احیاء صنعت لرستان نیازمند ۴ هزار میلیارد تومان اعتبار است
خبرگزاری تسنیم: رئیس اتاق بازرگانی خرم آباد گفت: ۱۶۰۰ واحد صنعتی دارای پروانه بهرهبرداری در لرستان وجود دارد که کمتر از ۲۵ درصد آنها فعال است و بازگشت این واحدهای صنعتی به چرخه تولید، نیازمند ۳ تا ۴ هزار میلیارد تومان سرمایه است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرمآباد، لرستان یکی از استانهای کم تر برخوردار کشور است که علی رغم وجود ظرفیتهای بسیار ولی متاسفانه محروم مانده به طوریکه بسیاری از واحدهای صنعتی استان راکد شده و ظرفیتهای گردشگری کم نظیر استان هم بهدرستی استفاده نشده است.
در دو سال اخیر در استان لرستان اقدامات بسیاری برای حضور بخش خصوصی و سرمایه گذاری در استان لرستان انجام شده و چندین همایش سرمایه گذاری نیز در داخل استان، تهران و حتی خارج از کشور با محوریت ظرفیتهای سرمایه گذاری لرستان انجام شده تا شاید چرخ پیشرفت لرستان به حرکت درآید.
برای مشخص شدن نتایج این جلسات و همایشها و ظرفیتهای بازرگانی استان از حسین سلاحورزی، رئیس اتاق بازرگانی خرم آباد دعوت کردیم تا با حضور در دفتر خبرگزاری تسنیم به سؤالات خبرنگاران پاسخ دهد.
تسنیم:رسالت و مهمترین وظیفه اتاق بازرگانی را بیان کنید؟
سلاحورزی: در قانون اساسی اقتصاد به سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی تقسیم میشود و اتاق بازرگانی که خلاصه شده اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی است بهعنوان نماینده بخش خصوصی در حوزه اقتصاد نقش خود را ایفا میکند.
اتاق بازرگانی در دنیا 200 سال قدمت دارد و در ایران نیز در اواخر دوره قاجار یعنی 130 سال گذشته با فعالیتهای مرحوم امینالضرب با نام اتاق تجارت آغاز بهکار کرد و بعدها تحتعنوان تجارت و صنعت بهکار خود ادامه داد، سپس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن نام گرفت و در آخرین تغییرات که بر اساس قانون بهبود فضای کسب وکار واژه کشاورزی به آن اضافه شد، بهعنوان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی معرفی شد.
اتاقها بر اساس قانون در مراکز استانها تشکیل میشوند و به اسم مرکز استان نامگذاری میشوند ولی تمام استان را تحت پوشش قرار میدهند بنابراین علیرغم وجود سابقه چندین هزار ساله صنعت در لرستان، قدمت اتاق بازرگانی در این استان به کمتر از 20 سال میرسد و جزء اتاقهای جوان کشور است.
تسنیم:نقش اتاق بازرگانی در ارتقای جایگاه اقتصادی استان چیست؟
سلاحورزی: اتاق بازرگانی بهعنوان نماینده بخش خصوص وظیفه انجام سرمایهگذاری، افزایش صادرات غیرنفتی، افزایش توان تولیدی واحدهای موجود و رفع مشکلات آنها را بر عهده دارد.
تسنیم: محوریترین برنامه اتاق بازرگانی خرمآباد در سال 94 برای استان لرستان چیست؟
سلاحورزی: نخستین محور اتاق بازرگانی لرستان در بخشهای اقتصادی تداوم تولید و فعالیت واحدهای تولیدی موجود، افزایش توان تولید در واحدهایی با سرمایهگذاریهای راکد و جذب سرمایهگذاریها و اجرای پروژههای جدید است.
یکی دیگر از محورهای فعالیت اتاق بازرگانی در سال 94، افزایش توان صادراتی استان است که در این راستا با توجه به تولید 800 هزار تن محصول کشاورزی مازاد در لرستان در صدد تأسیس دفتر کشاورزی و منابع آب در استان برآمدهایم تا توسعه صادرات محصولات مازاد کشاورزی لرستان در دستورکار قرار بگیرد.
در حال حاضر در حال تأسیس شرکت مدیریت صادرات در زمینه برندسازی، بازاریابی، بازارسازی و بستهبندی هستیم که صادرات محصولات کشاورزی استان را برعهده بگیرد.
در زمینه گردشگری نیز بهدنبال این هستیم که با توجه به ظرفیتهای موجود همایشهای متعددی را در این زمینه برگزار کنیم و در فضای مجازی نیز سایتهایی را برای معرفی بیش از پیش جاذبههای گردشگری لرستان طراحی میکنیم.
امسال اتاق بازرگانی خرمآباد، ترغیب و حمایت از سرمایهگذاران برای ایجاد زیرساختها و تأسیسات گردشگری و مراکز اقامتی در لرستان را در دستور کار قرار میدهد کمااینکه در حوزه صنایع دستی نیز بهدنبال ایجاد شرکتی برای برندسازی در حوزه صنایعدستی لرستان هستیم، تا امکان توزیع و صادراتگرا بودن این محصولات فراهم شود.
تسنیم:قبول دارید ظرفیتهای استان لرستان بهدرستی مورد استفاده قرار نگرفته است؟
سلاحورزی: بله؛ در استان لرستان جاذبههای گردشگری و آثار باستانی، فرهنگی و تاریخی متعددی وجود دارد که میتوانند گردشگر پذیر باشند ولی متأسفانه درصد ناچیزی از این ظرفیتها بهکار گرفته شده شاید مشکل این بوده که این آثار ارزشمند به درستی معرفی نشده و ما نتوانستهایم شبکه مناسب تورگردانی را متوجه این آثار کنیم تا ترغیب شوند و تورهای خود را به سمت استان لرستان هدایت کنند، از طرفی زیرساختهای گردشگری در استان فراهم نبوده که خوشبختانه اخیراً تکمیل و احداث تأسیسات گردشگری در استان مورد توجه قرار گرفته و پیشبینی میشود، امسال در حوزه گردشگری جهش خوبی در استان داشته باشیم.
استان لرستان علاوه بر گردشگری در دو حوزه گیاهان دارویی و صنایع معدنی نیز مزیت نسبی دارد، در حال حاضر مهمترین چالشپیشروی توسعه صنعت گیاهان دارویی در استان، نبود صنایع تبدیلی و فراوری محصولات تولیدی در استان است.
تسنیم:آیا سرمایه گذاری در صنعت گیاهان داوریی در دستور کار اتاق بازرگانی استان قرار دارد؟
سلاحورزی: بنا داریم بهزودی خوشه صنعتی گیاهان دارویی را در استان شکل دهیم و امروز شرکتهای دانشبنیان برای فراوری گیاهان دارویی استان در حال شکلگیری است که اگر این مهم نیز محقق شود، همچنان یک حلقه مفقوده دیگر که برندسازی و بازاریابی است باقی میماند که ما پیگیری ایجاد شرکتهایی که عمل برندسازی گیاهان دارویی و بستهبندی مناسب و صادراتگرا را بر عهده بگیرند، هستیم.
تسنیم: در بحث سنگ چطور؟
سلاحورزی: در استان لرستان در حوزه سنگهای معادن بهویژه در بحث سنگهای ساختمانی ظرفیتهای بسیار خوبی وجود دارد و امسال در جلسهای که تحتعنوان«ستادسنگ» در دفتر وزیر صنایع و معادن در دفتر وزیر صنایع و معادن برگزار شد، یکی از تصمیمات این بود که پژوهشگاه سنگ با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در دانشگاه لرستان تشکیل شود.
در این جلسه بنا شد که ستاد سنگ با محوریت لرستان فعالیت کند و دو پایانه صادرات سنگ که در دولت گذشته مصوبه داشته ولی اجرای آن راکد مانده، اجرایی شود که این نیاز به حمایت و تأمین تسهیلات دارد و لازم است که با همت دولت جدید اجرایی شود تا بتواند کمک خوبی برای ایجاد زیرساختهای صادرات سنگ و مواد معدنی در لرستان باشد.
در استان لرستان باید سعی کنیم که از خامفروشی جلوگیری کنیم و بهجای اینکه مواد معدنی را بهصورت خام و ارزش افزوده کم بفروشیم، به دنبال ایجاد واحدهای فراوری سنگ در استان باشیم تا بدین وسیله ارزش افزوده ایجاد شود.
بر اساس اصول مارکتینگ(بازاریابی) و مدیریت بازرگانی، وجود مزیتهای نسبی صرفاً نمیتواند سبب خلق ارزش افزوده شود و لازم است که نوآوری، خلاقیت و تفکری باشد که بتواند مزیت نسبی را به رقابتی تبدیل کند و از این راه تولید ارزش کند.
باید در استراتژیهای استانی به دنبال خلق ارزش از مزیتهای نسبی استان در بخش های مختلف باشیم، بهطور مثال در بخش کشاورزی اگر به جای 800 هزار تن، هشت میلیون تن هم محصول مازاد داشته باشیم، مادامیکه از نظر استاندارد بودن و اخذ استاندارد صادراتی واجد شرایط نباشند، ارزشی ندارند.
تسنیم: به نظر شما چرا سنگ های ساختمانی با رکود مواجه شدهاند؟
سلاحورزی: در کشور به دلایلی از قبیل رکود در ساخت و ساز عمرانی، واردات بیرویه سنگهای چینی، کاشی و سرامیک و سنگ مصنوعی، حوزه سنگهای ساختمانی با مشکل مواجه شده است که البته سنگهای استان از ارزش ذاتی برخوردارند و زمانیکه به درستی فراوری شوند همچنان تقاضا برای خرید آنها وجود دارد.
باید به دنبال اصلاح ساختار در بخشهای مختلف استان باشیم، 400 واحد سنگبری در استان وجود دارد یعنی بین 29 تا 30 درصد واحدهای صنعتی ما در استان، سنگبری است که این واحدها از نظر تکنولوژی قدیمی کهنه و فرسوده هستند و نیاز است که بهروز شوند تا هم پرت کمتر باشد و هم کیفیت محصولات افزایش یابد.
تسنیم:چگونه میتوان از ظرفیت معادن برای رفع مشکل بیکاری لرستان بهرهبرد؟
سلاحورزی: بهرهگیری از ظرفیت صنعت استان، میتواند بخش عمدهای از مشکلات اقتصادی استان را برطرف کند در حال حاضر هزار و 600 واحد صنعتی در استان داریم که دارای پروانه بهرهبرداری هستند ولی کمتر از 25 درصد آنها فعال است.
بیش از سه تا چهار هزار میلیارد سرمایهگذاری واحدهای تعطیل و بلااستفاده است که اگر بتوانیم روشی اتخاذ کنیم و اکثر آنها به چرخه تولید بازگردند میتواند سهم خوبی در حوزه اشتغال استان ایجاد کند.
متأسفانه وضعیت استان به شکلی است که نمیتوان با حرفهای احساسی، شیک و فانتزی راه به جایی برد، نباید خود را فریب دهیم باید واقعبین باشیم، چون سهمی از مساحت و جمعیت کشور را داریم و از این حیث میانه استانهای کشور هستیم ولی اگر در سالهای گذشته شاخصهای اقتصادی را بررسی کنیم میبینیم که لرستان چه از نظر رشد ناخالص داخلی و چه از نظر توسعه یافتگی و اشتغال جز آخرین استانهای کشور است.
اینکه تصور کنیم در کوتاه مدت لرستان میتواند در ردیف استانهای برخوردار قرار بگیرد یک ادعا و حرف رویایی است، بنابراین بهترین حالت برای استان این است که در یک بازه زمانی چهار تا پنج ساله وضعیت لرستان را به میانگین استانهای کشور برسانیم، یعنی سهمی که عادلانه و متناسب با جمعیت و مساحت استان است را دریافت کنیم.
تسنیم:سرانه درآمدی تولید ناخالص استان چقدر است؟
سلاحورزی: درآمد سرانه این استان 49 درصد متوسط کشور است، اگر قرار است اشتغال ایجاد شود باید سرمایهگذاری کرد تا تولید ناخالص داخلی، درآمد سالانه و احساس رفاه در جامعه افزایش یابد.
تسنیم: چرا تا این حد بر ضرورت سرمایهگذاریهای خارج از استان تأکید میشود؟
سلاحورزی: در خوشبینانهترین حالت، دولت میتواند بین 800 تا هزار میلیارد تومان در استانی مثل لرستان سرمایه گذاری کند در حالی که برای رسیدن به متوسط کشوری سالانه نیازمند سه و نیم تا چهار هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری در استان برای یک دوره چهار تا پنج ساله هستیم.
اگر دولت هزار میلیارد تومان را تأمین و شهرداریهای استان هم 500 میلیارد را تأمین کنند، همچنان دوهزار میلیارد دیگر کسر داریم که این رقم به علت پایین بودن سرانه در آمد در استان و به تبع عدم پس انداز و کمبود منابع مالی بانکها، سبب شده که بانکها قدرت وام دهی نداشته باشند در نتیجه اقتصاد استان ضعیف است و سرمایه گذاری داخل استان رخ نمیدهد بنابراین در حال حاضر بهترین نوع سرمایه گذاری، خارج استان است و تلاش کردیم از خارج استان به جذب سرمایه گذار بپردازیم.
تسنیم:موانع جذب سرمایه گذار بخش خصوصی در لرستان چیست؟
سلاحورزی: هر ساله مؤسسهای تحتعنوان«دوئینگ بیزنس»، میزان سهولت کسب و کار را در کشورهای مختلف مورد پایش و ارزیابی قرار میدهد که بنابر اعلام نتایج این مؤسسه، کشور ایران در بین 180 کشور جهان، رتبه 155 را دارد البته در حال حاضر این روند رو به بهبود است و ما در برخی شاخصها 30 پله ارتقا داشته ایم و رتبه ما به 135 رسیده است.
لرستان نیز در بین استانهای کشور از نظر سهولت فضای کسب و کار رتبه 28 را دارد و یکی از شاخصههای مهم سرمایه گذاران نیز همین سهولت کسب و کار است و این در استان نیز روبه بهبود است چون باور به بخش خصوصی بهعنوان نسخه شفابخش اقتصاد ایران در بین مدیریت ارشد استان ایجاد شده است.
تسنیم: برنامههای اتاق بازرگانی برای جذب سرمایه گذار داخلی و خارجی بخش خصوصی چیست؟
سلاحورزی: اتاق بازرگانی خرم آباد تلاش کرده که بخش عمدهای از وقت خود را به بهبود فضای کسب و کار در استان و رفع موانع و مشکلات اختصاص دهد و دستورالعملهای مخل سرمایه گذاری را در استان شناسایی کند که در این راستا جلسات خوبی برگزار کرده که نتیجه آن راه اندازی پنجره کسب و کار در استانداری لرستان است که اگر یک سرمایه گذار قصد سرمایه گذاری در استان را داشت، نیازی نباشد که برای اخذ مجوزهای لازم به ادارات مختلف رجوع کند زیرا کارشناسان مربوطه از تمام ادارات استان در این ساختمان کسب و کار جمع میشوند و هر استعلامی که مورد نیاز سرمایه گذار باشد در کمترین زمان ممکن برای سرمایه گذار صادر می شود.
اخیراً کمیتهای تحت عنوان کمیته «حمایت قضایی از سرمایه گذاران» راه اندازی شده زیرا علیرغم امن بودن استان لرستان برای سرمایه گذاری احساس امنیت در استان وجود نداشت که با حمایتها و تلاشهای دستگاه قضا این فضا بهبود یافته و اطمینانی برای سرمایه گذاران حاصل شده است.
تسنیم: همواره صحبت از عدم خودباوری در لرستان نقل همه محافل دولتیهاست، به نظر شما این عدم اعتمادبهنفس از چه عواملی ناشی شده است؟
سلاحورزی: در استان لرستان مردم هنوز به این باور ذهنی نرسیدهاند که استان ما نیز میتواند به توسعه دست پیدا کند و همواره به دنبال این مسئله بودهایم که توپ را در زمین دولتیها بیندازیم و دولت نیز در بسیاری از موارد مردم را مقصر تلقی کرده است ولی امروز یک فضای همدلی در استان ایجاد شده و توسعه و رشد اقتصادی بهعنوان یک مطالبه مردمی تلقی شده است که خوشبختانه مجموعه استانداری به اهمیت بخش خصوصی در توسعه استان توجه دارد و نماینده ولی فقیه در لرستان که اشراف خوبی بر مسائل اقتصادی دارد نیز حمایتهای خود را از سرمایه گذاری در استان اعلام کرده است.
تسنیم: چرا آمار مهاجرت نخبگان و فرار مغزها در لرستان بالاست؟
سلاحورزی: نبود بستر مناسب برای اشتغال و فقدان واحدهای صنعتی دانشبنیان و صاحب تکنولوژی سبب فرار مغزها و مهاجرت نخبگان از استان شده که بنا داریم با تشکیل بانک اطلاعاتی لرستانیهای خارج از کشور را شناسایی کنیم کمااینکه در حال حاضر چهار هزار و 700 نفر از لرستانیها در سراسر دنیا و کشورهای مختلف پراکنده شدهاند و بخش عمدهای از این افراد صاحب سرمایه و تخصص هستند.
با ایجاد شبکه اجتماعی مربوط به لرستان در فضای مجازی و شناسایی لرستانیهای خارج از کشور، بانک اطلاعاتی مورد نظر تشکیل میشود تا بتوان دانش و سرمایه این افراد در خدمت توسعه استان لرستان قرار بگیرد.
در برخی از موارد واحدهایی با تکنولوژی بالا در استان راهاندازی میشود ولی این افراد در جذب نیروهای انسانی از افراد غیر بومی استفاده میکنند و هنگامی که از علت این امر پرسیده میشود، از نبود نیروی متخصص مورد نظر در استان سخن به میان میآید در حالی که نیروهایی چند برابر نیاز استان وجود دارد اما در سایر استانها و یا خارج از کشور فعالیت دارند که باید بستر مناسب برای بازگشت این افراد فراهم شود.
تسنیم: برگزاری کنفرانس بینالمللی سرمایهگذاری در لرستان چه تأثیری در جذب سرمایهگذار داشت؟
سلاحورزی: کنفرانس بین المللی فرصتهای سرمایهگذاری در استان کار مشترکی بین استانداری و دانشگاه لرستان بود که به طرح 28 پیشنهاد سرمایه گذاری در حوزه های مختلف کشاورزی، گردشگری و صنعت و معدن از طرف سرمایه گذاران منجر شد.
نیاز است که سیستم فرایند پیگیری برای این همایشها و فرصتها انجام شود که در استانداری لرستان دبیرخانهای برای پیگیری دستاوردهای کنفرانس بینالمللی فرصتهای سرمایهگذاری در لرستان ایجاد شده است.
تسنیم:بیشترین عقب افتادگی استان در چه حوزهای مشاهده میشود؟
سلاحورزی: بیشترین عقب ماندگی استان در حوزه توسعه یافتگی صنعتی است؛ بخش صنعت استان یک بخش فقیر در حوزه اقتصاد است که امسال در جهت تقویت آن دو رویکرد را مد نظر داریم، رویکرد نخست این است که با تشکیل جلسات «ستاد تسهیل و رفع موانع تولید» به دنبال رفع مشکلاتی که واحدهای تولیدی با برخی از دستگاهها مانند مالیات و تأمین اجتماعی دارند هستیم تا کمک کنیم به چرخه تولید بازگردند و توان تولید آنها افزایش یابد.
دومین رویکرد در راستای بهبود وضعیت استان از لحاظ توسعه یافتگی صنعتی، جذب سرمایه گذاران و ایجاد پروژههای جدید است کمااینکه برنامههای متنوعی برای جذب سرمایه گذار داریم که در قالب مراودات بینالمللی دو ساله، هیئتهای تجاری را از کشورهای مختلف که مزیتهای استان برای آنها جاذبه دارد پذیرش میکنیم و بعضا منجر به ارائه تفاهم نامه برای صادرات محصولات نیز میشود.
به دنبال این هستیم که در حوزه فعالتر کردن نمایشگاه بین المللی استان لرستان گام برداریم و موضوع عرضه محصولات استانی را بیش از پیش را در دستور کار قرار دهیم.
تسنیم: میزان صادرات و واردات در سالهای گذشته به تفکیک سال و نفتی و غیر نفتی چقدر بوده و امسال چه میزان برآورد شده؟
سلاحورزی: هیچگونه صادرات نفتی در استان لرستان نداریم ولی هدفگذاری افزایش 400 درصدی را در افزایش صادرات غیر نفتی استان پیش بینی کردهایم، سال گذشته میزان صادرات غیرنفتی 70 میلیون دلار بوده که هدفگذاری ما برای سال 94، 280 میلیون دلار پیش بینی شده است.
تسنیم:موانع جذب سرمایه گذار بخش خصوصی در لرستان چیست و اتاق بازرگانی چه اقداماتی در جهت رفع این موانع داشته است؟
سلاحورزی: به منظور رفع موانع جذب سرمایهگذار در استان باید فضای کسب و کار را تسهیل، بستههای تشویقی در نظر گرفته شود، صدور مجوزها تسهیل و زیرساخت های لازم تأمین شود و دولت امکاناتی از قبیل برق، آب و گاز را به سرعت و ارزان در اختیار سرمایه گذاران قرار دهد.
اخیراً در قانون رفع موانع تولید معافیتهای مالی خوبی به مدت 10 سال برای استانهای کمتر توسعه یافته در نظر گرفته شده که این بسته تشویقی خیلی خوبی است و سبب میشود سرمایه گذاران در شرایط عادی ترجیح دهند در لرستان سرمایه گذاری کنند.
تسنیم:برخی معتقدند علیرغم تأکیدی که در دو سال گذشته بر روی بخش خصوصی وجود داشته، آنطور که باید این بخش خروجی و اشتغال مناسبی برای استان نداشته است، نظر شما چیست؟
سلاحورزی: نتیجه همکاری دولت با بخش خصوصی در این دو سال این بوده که نرخ تورم بالای 40 درصد به 15 درصد رسیده، نرخ رشد اقتصادی از منفی به مثبت رسیده و نیز لرستان از حالت رکود خارج شده و در مسیر رونق قرار گرفته است کمااینکه در شرایطی که تحریمهای ناجوانمردانه بر علیه کشور اعمال میشود و کشور از حیث درآمدی دچار مشکل است و امکان استفاده از خطوط خارجی برای واحدهای بخش خصوصی فراهم نیست تا پیشرفت تا همین اندازه نیز در حد معجزه بوده است.
تسنیم: این خواهرخواندگیها با دیگر کشورها چه فایدهای برای استان دارد؟
سلاحورزی: بحث خواهر خواندگی ارتباطی با اتاق بازرگانی ندارد و عموماً بین شهرداریهای دو کشور انجام میشود که در جذب توریست و مراودات فرهنگی مؤثر است و سبب ایجاد ارزش افزوده در استان میشود که نهایی شدن این خواهر خواندگیها نیاز به تلاش بیشتر و حضور بیشتر شهرداریها دارد.
در پذیرش دولتها و تفاهم نامههایی که رد و بدل میکنیم علاوه بر همکاریهای اقتصادی، تفاهمنامههایی نیز در زمینههای فرهنگی و اجتماعی هم رد و بدل می شود.
تسنیم: تعامل اتاق بازرگانی استان با نهادهای تصمیم گیرنده در استان به چه شیوه ای است؟
سلاحورزی: تعامل اتاق بازرگانی با نهادهای تصمیم گیرنده بسیار خوب است ما با مجموعه حاکمیت دولت و مجموعه استانداری، دستگاه قضایی و دادگستری، نمایندگان مجلس و نماینده ولی فقیه در استان همکاریهای خوبی در راستای تکریم سرمایه گذاران و تشویق تولید و اشتغالزایی داریم.
تسنیم: آیا اتاق بازرگانی میتواند در ایجاد توازن و ارتباط بیشتر میان دانشگاه و صنعت تأثیرگذار باشد؟
سلاحورزی: یکی از مشکلات استان عدم ارتباط بین صنعت و دانشگاه است که این دو از طرفیتهای یکدیگر استفاده نمیکنند، در این راستا جلسات خوبی با رؤسای دانشگاهها و واحدهای صنعتی داشتیم که امیدواریم در آخر امسال یا سال آینده یک همایش ملی در رابطه با ارتباط صنعت و دانشگاه در استان برگزار کنیم.
تسنیم: برای پیاده شدن اقتصاد مقاومتی و استفاده از ظرفیتهای استان چه کارهایی در سال گذشته شده و برای سال آینده چه برنامهای دارید؟
سلاحورزی: یکی از راهبردهای اساسی اقتصاد مقاومتی، درون زا و درون گرا بودن آن است که در طول یک سال گذشته سعی شده در استان در حوزههای مختلف نگاه به درون باشد.
گفتوگو از نسیم کریمی و سکینه بیرانوند
انتهای پیام / ب