حل مشکل آلایندگی کارون موضوع جلسه آتی شورای عالی آب شد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، رودخانه کارون که در گذشته با انتقال سالانه 14 میلیارد مترمکعب آب و اکنون با انتقال 7 میلیارد مترمکعب آب در طول سال، پرآب‌ترین رودخانه ایران است و با طول 1200 کیلومتر از سرچشمه‌ها در دامنه‌های زاگرس میانی و جنوبی تا خلیج فارس، طولانی‌ترین رودخانه کشور محسوب می شود؛ این روزها بیش از همیشه با مشکل شوری و آلودگی آب مواجه شده است به‌گونه‌ای که به‌گفته معصومه ابتکار ــ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ــ این رودخانه تبدیل به کانال فاضلاب شده است.

شور شدن (بالارفتن EC آب) و آلودگی رودخانه کارون در پایین‌دست آن واقعیتی است که بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما در خصوص دلایل ایجاد این شوری و آلودگی، بین مسئولان و کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد. اختلاف نظرهایی که گاه به اظهار نظرهای غیرکارشناسی می‌انجامد.

آنچه مسلم است، ورود رودخانه های آب شور در بالادست کارون، وجود سازند گچساران در مخزن سد گتوند، ورود فاضلاب های بیمارستانی و خانگی شهری و روستایی در پایین دست کارون، ورود پساب های کشاورزی و شورآبه های نیشکر در میانه تا پایین دست رود، ورود پساب حوضچه های پرورش ماهی و ورود پساب های صنعتی تمامی متهمان آلایندگی و یا افزایش شوری آب در رود کارون هستند که در کنار اینها باید متهمانی چون افزایش دمای هوا، خشکسالی و تغیر اقلیم را نیز در نظر گرفت.

با اتهاماتی که به مسائل جوی برمی گردد جز چاره اندیشی برای حفظ منابع آبی همچون سدسازی و ایجاد کانال های آبیاری و زهکشی نمی توان برخورد دیگری داشت. اما برای اتهاماتی که به اقدامات انسانی بازمیگردد باید چاره اندیشی شود.

از اینرو با رحیم میدانی – معاون وزیر نیرو در امور اب و آبفا - که به عبارتی عالی ترین مقام در بخش مدیریت آب کشور است به گفت‌وگو نشسته ایم. آنچه در ادامه می آید ماحصل این گفت‌ و شنود است.

تسنیم: در وهله نخست بفرمائید که آیا وزارت نیرو به آلودگی رودخانه ها و ورود گسترده فاضلاب به آنها توجه دارد؟ به عبارتی آیا در برنامه های اولویت دار وزارت نیرو نجات منابع آب سطحی قرار دارد؟

میدانی: بله، مطمئنا همانگونه که در رسانه ها به عنوان بازوی کارشناسی و نظارتی جامعه، مسائلی در خصوص آلودگی منابع آبی منتشر می شود و خبرنگاران این مسئله را  پیگیری می کنند، در وزارت نیرو بیش از اینها دغدغه نجات منابع آبی کشور وجود دارد و محور بسیار از جلسات، دستیابی به اقدامات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای کاهش ورود منابع آلاینده به رودخانه های کشور است. اما نکته مهم اینجاست که این مسئله، تنها در حیطه وظایف وزارت نیرو نیست و ما فقط با پایش مستمر خود می توانیم اطلاعات منابع آلاینده را بدست آوریم و آنها را برای اجرا در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دهیم.

تسنیم: یعنی وزارت نیرو نمی تواند رأسا برای حفظ منابع آلاینده اقدام کند؟

میدانی: اگر وزارت نیرو در خصوص این مسئله در محاکم قضایی اقامه دعوی کند، پذیرفته نیست. طبق قوانینی که الان مورد عمل ماست، پیشگیری از کانون های آلاینده بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است. ما شناسایی می کنیم، آمار برداری می کنیم و مطالعات و اطلاعات خود را به سازمان حفاظت محیط زیست می دهیم. آنها باید برای حذف منابع آلاینده اقدام کنند.

*بودجه های دولتی برای ساخت تصفیه خانه های فاضلاب کافی نیست

تسنیم: در خصوص ورود فاضلاب های خام انسانی شهرها و روستاها به رودخانه ها چطور؟

میدانی: در این زمینه هم بخشی که در حوزه اختیارات ماست، احداث تصفیه خانه های فاضلاب و سیستم های جمع آوری آن است که تاکنون در روستاها و شهرهای بسیاری ایجاد شده و یا در دست اجرا است. قبول داریم و روی این مسئله تأکید داریم که باید پروژه های احداث زیرساختهای جمع آوری و تصفیه فاضلاب های انسانی سرعت بگیرند. در این زمینه بودجه های دولتی به هیچ وجه کافی نیست. از اینرو به جذب سرمایه های بخش خصوصی اقدام کرده ایم که تاکنون در حدود 3 هزار میلیارد تومان قرارداد ساخت تأسیسات آبی و تصفیه خانه های فاضلاب با بخش خصوصی به امضا رسیده و به دنبال آن هستیم که در آینده بیش از پیش در این زمینه جذب سرمایه داشته باشیم. مسلما اجرای پروژه های جمع آوری و تصفیه فاضلاب زمان بر است اما در تلاشیم که هر چه می گذرد با بهره برداری از این پروژه ها از ورود فاضلاب خام انسانی به محیط های پذیرنده بکاهیم.

*حذف منابع آلاینده کارون در حوزه مسئولیت سازمان حفاظت محیط زیست است

تسنیم: ‌در خصوص کارون بفرمائید، رودخانه بزرگی که به یکی از آلوده ترین منابع آب سطحی کشور تبدیل شده است. چه برنامه ای برای این رودخانه دارید؟

میدانی: همانطور که گفتم ما منابع آلاینده کارون را مثل بسیاری از رودخانه های کشور شناسایی کرده ایم، باید روی تک تک این منابع آلاینده برای حذف آلایندگی کار شود که در حوزه اختیارات سازمان حفاظت محیط زیست است.

تسنیم: نکته جالب در مورد کارون، وجود سد گتوند است و انتقاداتی که به این سد می شود، چقدر سد گتوند در آلایندگی کارون نقش دارد؟

میدانی: در آلایندگی کارون که نقشی ندارد و حتی طبق گزارش های دقیقی که ما از مراجع ذیربط گرفته ایم آبی که از گتوند رهاسازی می شود آبی با کیفیت است اما انتقاداتی که می شود روی نقش این سد بر روی افزایش EC آب یا همان شاخص هدایت الکتریکی آب است که اصلا با آلایندگی پایین دست کارون که ناشی از ورود پساب ها و فاضلاب ها است، قابل مقایسه نیست.

*تخریب سد گتوند هیچ وقت در دستور کار نبوده و در جلسات مهم چنین راهکارهایی بیان نمی شود

تسنیم: در خصوص نقش این سد بر روی افزایش EC آب اظهار نظرهای جالب توجه و بعضا عجیبی می شود، مثلا اینکه نقل قولی از دکتر ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر بررسی روی تخریب این سد وجود دارد، آیا مشکل این سد انقدر بزرگ و غیرقابل حل است؟

میدانی: اینکه سد گتوند بر روی افزایش EC آب تأثیرگذار است را ما قبول داریم، آمار و اطلاعات آنرا خودمان جمع آوری کرده ایم و در اختیار همگان می گذاریم. قبول داریم که این سد مشکل دارد اما مشکل آن به دلیل ساختار مهندسی یا مطالعاتی سد نیست بلکه به دلیل وجود سازند گچساران در مخزن سد است که این مشکل از گذشته نیز دیده شده بود و بر اساس منافع و مزایای بسیاری که احداث این سد داشت، ساخت آن در دولت های مختلف پیگیری شد و برای مسئله وجود سازند گچساران در مخزن سد نیز از ابتدا چاره اندیشی شده بود و اکنون نیز در حال اجرای طرحی هستیم که برای خروج آب شور ته نشین شده در انتهای مخزن دیده شده است.

تخریب این سد که هیچ وقت در دستور کار نبوده و در جلسات مهم تصمیم گیری نیز به هیچ وجه چنین راهکارهایی بیان نمی شود. همه سازمان ها و نهادها از جمله وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست به انجام راهکارهایی برای خروج آب شور از لایه های تحتانی سد اعتقاد دارند تا در آینده ریسکی از این بابت منابع آبی ذخیره شده در پشت سد را تهدید نکند.

*رسیدن EC آب کارون به 5100 واحد در بهمن شیر ربطی به وجود سد گتوند ندارد

تسنیم: برای خروج آب از لایه های تحتانی سد چه راهکاری نهایی شده؟

میدانی: موسسه آب دانشگاه تهران کار ما را دارند مرور کلی می کنند. البته خودمان استقبال کردیم. گفتیم برای اینکه یکبار برای همیشه به انتقادهای کارشناسی و غیرکارشناسی پایان دهیم، یک موسسه ای مثل موسسه آب دانشگاه تهران به عنوان یک موسسه علمی و بی طرف بیایند و ببینند که تاریخچه این سد چه بوده و راه حلی که ما داریم برای رفع این مشکل چه راه حلی است. ما در حال اجرای پروژه انتقال آب شور بودیم، این راه حلی بود که مشاور طرح با مطالعات دقیق بدان رسیده بود. منتها تصمیم گیری شد که یکبار دیگر موسسه آب دانشگاه تهران با کارفرمایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بیاید راهکار ما و دیگر راهکارهای ممکن را بررسی کند. تا با تأیید این موسسه بهترین راهکار اجرایی شود و این حرف ها و حدیث ها برای همیشه جمع شود.

تسنیم: سهم سد گتوند در افزایش EC آب چقدر است؟

میدانی: سد گتوند در حد 300 واحد یا میکروموس بر سانتیمتر EC آب کارون را افزایش داده است اما طبق گزارشی که اخیرا از همکاران گرفته ام EC  کارون در بهمن شیر به 5100 واحد رسیده است که این ربطی به وجود سد گتوند ندارد.

تسنیم: این افزایش EC به 5100 واحد ناشی از ورود چیست؟

میدانی: ناشی از ورود فاضلاب و پساب های کشاورزی و صنعتی است؛ اما نباید بروز خشکسالی را نیز نادیده گرفت. خشکسالی ها هم خیلی تأثیرگذار بوده، چرا که وقتی خشکسالی می شود فقط این نیست که مقدار آب کم شود بلکه کیفیت آب هم دستخوش تغیر می شود که در آب زیرزمینی هم شاهد این مسئله هستیم.

*گتوند سهم خود را پذیرفت و راهکار ارائه داد، بقیه هم سهم خود را بپذیرند

تسنیم: شما به عنوان یک کارشناس باسابقه در بخش آب کشور، چه راهکاری را برای نجات کارون موثر می دانید؟

میدانی: باید تمامی منابع آلاینده شناسایی شوند که این کار انجام شده است. در مرحله بعد باید هر منبع آلاینده سهم خود را قبول کند و با نظارت دولت نسبت به حذف منابع آلاینده اقدام کنیم. می توان در حوزه کارون کشاورزی کرد، صنعت داشت، ماهی پرورش داد و زندگی کرد بدون آنکه کارون را آلوده کنیم.  اینکه هر منبع آلاینده سهم خود را در آلوده کردن کارون بپذیرد برای حل این مشکل بسیار مهم است. مثلا سد گتوند سهم خود را در افزایش EC آب پذیرفته (حدود 300 واحد) و برای حل آن راهکار دارد. بقیه منابع آلاینده نیز ابتدا باید سهم خود را بپذیرند تا برای حل مشکل آلایندگی شان به دنبال راهکار باشند.

تسنیم: وزارت نیرو برنامه ای برای حفظ کارون به عنوان یک منبع مهم آب سطحی ندارد؟

میدانی: چرا ولی همانطور که گفتم، طبق قانون ما نمی توانیم به حذف منابع آلاینده اقدام کنیم. باید سازمان حفاظت محیط زیست به این مسئله ورود کند که البته در جلساتی که با مسئولان این سازمان داشتیم، در این خصوص صحبت هایی شده و تصمیم گیری هایی هم شده است. قرار است در یکی از جلسات شورای عالی آب ما روی کیفیت آب کارون بحث کنیم و تصمیم گیری شود.

تسنیم: کدام جلسه؟

میدانی: یا جلسه پیش روی ما و یا جلسه بعد از آن.

تسنیم: تاریخ بررسی مسئله کیفیت آب کارون در جلسه شورای عالی آب مشخص شده است؟

میدانی: تاریخش هنوز تعین نشده است. با هماهنگی معین خواهد شد ولی از این لحظه اگر اولین جلسه نباشد قطعا دومین جلسه مطرح خواهد شد. همه دستگاهها سهم خودشان را باید بپذیرند. یعنی هم فاضلاب های خانگی ، هم پساب صنعتی، هم زه آب های کشاورزی و هم طرح های پرورش ماهی در کنار طرح گتوند بیایند راهکارهای خود را اجرایی کنند تا همه با مدیریت کیفی آب، کارون را به زمان های گذشته بازگردانیم.

تسنیم:‌ آیا بازگشت کیفیت آب کارون به زمان های گذشته امکان پذیر است؟

میدانی: بله، قابل اجرا است. کافی است ما کانون های آلاینده را حذف کنیم. کارون دوباره خودش را سریع بازیابی می کند.

*گفت‌وگو از محمدرضا کیاشمشکی 

انتهای پیام/پ