«گُلوَنی» نماد حجاب و عزت زنان قوم لُر با قدمتی ۳ هزار ساله

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، سربند گُلوَنی این حجاب زیبا که نقش و نگار پر ظرافت آن آدمی را به تعمق در رنگ‌های متنوع و نشاط‌آور آن وامی‌دارد خود سهم برجسته‌ای در نگاهی تازه به دیرینه بودن زیباشناسی حجاب در لرستان دارد.

نقوش روی گُلوَنی خود زبان گویایی از سادگی ودرعین حال زیباشناختی است که سنت و اصالت لرستان در آن موج می‌زند.

برای آشنایی با فلسفه گُلوَنی یا همان سربند به سراغ  کارشناسی رفتم تا فلسفه این آداب کهن لرستان را برایمان بازگو کند؛

بهزاد پاکدل مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان در مورد قدمت گُلوَنی این پوشش زنان لر گفت: قوم لر(کاسیت‌ها) حدود هشت هزار سال پیش به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین اقوام در ایران زندگی می‌کردند.

امروزه با پیدا شدن نقش برجسته روی سنگ‌ها پوشش کامل یک زن لرستانی دوران کاسیت نشان داده‌شده است.

نقوش روی سنگ، سند تاریخی بودن گُلوَنی

نقش روی سنگ، پوشش زن لر دوران کاسیت را نشان داده اما چه زیباست که نقش حک‌شده سنگ، گُلوَنی زن لُر را به همین شکلی که امروزه زنان لُر به سر می‌بندند به نمایش گذاشته که این خود سند تاریخی گُلوَنی را نشان می‌دهد.

پاک‌دل مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان می‌گوید: بی‌شک گُلوَنی یکی از رکن‌های اصلی پوشش یک زن لُر است.

" کَت " و گُلوَنی " سربند زنان لرستانی

او از "ْکَت" و گُلوَنی " سخن می‌گوید دو پوششی که زن لر آن‌ها را روی‌هم می‌پوشد، شنیدن کلمه "َکَت" برایم سؤال انگیز می‌شود؛ گُلوَنی این سربند لُری  برایم کاملاً آشناست و هرروز زنان کهن‌سال را با پوشش گُلوَنی می‌بینم اما نمی‌دانم "کَت" چیست؟

پاک‌دل از " کَت " سخن می‌گوید، زنان لر در زمان گذشته کت و گُلوَنی را باهم می‌پوشیدند به‌طوری‌که  " کَت " را جدا زیر گُلوَنی می‌بستند تا موهای سر به‌خوبی پوشیده ومهارشوند.

وی گفت: اصل پوشش زنان لُر" کَت " بود و گُلوَنی به‌عنوان یک زینت و مکمل بر روی آن بسته می‌شد.

از تفاوت " کَت " با " گُلوَنی " پرسیدم، برایم روشن شد که " گُلوَنی"  نقوش رنگی‌تری نسبت به کَت دارد وزنان لُر برای زیبایی همیشه آن را بلندتر از کَت می‌پوشیدند.

تنوع بستن گُلوَنی

مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان در مورد تنوع رنگی گُلوَنی ها، گفت: درگذشته مدل پوشیدن کَت ثابت بود و همه یک‌طور می‌بستند اما بستنگُلوَنی بر روی سر با توجه به مراسمات خاص متفاوت بود.

پس معلوم شد گُلوَنی آداب ویژه خودش را داشته و مدل بستن آن با توجه به نوع مراسمی بوده که زن لُر به آن وارد می‌شده است.

وی اشاره کرد بستن گُلوَنی زنان لرستان در مراسماتی مانند عروسی، عزاداری، کار و کدخدا منشی فرق داشته و هرکدام یک مدل روی سربسته می‌شد.

تفاوت گُلوَنی‌ها برایم جالب شد از مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان خواستم در این مورد توضیح بیشتری بدهد، او گفت: متفاوت بودن بستنگُلوَنی در مراسمت مختلف به خاطر نوع گره، نقوش، قاب کمتر یا بیشتر، کوتاه وبلندی سربند یا همان گُلوَنی در پشت سر بود.

تفاوت گُلوَنی بستن زنان شهر و روستا

در مراسمت شادی رنگ گُلوَنی شادبود و از پشت سربلندتر اما در مراسمت عزاداری گُلوَنی کوتاه، جمع‌تر و رنگ آن تیره‌تر بود.

پاک‌دل از فرق گُلوَنی بستن زنان شهری با زنان روستایی و عشایر نیز سخن به میان آورد و بیان کرد: در نوع شهری گُلوَنی جمع‌تر و کوتاه‌تر از زنان روستایی پوشیده می‌شد.

نکته جالب‌توجه دیگر این بود که بستن همین گُلوَنی در بین طوایف مختلف لرستان فرق می‌کرد مثل سربند زنان شهرستان دلفان که نسبت به بقیه بزرگ‌تر بسته می‌شد.

قدمت چند هزارساله گُلوَنی

وی عنوان کرد: بی‌شک گُلوَنی تاریخ چند هزارساله‌ای دارد اما سربند بستن زنان لرستانی امروز شبیه گُلوَنی بستن زمان گذشته نیست.

مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان گذری کرد به فلسفه نقش‌های روی گُلوَنی زنان لرستان و گفت: مردم لرستان درگذشته ارتباط زیادی با نقوش هندسی داشتند؛ لرها با شکل ستاره سروکار زیادی داشتند چون نعمت و برکت را از آسمان می‌دیدند و این نقوش هندسی برای آن‌ها پر از رمز و راز بود به همین خاطر در طرح‌های قالی، گلیم و گُلوَنی از شکل اشکال هندسی استفاده می‌کردند.

گُلوَنی، هنر دست لرستانی

وی اشاره کرد قوم لر گُلوَنی ها را خودشان درست می‌کردند، نقوش هندسی می‌زدند و برای رنگ آن از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کردند.

پس این گُلوَنی سربند زیبای زنان لر به‌جامانده هنر دست قومی است که خودش تاروپودش را به‌هم‌بافته، نقش زده و رنگارنگ کرده‌اند.

پاک‌دل افزود: گُلوَنی این دست‌بافت لری درواقع نوع زندگی را تعریف می‌کرد و از طرفی هیچ‌وقت در نقوش گُلوَنی لری از نقش‌های لچک، ترنج، اسلیمی، مینیاتوری استفاده‌نشده و سادگی خاص خود را داشته است.

مسئول کانون آئین‌های سنتی لرستان می‌گوید: با صنعتی شدن و در ایران به طبع مردم لرستان نیز کمتر خودشان پارچه درست می‌کردند و درنهایت لباس و گُلوَنی ‌شان را از شهرهای دیگر تهیه می‌کردند.

فراموش‌شدن نقوش اصلی گُلوَنی لری

وی اشاره کرد با آمدن صنعت پارچه‌بافی سازندگان پارچه به طبع از نقش‌های هنری و هنر زمان صفوی که نقوش لچک، ترنج، اسلیمی بود برای نقش‌های گُلوَنی استفاده کردند و از آن تاریخ تاکنون آن نقش‌ها بر روی سربند لری ماندگار شد.

‌26 اردیبهشت روز گُلوَنی

26 اردیبهشت‌ماه، به همت جمعی از دختران خرم‌آبادی، به‌عنوان روز سربند لُری یعنی « گُلوَنی » نام‌گذاری شد تا زنان با پوشیدن این سربند لری در مراسم نمادین آن شرکت کنند و درواقع هدف از برگزاری این جشنواره معرفی این پوشش اصیل و زیبا به مردم است.

برای آشنایی بیشتر تاریخچه این گُلوَنی روسری لری، از عطا حسن‌پور کارشناس باستان‌شناسی وکاوشگر لرستانی سوالات دیگری پرسیدیم.

این کاوشگر لرستانی گفت: پیشینه گُلوَنی (سربند لُری) بر اساس بیان مورخانی مانند هرودت به دوره هخامنشیان و دوره ماد برمی‌گردد و بر اساس نوشته‌های تاریخی سربند جزئی از لباس‌های ایرانیان بوده است.

وی افزود: در قدیمی بودن این آداب کهن همین بس که نقش برجسته‌های تاریخی نشان می‌دهد که در دوران میلادی و حتی پیش از مادها زنان و مردان از دستار یا همان سربند استفاده کرده‌اند.

قدمت 3هزارساله گُلوَنی

کارشناس باستان‌شناسی عنوان کرد: بر اساس کاوش‌هایی که در باباجیلان ( دامنه کوه سر کشتی) منطقه‌ای در غرب شهرستان دلفان در حفاری گورستان عصر آهن (سه‌هزارساله) مستنداتی به دست آمد.

وی خاطرنشان کرد: در گور شماره دو این گورستان انگشتر مفرغی پیدا شد که به‌جای نگین، نقش‌بندهای از یک انسان با دو بال که از دل خورشید بیرون می‌آید دیده شد که این تصویر در فرهنگ پیش‌ازتاریخ با عنوان فروَهر یا همان انسان خدای گونه شناخته می‌شود.

حسن‌پور تصریح کرد: روی اندام این نقش سربندی که مانند کلاه دور سر قرار می‌گیرد مشخص‌شده‌ که مانند گُلوَنی های امروزی گوش، گردن و سینه را می‌پوشاند.

طراحان لباس و پارچه برای این طرح سنتی با ارائه طرح‌هایی متناسب نیاز روز تلاش‌هایی انجام نموده‌اند ولی برای معرفی بیشتر آن و درزمینهٔ فراتر از استان وشرکت دادن  در طرح‌های روز لباس جای کار بیشتری دارد.

امیدواریم مسئولان وطراحان لباس نیز برای استفاده واشاعه این طرح ودیگر طرح‌های سنتی استان در سطح وسیع گام‌های مؤثری در جهت احیاء فرهنگ بومی و محلی لرستان بردارند.

«گلونی» نماد غیرت و ایستادگی زنان لر

جواد حقیقی استاد دانشگاه در مورد «گلونی» به تسنیم گفت: زمانی که در زمان پهلوی موضوع کشف حجاب پیش آمد کسی جرات نکرد در لرستان دست به این اقدام بزند چرا که گلونی نماد غیرت قوم لر است.

وی افزود: گُلوَنی نشانه عزت و ایستادگی قوم لربوده و حتی زمانی که پهلوی می خواست انقلاب سفید اجرا کند در لرستان نتوانست دست به این کار بزند.

استاد دانشگاه گفت: گلونی در فرهنگ لرستان قدمتی چند هزار ساله دارد که متاسفانه رو به فراموشی و تحریف است و باید این پوشش زیبا با حفظ هویت خود ترویج داده شود.

حقیقی عنوان کرد: در دوره کنونی که تهاجم فرهنگی به شدیدترین وضع به کشور حمله ور شده «گلونی» پوششی مناسب و اصیل است که با حفظ هویت تاریخی خود می تواند مانعی مناسب در برابر تهاجم دشمن باشد.

گزارش از سکینه بیرانوند

انتهای پیام/ ب