچک نسبتا خالص پراکنش دارد اما متاسفانه رویشگاه‌های آن تحت تأثیر عوامل مختلف در دست تخریب است و ممکن است در چند سال آینده این درخت زیبا را در جنوب نداشته باشیم.
امیری عنوان کرد: این گونه کمیاب به صورت پراکنده در چند نقطه از بخش ساربوک شهرستان قصرقند دیده می‌شود که با شکوفه‌دهی منظره بسیار زیبایی را تداعی می‌کند.
وی گفت: از غذاهای سنتی این منطقه می‌توان، چانگال، حلوای شیرگی، نان تیموش، تباهگ، نارشت، کتک، حارگ، همبی‌نا، را نام برد.
رئیس میراث فرهنگی نیکشهر بیان کرد: از جمله صنایع دستی این روستا، سوزن‌دوزی است که مانند سایر نواحی بلوچستان در این منطقه نیز وجود دارد و بهترین نمونه‌های سوزن‌دوزی شده در ساربوک است.
گزارش از نظر محمد رئیسی
انتهای پیام/ ب