بی‌توجهی به آب مجازی در دوران بی‌آبی
با وجود اینکه کشورهای کمتر توسعه‌یافته‌ای چون کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز محصولات آب‌بَر خود را از دیگر کشورها مثل ایران وارد می‌کنند، در کشور ما هنوز مسئله آب مجازی جا نیفتاده است.
محمدرضا کیاشمشکی - مقدار آبی که هر کالا یا محصول در یک فرآیند تولید از لحظه شروع تا پایان، مصرف می‌کند را آب مجازی می‌نامند. بسیاری از کشورهای پیشرفته در سطح جهان، بر روی آب مجازی، محاسبه آن در شرایط بومی تولید هر محصول و برنامه ریزی بر روی افزایش بهره وری مصرف آب بر اساس میزان محاسبه شده آب مجازی، اقدام کرده اند. به طوری که کشورهای کم آب با واردات کالاهای آب بَر از دیگر کشورها، مدیریتی بهینه بر مصرف آب در کشورشان دارند.
حتی در کشورهای پرآبی همچون کشورهای واقع شده در اروپای مرکزی، برنامه های دقیقی برای واردات محصولات آب بَر وجود دارد. کشورهای کمتر توسعه یافته ای چون کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به اهمیت آب مجازی پی برده اند و محصولات آب بَر خود را از دیگر کشورها همچون ایران وارد می کنند.
اما به نظر می رسد که این مسئله هنوز در کشور ما جا نیفتاده است. به طوری که در استانهای کم آب با وجود خشکسالی 15 ساله در ایران، هنوز کاشت محصولاتی که نیاز فراوان به آب دارند، همچون هندوانه و برنج انجام می گیرد و جالب تر این است که برخی از این محصولات برای رفع نیاز داخل کشور نیست و بخش عمده ای از هندوانه تولیدی که با آب تقریبا رایگان در شرایط بی آبی ایران تولید شده به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شود.
در تعریف آب مجازی در دفاتر مسئول محاسبه آب مجازی در مجموعه وزارت نیرو اینگونه ذکر شده "آب مجازی و بهره وری آب نسبت به هم رابطه معکوس دارند. طبق تعریف، بهره وری آب عبارتست از مقدار محصول تولید شده از واحد حجم آب و واحد آن معمولا کیلوگرم بر متر مکعب تعریف می شود، در حالی که آب مجازی، مقدار آب مصرف شده برای تولید مقدار معینی محصول را مورد توجه قرار می دهد و واحد آن لیتر بر کیلوگرم (یا مترمکعب بر کیلوگرم) است.
به عبارت دیگر در بهره وری تاکید بر مقدار تولید از آب، و در آب مجازی برعکس، تاکید بر مقدار آب (مصرف شده) در تولید محصول می باشد. بنابراین با افزایش بهره وری آب، مقدار آب مجازی در محصول یا کالای مورد نظر کاهش خواهد یافت و برعکس. به عبارتی در جریان تجارت محصولات کشاورزی جریانی از آب مجازی به وجود خواهد آمد. این جریان، یک جریان درون منطقه ای و بین المللی می باشد. با توجه به ارتباط آب مجازی و بهره وری آب، افزایش بهره وری آب در کشاورزی، می تواند به عنوان ابزاری کارآمد در صرفه جویی آب مجازی باشد.
طرح مسئله آب مجازی در ایران بیشتر به یک دهه اخیر برمی گردد و در دولت یازدهم نیز تاکنون وزرای نیرو و جهادکشاورزی در سخنانی بر لزوم توجه به آب مجازی و برنامه ریزی بر اساس محاسبات آب مجازی تأکید کرده اند؛ اما با وجود این تأکیدات هنوز شاهد اجرایی شدن برنامه ای از سوی دولت برای افزایش بهره وری در مصرف آب بر مبنای شاخص های آب مجازی نیستیم و صادرات محصولا آب بر ایران به کشورهای خارجی ادامه دارد.
انتهای پیام/
