«ناشر» و «مترجم مسلط» حلقه مفقوده جریان انتقال شعر معاصر به جهان است
افشین یداللهی شاعر «روزهای یک عشق»که به زبان روسی ترجمه شده، معتقد است شعر معاصر امروز قابلیتهای بیشتری برای جهانی شدن پیدا کرده است، اما ناشر فعال در عرصه جهانی و مترجم مسلط به ترجمه شعر حلقه مفقودهای است که این جریان را با نقصان روبرو کرده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، علاقه به فرهنگ غنی ایران در روسیه از اواخر قرن هجدهم و با انتشار اولین ترجمههای شعر کلاسیک ایران درسال 1796 آغاز شد. آنچه علاقه پوشکین، مایکوف، تیوتچف، گریبایدف، را به فولکلور ایران جلب کرد، رواج شرق شناسی در ادبیات و هنر قرن نوزدهم روسیه بود. شرق شناسان و ایرانشناسانی چون بارتولد، ژوکوفسکی، روماسکویچ، سهم فراوانی در گسترش علاقه به فرهنگ و آثار ایرانی در میان روسها داشتند.
اوج تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی در اتحاد جماهیر شوروی به سالهای 50 و 60 قرن بیستم برمیگردد. در دهه 60 تا هشتاد نیز با تیراژ بسیار بالایی آثار خیام، حافظ، فردوسی، سعدی، جامی، مولانا در روسیه به چاپ رسید. اما اکنون در دهه 90 کمتر شاعران ایرانی و شعر معاصر فارسی در روسیه شناخته شده است، شاید عمدهترین دلیل آن غفلت از ترجمه اشعار و توجه به عرضه در کشور روسیه باشد. این در حالی است که شعر معاصر فارسی میتواند در جامعه روسیه با استقبال قابل توجهی مواجه شود.
انتشارات «شمع و مه» از جمله ناشران حاضر در میهمانی ویژه ایران در نمایشگاه کتاب مسکو است، این انتشارات ترجمه روسی کتاب «روزهای یک عشق» تازهترین اشعار افشین یداللهی را عرضه کرده است. «روهای یک عشق» که پیش از این در ایران با عنوان «روزشمار یک عشق» از سوی انتشارات نگاه منتشر شده است، امروز در غرفه ایران در نمایشگاه مسکو رونمایی میشود.
ترجمه این کتاب به خط سیریلیک نیز همزمان در نمایشگاه کتاب دوشنبه تاجیکستان عرضه شده است. کتاب به کوشش الهه کسمایی به خط سیریلک و مراد اصلانیان از اساتید ادبیات تاجیکستان به زبان روسی ترجمه شده است.
افشین یداللهی مجموعه اشعار سپید خود که عمدتاً دارای مضامین عاشقانه هستند، را با تصاویر سیاه قلم سمانه جلالی شکل و هیبت دیگری داده است.
متن گفتوگو با افشین یداللهی شاعر مجموعه «روزهای یک عشق» به شرح ذیل است:
* تسنیم: اینطور که مترجم اولیه کتاب گفته است، پس از پیشنهاد ترجمه یکی از آثارتان به زبان سیریلیک و سپس روسی شما خود کتاب «روزشمار یک عشق» را که آخرین کتابتان نیز است، معرفی کردهاید؟ چه دلیلی برای انتخاب این کتاب جهت ارائه به مخاطبان غیرفارسی زبان داشتهاید؟
«روزشمار یک عشق» آخرین شعرهایی بود که من گفتم و حجم آن نیز بیشتر از کتاب «حرفهایی که من گفتم و تو باید میشنیدی» بود، بنابراین ترجیح دادم تازهترین اشعارم را برای نشر در کشور دیگری پیشنهاد دهم، ضمن اینکه در این کتاب برای هر شعر یک تصویر نیز کشیده شده بود که موجب شد،در مجموع من احساس کنم که شاید برای شروع کار، این کتاب بهتر باشد.
* تسنیم: شعرهای این مجموعه با چه مضامینی سروده شده و آیا با توجه به المانهای به کار رفته در آن شعرهای بومی است یا فرابومی؟به عبارت بهتر آیا این اشعار قابلیت طرح برای مخاطب غیر ایرانی و غیرفارسی زبان را دارند؟
مضمون شعرها عاشقانه است، چندان هم از المانهای صرفاً ایرانی در حال و هوای آن استفاده نشده است، که بخواهیم بگوییم بازگرداندنش به زبان دیگری محدودیت ایجاد کند، اول قرار بود کتاب به زبان سیریلیک ترجمه شود، بعد مترجم تشخیص داد که این اشعار برای انتشار به زبان روسی نیز مناسب و این قابلیت را دارد که با مخاطب روس نیز ارتباط برقرار کند، بنابراین پیشنهاد ترجمه به روسی مطرح شد و بنده نیز موافقت کردم.
* تسنیم: برنامهای برای ترجمه کتاب به زبانهای دیگر نیز دارید؟
بله، گویا ناشر نسخه روسی، فایل«روزشمار یک عشق» و «حرفهایی که من گفتم و تو باید میشنیدی» را برای مترجم انگلیسی فرستاده است و مترجم نیز با اشعار ارتباط خوبی برقرار کرده است. البته اکنون ترجمه «روزشمار یک عشق» در اولویت قرار دارد و ترجمه آن آغاز شده است، امیدوارم ترجمه انگلیسی هم تمام شود. به نظر میرسد، در این اشعار المانهایی وجود دارد که در اکثر نقاط دنیا این المانها و حس و حال اشعار قابل درک و شهود است، بنابراین قابلیت بازگردانده شدن نیز وجود دارد.
به فکر این نبودم که شعری بگویم تا ترجمه شود
* تسنیم: آقای یداللهی شما را میتوان شاعری دانست که در هنگام سرودن شعرهایتان به مخاطبان غیرفارسی زبان نیز توجه دارید و به عبارت دیگر شعر فرابومی و فراملی میسرایید؟ به ویژه در اشعار این کتاب؟
ببینید، من در زمان سرایش این اشعار به فکر این نبودم که به گونهای شعر بگویم که قابلیت ترجمه به زبان دیگری را نیز داشته باشد، چرا که اصلا به ترجمه نمیاندیشیدم، حتی من در زمان سرایش اشعار لزومی نمیدیدم که از المانهایی استفاده کنم که حتماً با فرهنگ ایرانی متناسب باشد، هر چند عدم تناسبی نیز با فرهنگ ایرانی ندارند و البته نقاط اشتراکی با المانها و اتفاقاتی که در زبانهای مختلف نیز وجود دارند، دارد.
استقبال مترجم انگلیسی از کتاب «روزهای یک عشق»
آقای اصلانیان نیز بعد از ترجمه کتاب به زبان سیریلیک پیشنهاد ترجمه به روسی را داد و گفت که این کتاب قابلیت ترجمه خوبی دارد، توجه کنید که این پیشنهاد فردی بود که قصد داشت کتاب را به زبان مقصد ترجمه کند، در ارتباط با مترجم انگلیسی نیز همین اتفاق رخ داد، وقتی فایل کتاب برایش ارسال شد، او یادداشتی برای من نوشت، در این یادداشت نوشتهبود، اشعار به اندازهای توجه مرا جلب کرد که نتوانستم آن را رها کنم و در کنار سایر کارهایی که داشتم، تلاش کردم تا آنها را نیز ترجمه کنم.
معرفی شعرهای فارسی به زبانهای دیگر در شاعران معاصر چندان رخ نداده است
* تسنیم: کارشناسان حوزه مطالعات روسیه در ایران بر این باورند که ما نتوانستهایم ادبیات معاصرمان را در روسیه معرفی کنیم، اگر نگاهی به کتابهای ایرانی منتشر شده در زبان روسی بیاندازیم، خواهیم دید که شعر سهم بسیار بسیار ناچیزی دارد، به نظر شما چرا چنین شده است؟ آیا شعرهای معاصر ما از این ویژگی برخوردار نیستند که مرزها را بپیمایند یا اینکه شاعران اهمال کردهاند؟
به نظر من کلاً معرفی شعرهای فارسی به زبانهای دیگر در شاعران معاصر چندان رخ نداده است، شاید اینجا حلقه مفقودهای وجود داشته باشد و آن ناشرانی است که از ایران باید کارهایی را برای ترجمه ببرند، از طرف دیگر وجود مترجمانی مسلط لازم است که بتوانند شعر را ترجمه کنند، چرا که سختترین نوع ترجمه، ترجمه شعر است. باید در زبان مقصد هم به نوعی شعرگونه ترجمه شود.
ناشران و مترجمان مسلط حلقه مفقوده انتقال شعرهای معاصر فارسی به جهانیان هستند
علت دیگر نیز میتواند این باشد که برخی شاعران نیز به سرایش اشعار بومی روی آوردهاند که در چارچوب فرهنگ و زبان فارسی قابل پذیرش بوده است، این موجب شده که اشتراکات کمتری پیدا شود، البته نمیتوان این را منکر شد که بسیاری از اشعار هم هستند که قابلیت ترجمه در فرهنگها و زبانهای دیگر را دارند، بنابراین به نظر من مهمترین قسمت حلقه مفقودهای است که بتواند این شعرها را به زبان دیگر به شعر برگرداند و این حلقه مفقوده مترجمان توانا و مسلطاند.
در شعرهای معاصر اتفاقات خوبی رخ داده که قابلیت جهانی شدن آنها را بالا برده است
* تسنیم: به نظر شما شعر معاصر فارسی آیا این ظرفیت را دارد که بتواند همچون آثار پیشینیان و سرآمدان شعر فارسی جهانی شود؟ بلکه به نظر من شعر فارسی به نوعی همیشه تاثیرگذار بوده است، اکنون نیز نمیتوان گفت شعر ما به ناگهان آنقدر افول کرده که توانی برای عرض اندام ندارد، قطعاً این قابلیت در زبان ما وجود دارد، زبان ما زبان شعرخیزی است، همان اتفاقات شاعرانه در زبان ما در گذشته قابلیت جهانی شدن یافته و کماکان نی زاین قابلیت وجود دارد.
شعر آزاد امروز پیچیدگیهای بهتری یافته و فضا را برای ارتباط برقرار کردن متنوع باز میگذارد
ما در چند سال اخیر چند تغییر مرحله و تغییر زبان را در شعرهایمان داشتهایم، در شعر آزاد اتفاقات خوبی افتاده است، شعر کلاسیک نیز معاصر نیز جا افتاده و پختهتر شده است، شعر آزاد اگرچه در گذشته دوره فراگیرتری داشت، اما امروز از طرفی از شدت رفتن به شعرهای شخصی، فردی و انتزاعی به تعادلی رسیده است، بدون اینکه بخواهد حرف تکراری یا سطحی بزند، حرفهایی میزند که پیچیدگی در خدمت انتقال حس را دارند و باب همزات پنداری را برای هر مخاطبی باز میگذارد، این پیچیدگی مضر نیست، بلکه به گونهای است که فضا را برای ارتباط برقرار کردن متنوع باز میگذارد و حسهای امروزیتری در شعرهای آزاد میبینیم، بنابراین از مجموع اینها میتوان به این نتیجه رسید که شعر ایران و زبان فارسی قابلیت جهانی شدن را دارد.
* تسنیم: در نمایشگاه کتاب مسکو قرار است از کتاب شما رونمایی شود،آیا برنامههای دیگری غیر از رونمایی نیز دارید؟
بیشتر برنامهها را ناشر هماهنگ کرده است. قرار است، در دو دانشگاه برنامه سخنرانی و گفتوگو با شاعری از زبان روسی داشته باشیم، اما جزئیات دیگر را نمیدانم.
انتهای پیام/