بلندگرامی: روح شهادت و دفاع مقدس در تئاتر "هم‌هوایی" پنهان است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از لارستان، "هم‌هوایی" عنوان نمایشی است که این روز‌ها در سالن وحدت لارستان به روی صحنه رفته و اقشار مختلف جامعه را به دیدن خود واداشته است.

"هم هوایی" که به نویسندگی مهین صدری و با کارگردانی محمد اسماعیل بلندگرامی به روی صحنه رفته است، تئاتر دیگری از گروه هنری آرش است که در ادامه کارهایی مانند "کادانس"، "صفرتا صد" و "ترن" با موضوع و مسیری که کارگردان این آثار آن را مسیر شهادت و دفاع مقدس می‌داند، در قالب جدید و متفاوتی در حال اجراست.

این تئاتر پیش از این با کارگردانی افسانه ماهیان در شیراز و تهران به صحنه رفته است اما بلندگرامی در این اجرا با نگاه کشف لایحه‌های پنهانی شهادت و دفاع مقدس به سراغ این نمایش رفته است. در این باره و پیرامون مسیری که گروه انتخاب کرده با محمداسماعیل بلندگرامی، کارگردان این نمایش، به گفت‌وگو نشسته‌ایم:

تسنیم: مسیر و راه مشخصی برای گروه آرش تعیین شده یا کاملا اتفاقی به اجرا می‌پردازد؟

بلندگرامی: من به این باور رسیدم که باید در کارها نگاهی به مسیر مورد علاقه‌ام یعنی دفاع مقدس و شهادت داشته باشم و البته الزاما دفاع مقدس نه بلکه شهادت که در هر برهه‌ای ممکن است اتفاق بیفتد.  وقتی در کاری آثار شهید هویدا می‌شود مرا ناخودآگاه به سمت خود جلب می‌کند و حاضرم برای آن هزینه جسمی، مالی، روحی بپردازم و وقت و فکر خود را صرف انجام آن کنم گرچه در عین حال ممکن است در کاری برای کارگردانی دیگر نقش طنزی به دور از همه این جریان‌ها را بازی کنم و این به خاطر حرفه من است اما دل من به دنبال مسیر دیگری است.

اما پیرامون تعیین مسیر گروه، شاید هنوز عده‌ای نمی‌خواهند مسیری را که انتخاب کرده‌ام، بپذیرند یا آن را دوست ندارند اما این دلیل بر عدم وجود مسیر مشخص یا اشتباه بودن این مسیر نیست حتی برای نشان دادن توانایی‌های متفاوت و همه جانبه گروه کار بسیار متفاوت از این جریانات به نام "خرده دروغ‌های شخصی" را هم که تجربه‌ای بسیار موفق و به گفته داور مسابقات تئاتر فجر یک کلکسیون بازیگری بود را هم به روی صحنه برده‌ایم و من فکر نمی‌کنم گروه از اجرای کارهای نظیر آن ناتوان باشد بلکه هدف و نگاه غالب بر کارها گونه‌ای دیگر است.

تسنیم: چرا این مسیر را انتخاب کردید؟

بلندگرامی: روحیات این نمایش‌ها برایم لذت بخش است و باید بگویم آن کسی که کمک می‌کند تا این قبیل کارها آماده شوند من نیستم، و ما تنها واسطه‌ایم. وقتی به نمایش‌های دیگر فکر می‌کنم و زحمات و رنج‌هایی که درگیر آن شدیم با خود می‌گویم چگونه یک کار با 3 بازیگر اینقدر دشوار است اما کار ترن با 30 بازیگر به اجرای بسیار خوبی رسید؟ من به جرات می‌گویم ترن را شهدا به اجرا رساندند و ما تنها وسیله‌ای بودیم.

هم‌هوایی نیز با همه محتوای متفاوتی که دارد، روح شهادت را در خود حفظ کرده که البته مهم نیست اگر از صد تماشاچی 90 نفر آن‌ها متوجه بحث دفاع مقدسی بودن آن نشوند، همین که بدانند انسانیت را به تصویر کشیده، کافی است.

حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون به اجرا رسیدن این قبیل کارهای دشوار است که فلان کمک‌های مالی یا سیاسی پشت این کارهاست و یا حتی متهم شدیم که فلان کار دولتی است اما این حرف‌ها از کسانی شنیده می‌شود که باور ندارند که هنوز دست‌هایی که زمان جنگ کمک می‌کردند، کمک می‌کنند و من واقعا از آنها کمک می‌گیرم، همان دست‌های غیبی که کار را پیش می‌برند.

من اعتقاد دارم که در یک کار 30 نفره اگر تنها دو نفر نیت و اعتقاد پاکی اشته باشند، به خاطر حضور آن دو نفر خدا دست همه را می‌گیرد.

تسنیم: هم‌هوایی واقعا دفاع مقدسی بود؟

بلندگرامی: گرچه مهین صدری معتقد است که نوشته او اصلا دفاع مقدسی نیست، اما این اجازه را داد که آنگونه که می‌خواهیم کار را برگردانیم و ما را به عنوان مولف دوم اثر باور داشت. وقتی به کارهای گذشته مانند "کادانس"، "صفر تا صد" و یا "ترن" توجه می‌کنم، این نگاه بر آن‌ها غالب است اما ممکن است کارهایی را هم شخصا بازی کرده باشم که این موضوع در آن مورد توجه قرار نگرفته باشد.

تسنیم: توجه به باور شهادت چگونه این اجرا را از دیگر اجراها متمایز کرده است؟

بلندگرامی: در این نمایش نقش زن شهید دوران بیشتر جلب توجه می‌‌کند و تماشاچیان را بیشتر تحت تاثیر خود قرا می‌دهد. حرکات و جملات که به کمک طراحی نور و صدا قوت بیشتری پیدا کرده حکایت از این موضوع دارد.  فکر می‌کنم هرکس به تماشای این تئاتر بنشیند متوجه جنبه دفاع مقدسی آن در این اجرا می‌شود اما برای من همان فهم درد جامعه از این نمایش دارای ارزش است.

تسنیم: با وجود جدا بودن سه شخصیت نمایش شاهد ارتباط‌های لحظه‌ای هستیم که خیلی کوتاه است و این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا این سه نفر در ارتباطند یا خیر؟

بلندگرامی: در طراحی صحنه از سه پنجره استفاده شده که سه رنگ متفاوت در آن نشان دهنده این است که این سه نفر در سه خانه متفاوت هستند و ارتباطی با یکدیگر برقرار نمی‌کنند، اما سوال بزرگی که به آن اشاره شد و به نظرم بزرگترین سوال این نمایش است ارتباط لحظه‌ای بازیگران است. 

سه نفر در سه خانه مجزا هستند اما در لحظاتی مانند لحظه‌ای که شهلا جاهد از سقط جنین خود سخن می‌گوید می‌بینیم که زن شهید دوران دست را بر زیر گردن خود گرفته و به طرز تعجب‌آوری به خانه بغلی خود و در تصویر شهلا جاهد می‌نگرد که در واقع قبح این کار در چشم همسر شهید دوران را به تصویر کشیده است.

تسنیم: چرا تئاتر هم‌هوایی را انتخاب کردید؟

بلندگرامی: من در انتخاب این کار در ابتدا با مشورت‌هایی هم که می‌گرفتم فکر می‌کردم شاید از جامعه شهر من فاصله داشته باشد، اما الان ارتباط بسیار زیاد آن را شاهدم. امروز ما صدها لیلا اسفندیاری (یکی از نقش‌های تئاتر هم هوایی) را در جامعه می‌بینیم و این یعنی اینکه مسائل زیادی در خانواده‌ها پدید آمده که باید به آن‌ها پرداخت.

مبشری از اعضای گروه بازبینی این نمایش گفت که انتخاب این نمایش یکی از موفق‌ترین انتخاب نمایشنامه‌ها بوده چراکه درد جامعه را می‌گوید و البته قبل از آقای مبشری هم توصیه می‌شد که پیرامون مسائل خانواده‌ها کارهای تئاتری انجام شود. من هم دوست داشتم که این دردها را بیان کنم و بیشتر دوست داشتم که باز هم مرتبط با دفاع مقدس و با دیدی ارزشی باشد.

تسنیم: کاری بوده که دوست داشته باشید انجام دهید اما موفق به اجرای آن نشده باشید؟

بلندگرامی: بله، نمایش نامه "سعادت لرزان مردمان تیره‌روز" نوشته علیرضا نادری را بسیار دوست داشتم و سخت پیگیر بودم که متن آن را پیدا کنم و شروع به تمرین و بازخوانی متن کنیم اما آنقدر در پیدا کردن آن ناکام ماندم که اخیرا متوجه شدم با حمایت موسسه باران  در تهران این کار شروع به تمرین کرده است.

حال اگر این تئاتر را ندید هم بیاورم برای اجرا باز هم متهم می‌شوم که کاری را که اجرا شده دیده‌ام و آن را برای اجرا آورده‌ام اما واقعا دوست دارم آن را کار کنم چراکه نگاه به مقوله خانواده در آن گنجانده شده است.

تسنیم: در تئاتر‌های خود چقدر به حضور تماشاچی اهمیت می‌دهید؟

بلندگرامی: به رغم سابقه بازیگری و هر آنچه مردم از من سراغ دارند هنوز مانند همان اوایل هنگام حضورم بر روی صحنه ذوق می‌کنم اما در ارتباط با تماشاچی بدون تعارف دوست دارم تماشاچی تئاترها زیاد باشد چراکه واقعا کارها هزینه بر است و نمی‌توان از اداره ارشاد توقعی داشت.

گرچه بازیگران و اعضای گروه توقع بالایی ندارند اما واقعا یک کار نمایشی باید بتواند هزینه خود و یا کار بعدی را تامین کند و ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و چند سالی است که دستمان در جیب خودمان است.

در هم‌هوایی نیز امیدوارم مانند همیشه خدا خودش مردم را به سمت دیدن این تئاتر ترغیب کند و چیزی که همیشه به دل مردمان انداخته، این بار هم بیندازد.

تسنیم: نظر خودت پیرامون هم‌هوایی که بلندگرامی کارگردانی کرده چیست؟

بلندگرامی: این نخستین کاری است که خود در آن بازی نمی‌کنم و نخستین بار است که نشسته‌ام و از دور تئاتر را می‌بینم و تجربه و اتفاق جالبی است که امیدوارم البته تکرار نشود!

شاید ده شب برای اجرای این تئاتر در لارستان زیاد به نظر برسد اما من دوست داشتم همه تماشاچیان در بهترین ساعتی که می‌توانند به تماشای این نمایش بنشینند و تا به حال نیز از تماشاچیان بسیار راضی بودم اما نکته قابل ذکر پیرامون این نمایش این است که من مطمئن شدم که این تئاتر برای نوجوانان نیست و واقعا تماشاچیان نوجوان شاید بخاطر اینکه هنوز متوجه خیلی از مسائل نیستند و یا به لحاظ فکری آنچه را نیاز است نمی‌دانند نمی‌توانند به خوبی با این تئاتر ارتباط برقرار کنند.

تسنیم: برخلاف کارهای سابق این کار از هیچ قسمت طنزی تشکیل نشده است، چرا؟

بلندگرامی: اینکه بطور خاص یک قسمت طنز در تئاتر وجود داشته باشد خیر و نظر خودم هم بر این نبود اما زهرخند، لبخند و یا تلخ‌خند در این کار وجود دارد.

تسنیم: مسائل و مشکلاتی که تئاتر لارستان با آن درگیر است از دید شما چیست؟

بلندگرامی: من می‌خواهم بگویم که اگر زیرزمین بنیاد نیک اندیشان هاشمی‌زاده نبود، هم هوایی امروز به اجرا نمی‌رسید و دوست دارم مسئولان فرهنگی و هنری لار بدانند که وقتی اثری روی صحنه حاضر می‌شود، این اثر با یک یا دو جلسه تمرین به اجرا در نیامده و یا با یک جلسه در اختیار داشتن سالن اداره آماده نشده است، چراکه گروه باید بتواند با فراغت بال و بطور کامل تمرینات خود را انجام دهد.

تسنیم: کمی راجع به نحوه انتخاب اعضای گروه بگویید.

بلندگرامی: گروه یک سری از بچه‌های راهنمایی و دبیرستان که معمولا از دبیرستان‌های خاص مانند تیزهوشان هستند- با توجه به اینکه سرپرست گروه نادر نیرومند مربی پرورشی این مدارس است- انتخاب شد. 

اتفاق مثبت دیگری که در این اواخر سعی کرده‌ایم روی دهد این است که بچه‌ها در مقطع کار خود حرفه‌ای و فنی تربیت شوند به این ترتیب که کسی که موسیقی کار می‌کند، حرفه ای کار کند و یا دستیار کارگردان واقعا بتواند در آینده جایگزین کارگردان باشد و مهم‌تر از همه این‌ها همه با دل و جان پای کار باشند چه کسی که بازی می‌کند و چه کسی که بلیط می‌فروشد.

گفت‌وگو از محمدعلی اسروش

انتهای پیام/