سرنوشت غم‌انگیز هنر ۸ هزار ساله ایران
رشته سوزن‌دوزی که مربوط به ۸ هزار سال تمدن ایرانی است این روزها حال و هوای خوبی ندارد و برخی از زیررشته‌‌های آن در آستانه نابودی قرار دارند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ایران در بین کشورهای دنیا از نظر تنوع در رشته‌های صنایع دستی سرآمد است و رتبه اول را در این زمینه در اختیار دارد؛ به طوری که طبق تخمین‌ها بیش از 365 رشته در حوزه صنایع دستی در ایران وجود دارد که چنین تنوعی را در هیچ جای دنیا نمی‌توان یافت.
این تنوع که قدرت برتر ایران در جهان، به علت خلاقیت هنرمندانش را نشان می‌دهد، در کنار کیفیت تولید، ایران را به یکی از قطب‌های صنایع دستی دنیا تبدیل کرده است و هر جای دنیا نام صنایع دستی ایران را با احترام می‌برند، هر چند کشورهایی چون هند و چین هم در این زمینه سری در بین سرها درآوردند و در داخل کشور نیز بهای زیادی به صنایع دستی داده نمی‌شود و مسئولان آن با کم‌لطفی با این پدیده مهم کشور برخورد می‌کنند.
در همین راستا یکی از نگرانی‌هایی که همیشه این تنوع در صنایع دستی را آزار می‌دهد، موضوع عدم توجه به همه این رشته‌ها و منسوخ‌شدن و مرگ رشته‌های صنایع دستی است، نگرانی که با کم توجهی مسئولان، رنگ بیشتری به خود می‌گیرند و هنرمندان صنایع دستی را در اضطراب قرار می‌دهد.
یکی از رشته‌هایی که در حال منسوخ شدن است، رشته سوزن‌دوزی است که این رشته 86 زیرشاخه دارد و یکی از پرتنوع‌ترین رشته‌های صنایع دستی محسوب می‌شود؛ رشته‌ای که بیشتر در بین زنان بلوچ و ترکمن ایران خواهان دارد ولی کم‌کم زندگی هنرمندان با تجربه آن هم رو به افول می‌رود و از سوی دیگر کم‌تر کسی حاضر می‌شود با این خرج و مخارج، دل به یادگیری آن بدهد.
نرجس خاتون فیروزی یکی از پیشکسوتان این حوزه است که به گفته خودش 43 سال است کار سوزن‌دوزی را در پیش گرفته است و به گفته خودش کتابی برای چاپ‌شدن دارد که به دلیل هزینه‌های چاپ کتاب هنوز نتوانسته است آن را به چاپ برساند؛ گفت‌وگوی تسنیم با وی را در زیر می‌خوانید.
*تسنیم: رشته سوزن‌دوزی چیست و کارکردن در این رشته به چه چیزهایی نیاز دارد؟
*فیروزی: این رشته که قدمت آن به 8 هزار سال پیش می‌رسد، روی سطح پارچه‌های ساده، طرح‌هایی را با نخ‌های رنگی ترسیم می‌کنند که این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می‌شود و بخیه‌های ظریفی روی پارچه می‌دوزند؛ البته در روش‌های اجرای سوزن‌دوزی تنوع زیادی وجود دارد و معمولاً برای سوزن‌دوزی از قابی به شکل مستطیل یا دایره برای صاف نگهداشتن پارچه استفاده می‌شود؛ این کار روی پارچه‌های کتان، زربافت، ابریشمی، پشمی و پنبه‌ای روش‌های مختلف اجرا می‌شود و در آن از نخ‌های ابریشمی، پشمی، الیاف مصنوعی، نخ گلابتون، نخ نقده، نخ ملیله و نخ سرمه استفاده می‌شود.
*تسنیم: گفته می‌شود رشته سوزن‌دوزی به سال‌های بسیار دور در ایران برمی‌گردد؟
*فیروزی:بله! هویت 8 هزار ساله در این زمینه در ایران باستان وجود دارد؛ پژوهشی در باره این رشته صورت گرفته است؛ فردی، این هنر را به سوئیس نسبت داده بود اما وقتی از سربازهای تخت جمشید عکس گرفتیم و متوجه شدیم که در نوارهای روی آستین‌های این سربازها از این هنر استفاده شده است و این عکس را به سوئیس فرستادیم، آنها هم متوجه شدند که قدمت این هنر در ایران بیشتر از سوئیس است.
*یکی از نکته‌هایی که مسئولان درباره صنایع دستی عنوان می‌کنند کاربردی‌نبودن آنهاست، فکر نمی‌کنید که این هنر دیگر کاربردی در بین مردم ندارد و به همین دلیل در حال منسوخ شدن است؟
*فیروزی: این‌طور نیست؛ درست است که هنر سوزن‌دوزی در گذشته استفاده‌ها و کاربردهای زیادی داشت اما امروز هم می‌تواند این هنر به روز شود واستفاده‌های امروزی از آن شود؛ اما متأسفانه حمایتی از سوی مسئولان صورت نمی‌گیرد.
*تسنیم: مثلاً چه کاربردهایی؟
*فیروزی: رومیزی، روتختی، وسایل آشپزخانه، پرده، رومبلی، روی کیف و بسیاری از موارد دیگر؛ این هنر نمرده است ولی چون حمایتی از آن صورت نمی‌گیرد، در حال منسوخ شدن است.
*تسنیم: یعنی همه این 86 زیرشاخه در حال منسوخ شدن است؟
*فیروزی: خیر! رشته‌هایی چون، مشبک‌دوزی، لکه‌دوزی، امگور دوزی، اشکی‌دوزی، بخارادوزی، پیله‌دوزی، تابلمه‌دوزی، تاردوزی، تن‌دوزی و تخمک‌دوزی در حال احتضار است، این رشته‌ها اساتیدی داشتند که در حال حاضر دیگر تعداد آنها زیاد نیست و در حال فراموشی هستند. به نظرم این هنر و کاربردهای آن، هم برای ایرانی‌ها و هم برای گردشگران خارجی جذاب است ولی امان از بی‌حمایتی!
*تسنیم: چه حمایتی؟
*فیروزی: این رشته یکی از رشته‌هایی است که همه مواد اولیه آن در ایران هست و دیگر نیازی به خرید مواد اولیه از خارج کشور وجود ندارد، هزینه هر تابلو در این رشته، حدود 50 هزار تومان می‌شود ولی هنر آن کمی وقت‌گیر است و البته بسیار زیباست. در حقیقت پولی که هنرمند می‌گیرد، به خاطر وقتی است که روی آن می‌گذارد.
*تسنیم: حرف شما با مسئولان؟
*فیروزی: ببینید! برخی از این رشته‌هایی که نام بردیم و بسیاری از رشته‌های دیگر صنایع دستی در حال منسوخ شدن است، نه به خاطر اینکه مردم دیگر رغبت به صنایع دستی خودشان ندارند، بلکه به خاطر عدم حمایت مناسب از این رشته است، ما چیز زیادی نمی‌خواهیم؛ مهم‌ترین مشکل ما این است که ما جایی برای نشان‌دادن محصولاتمان به مردم نداریم، در حال حاضر این محصولات در خانه من است و من باید برای افرادی که می‌شناسم درِ خانه‌ام را باز کنم و بفروشم، در حالی که اگر ما ویترین داشتیم، می‌توانستیم این هنر را در بین مردم پرکاربرد کنیم.
متأسفانه اجناس و محصولات چینی و تایلندی ویترین برای فروش دارند و ما نداریم و دلیل اینکه مردم بیشتر به آنها روی می‌آورند هم همین است. بند 51 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه از حمایت از صنایع دستی مواردی را به میان آورده است اما متأسفانه مسئولان بیشتر حرف می‌زنند تا عمل کنند.
شاید یکی از دلایلی که مسئولان برای رهاکردن برخی از این رشته‌ها دارند، موضوع کاربردی‌نبودن آنهاست ولی با کمی دقت و تأمل می‌توان دریافت که این هنرها برای امروز ما نیز کاربرد دارند و فقط باید کمی خلاقیت و حمایت از سوی معاونت صنایع دستی به خرج داده شود تا هنرمندان رشته‌های صنایع دستی هم هنر ایرانی را زنده نگه دارند و هم از این طریق بتوانند رزق و روزی خود را کسب کنند.
انتهای پیام/
