مذاکرات هسته ای لوزان و عواقب سخت در انتظار آمریکا

به گزارش خبرگزاری تسنیم، دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و 5+1 در لوزان سوئیس و هم چنین بروکسل برگزار شد. این دور از مذاکرات همانند مذاکرات دو هفته قبل، با پیام های امیدوارکننده مذاکره کنندگان ایرانی همراه است، اما بار دیگر طرف های مقابل از ضرورت اراده سیاسی برای دستیابی به توافق سخن گفتند. عبور از مسائل فنی و وابسته شدن کسب توافق نهایی مدت هاست که وابسته به «تصمیم سیاسی» است که البته طرف آمریکایی و دیگر اعضای 5+1 در این مورد مسؤول هستند.

وزیر امور خارجه کشورمان در مسیر پرواز به «لوزان» به خبرنگاران گفت ایران و گروه 5+1 به دستیابی به راه حل بسیار نزدیک شده اند. او هم چنین عنوان کرد اگر طرف مقابل از اراده سیاسی لازم برخوردار باشد، دستیابی به توافق نهایی در دور جدید مذاکرات به طور قطع امکانپذیر خواهد بود.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در صفحه شخصی اش در توییتر پیش از عزیمت به سوئیس نوشت: «من عازم سوئیس هستم. در مذاکرات 5+1 با ایران درباره هیچ چیز تصمیم گیری نخواهد شد مگر این که درباره همه چیز تصمیم گیری شود. هدف هر توافقی نیست. هدف توافق درست است. »
کری، موانع بر سر راه توافق هسته ای با ایران را بیشتر سیاسی دانست تا فنی. وی تصریح کرد: دو طرف در تلاش هستند تا پایان ماه مارس به توافق برسند. وزیر خارجه آمریکا در مصاحبه با شبکه سی.بی. اس گفت: اکثر اختلافات در حال حاضر تصمیمات سیاسی هستند که باید گرفته شوند تا به جهان اثبات شود که برنامه هسته ای صلح آمیز است. این در حالی است که وی در ادامه گفت: ایران تا به حال به تمامی تعهدات خود در قبال توافقی که یک سال پیش انجام دادیم عمل کرده است.
جان کری با اشاره به نامه 47 سناتور جمهوری خواه به ایران گفت: تا به این مرحله مشخص نیست که آیا این نامه، مذاکراتی را که هدفش متوقف کردن برنامه هسته ای ایران است را به خطر انداخته است یا خیر. وی در عین حال تأکید کرد: ما به صراحت اعلام می کنیم که کنگره حق ندارد توافق نامه های اجرایی با دیگر کشورها را تغییر دهد.
کری هدف از تنظیم نامه توسط 47 نماینده جمهوری خواه را مداخله در روند مذاکرات خواند و گفت: این نامه به معنی این است که به رهبران یک کشور دیگر بگویی با این آقایان مذاکره نکنید، چون ما آن را تغییر خواهیم داد. این عمل نه تنها در تضاد با آن بخش قانون اساسی است که مذاکرات با دیگر کشورها را به دولت محول کرده بلکه از آن جهت هم که نمی توان توافق نامه های اجرایی را تغییر داد هم اشتباه است.
محمدجواد ظریف درباره وضعیت گفتگوها تصریح کرد: «در برخی موارد به راه حل نزدیکتر هستیم و بر همین اساس می توان گفت که راه حل ها در دسترس هستند، اما همچنان در برخی موارد فاصله داریم.»
سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در این خصوص اعلام کرد: «در نشست دوشنبه بیشتر بحث ها عمل گرا و اجرایی بود و با این روند شاید بتوان به راه حل ها نزدیک شد.» وی با بیان این که نشست امروز در مجموع راضی کننده بود، گفت: «روال کار کاملاً مشخص است، باید در همه موارد راه حل هایی پیدا و بعد همه راه حل ها با جزئیات کامل مکتوب شود. در این صورت است که می توان گفت به توافق نزدیک شدیم.»
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز بعد از مذاکرات 5 ساعته خود با ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا در مصاحبه کوتاه با خبرنگاران حاضر در لوزان گفت که نسبت به ادامه مذاکرات خیلی خوشبین هستم.
موگرینی نیز در این دیدار با بیان این که همه باید تلاش کنند تا فاصله های موجود در مذاکرات را کاهش دهند، افزود: شخصاً نهایت سعی خود را خواهم کرد تا نقش خود را در این زمینه به خوبی ایفا کنم. وی اظهار داشت: انگیزه اروپاییان برای به ثمر نشستن تلاش ها جهت دستیابی به توافق هسته ای بالاست و آن ها نقش مؤثرتر خود را ایفا خواهند کرد.

 محتوای مذاکرات 
جزئیات مذاکرات که در وضعیت تعیین کننده و جدی قرار دارد، تا حد زیادی محرمانه است. با این حال پایگاه تحلیلی ایران هسته ای در گزارشی نوشت: «بنابر برخی شنیده ها، موضوع اصلی درباره فردو این است که آمریکا خواهان آن است که ظرفیت غنی سازی مورد توافق در توافق نهایی برای ایران (احتمالا 6000 سو) صرفا در نطنز مستقر باشد، اما ایران اصرار دارد که حداقل 1000 سو از این مقدار باید در فردو مستقر شود.»
تاسیسات غنی سازی فردو در نزدیکی شهر قم قرار دارد، حدود 3000 ماشین نسل اول بهبود یافته در آن مستقر است، این ماشین ها در آبشارهای 174تایی سازمان یافته است، ولی هم اکنون فقط یک سوم ظرفیت این تاسیسات مشغول غنی سازی زیر 5 درصد است.
استدلال اصلی ایران در این زمینه این است که وقتی دو طرف درباره یک سقف برای ظرفیت غنی سازی توافق دارند، طرف غربی نباید درباره چگونگی اجرای این غنی سازی در ایران و ازجمله درباره مکان آن چون و چرا کند و این دیگر به خود ایران مربوط است که چگونه این مقدار غنی سازی را محقق کند.
علاوه براین، ایران به طور سنتی این گونه استدلال کرده است که تا زمانی که تهدید نظامی رژیم صهیونیستی علیه برنامه هسته ای ایران باقی است، فردو - به عنوان یک تاسیسات آسیب ناپذیر در مقابل حملات متعارف نظامی- باید به عنوان یک تاسیسات غنی سازی فعال باقی بماند تا عدم حمله به نطنز را ضمانت کند. اصطلاحا در این حالت گفته می شود فردو نوعی پدافند غیر عامل برای تاسیسات نطنز است.
با این حال، به نظر می رسد طرف آمریکایی بر این موضوع اصرار دارد که فردو باید «هدفی متفاوت پیدا کرده» و به یک تاسیسات تحقیق و توسعه بدون هرگونه ماموریتی در زمینه انباشت مواد شکافت پذیر بدل شود. در نهایت این که دیپلمات ها می گویند مسأله فردو اکنون یکی از موضوعات تعیین کننده در مذاکرات است که به نظر می رسد مصالحه درباره آن دشوار باشد چراکه یکی از دو طرف نهایتا باید از موضع خود کوتاه بیاید.
مذاکرات پیش رو با پیام های متفاوت و مختلفی از سوی طرف مقابل مواجه است و در این وضعیت گمانه های مختلفی منتشر می شود، که نیازمند هوشیاری بیش از پیش طرف ایرانی است. شیوه مذاکرات آمریکا و کشورهای اروپایی پیامی مبنی بر گام های رو به جلو از سوی آن ها صادر نمی کند و اتفاقا نوعی بازی سیاسی در آن مشاهده می شود. به این معنا که طرف آمریکایی گمان می کند در آستانه سال جدید آمادگی ایرانیان برای شنیدن یک خبر خوش را می توان دستمایه قرار داد، یعنی با گرفتن امتیاز از ایران این خبر خوش را ابلاغ کرد و اجرای آن را به دست زمان سپرد. این گمانه با رویکردی که برخی رسانه های آمریکایی دنبال می کنند، تقویت می شود. ازجمله فاریسن پالیسی گزارش مفصلی را از شرایط دشوار و موانع پیش روی اوباما برای برداشتن تحریم ها منتشر کرده است، در حالی که مشکلات اجرایی حذف تحریم ها یک مشکل آمریکایی است و مقامات دیپلماتیک ایران در این زمینه مسؤول نیستند و این مشکل مربوط به دولت اوباماست که باید آن را حل کند.

حضور دوباره رئیس سازمان انرژی اتمی 

حضور دوباره دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در این مذاکرات چه پیام هایی می تواند داشته باشد؟ حضور دوباره دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان و ارنست مونیز، وزیر انرژی ایالات متحده آمریکا در مذاکرات هسته ای مونترو، نشان از تمرکز شدید طرفین بر مراحل پایان مذاکرات فنی است. مونیز، مذاکرات هسته ای اخیر در مونترو را از این لحاظ رضایت بخش دانسته و بر استمرار آن تأکید کرد. با این حال نباید فراموش کرد که مذاکرات هسته ای ایران و اعضای 5+1 صرفا مذاکراتی فنی نیست. اختلافات فنی میان ایران و اعضای 5+1 تنها یک بخش از معادله است. بخش اصلی مذاکرات، به برداشته شدن تحریم ها در ازای گام های اعتمادساز جمهوری اسلامی ایران است. چنان چه تاکنون بارها تأکید شده است، اگر طرف مقابل بنا به هر دلیلی نخواهد یا نتواند «تصمیم سیاسی» لازم را جهت رسیدن به توافق نهایی بگیرد، عملا سخن گفتن از توافق نهایی بی فایده است، حتی اگر همه مسائل و اختلافات فنی میان طرفین حل و فصل شود.
اعلام مواضع متضاد از سوی طرف های شرکت کننده در مذاکرات هسته ای در نوع خود قابل تامل است! طرفین از یک سو نزدیک بودن توافق نهایی و برداشته شدن گام های پایانی را مورد تأکید قرار داده و از سوی دیگر، بر باقی ماندن اختلافات اساسی و تعیین کننده و مهم در مسیر رسیدن به این توافق تأکید می ورزند. حتی جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در آستانه برگزاری مذاکرات هسته ای، از گام های زیادی سخن گفت که جهت رسیدن به توافق نهایی باید برداشته شود! لازم به ذکر است که قبل از برگزاری مذاکرات مونترو، جان کری بار دیگر در شانتاژی تکراری، جمهوری اسلامی ایران را نسبت به حمله نظامی تهدید کرد؛ تهدیدی که از سوی مقامات ارشد نظامی و سیاسی کشورمان به بهترین نحو ممکن پاسخ داده شد.
نتیجه این که ارسال پیام های دوگانه در خصوص رسیدن یا نرسیدن به توافق نهایی در مونترو از سوی اعضای 5+1 دیگر نقشی در شکل دهی رصدگران مذاکرات هسته ای ندارد. آنچه در این میان تعیین کننده است، اراده واقعی طرف مقابل و مخصوصا آمریکا جهت رسیدن به توافق است.
آنچه مسلم است این که هنوز طرف مقابل در گام نهایی مذاکرات هسته ای، تصمیم سیاسی لازم را جهت امضای توافق پایانی اتخاذ نکرده است. این تصمیم سیاسی، اعتراف به حقوق حقه هسته ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از امضا کنندگان ان. پی.تی است. ایالات متحده آمریکا هم اکنون چاره ای جز انتخاب در میان دو گزینه ندارد: نخستین گزینه، امضای توافقنامه نهایی بر اساس برچیده شدن همه تحریم ها و گزینه دوم، ادامه تقابل با جمهوری اسلامی ایران است. بدون شک در صورتی که آمریکا راه دوم را انتخاب کند، هزینه ها، عواقب و تبعات سختی در انتظار آن خواهد بود؛ موضوعی که حتی استراتژیست های ارشد آمریکایی مانند برژینسکی و آلبرایت نیز در خصوص آن به اوباما و دیگر سیاستمداران آمریکایی هشدار داده اند.

 تحریم های شکست خورده

- در تاریخ تحریم ها، تنها 34% از تحریم ها، موفق بوده اند تا هدف تحریم کننده را برآورده سازند. تحریم هاى نفتى در تاریخ که از 1934 با تحریم نفتى آمریکا علیه ژاپن انجام شده، بلااستثناء شکست خورده اند.

- تحریم ها در بازه زمانى 5 سال به بعد به سمت شکست مى روند. تحریم هاى موفق در متوسط بازه زمانى 5/4 سال بوده اند.
- تمامى تحریم ها، در عین هزینه، متضمن فایده هم هستند. به لحاظ هزینه - فایده، بیش از سه چهارم تحریم ها با شکست مواجه بوده اند. هرچقدر دوره زمانى تحریم به درازا بکشد، کشور تحریم شده این امکان را پیدا مى کند که هزینه هاى آن را کاهش دهد و در ضمن از مزیت نسبى حاصله از تحریم براى یافتن محصولات ملى جایگزین و تولید داخلى بهره مند شود.
- در اغلب تحریم ها، تأثیرات روانى بیش از تأثیرات عینى وارد شده و مورد عنایت تحریم کنندگان بوده است.
- جهانى شدن اقتصاد، با بالا بردن درجه پیچیدگى ها، تحریم هاى تجارى را شکست خورده تر و تحریم هاى مالى را موفق تر کرده است. با این حال فضاهاى آفشو (Offshore)، بانک هاى شوینده پول و دلالى هاى زیرزمینى، کماکان درجه اثربخشى تحریم ها را کاهش مى دهند.
- تجربه هاى تحریم در مورد 34 کشور که عمده تحریم ها نیز از جانب آمریکا بوده است، بسیارى از کشورها از تحریم هاى بخش اقتصادى توسط آمریکا سود برده اند و بخش هاى اقتصادى خود را با سرمایه هاى داخلى تقویت کرده اند.
- راه هاى مقابله با تحریم هاى وضع شده علیه ایران با کنترل رشد نقدینگى، مدیریت بازار ارز، مدیریت تأمین، ذخیره سازى و توزیع کالاهاى اساسى و ضرورى، مدیریت صادرات و جلوگیرى از قاچاق کالاهاى ضرورى و... هر یک به صورت مستقل قابل ذکر است.

انتهای پیام/