نگاهی به انتفاضه اول و دوم فلسطین و علل پیدایش آن

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، انتفاضه اول فلسطین یا انتفاضه سنگ از 8 دسامبر 1978 تا برگزاری کنفرانس مادرید 1993در سال ادامه یافت.

انتفاضه نخست با زیر گرفته شدن چند کارگر فلسطینی توسط یک کامیون اسرائیلی و شهادت 4 فلسطینی آغاز شد و فلسطینیان این تصادف را قتل عمد دانستند و روز بعد در هنگام تشییع پیکرها به مقر ارتش رژیم صهیونیستی در جبالیا سنگ زدند. در مقابل سربازان صهیونیست اقدام به شلیک تیر هوایی کردند. فلسطینیان نیز با باران سنگ و کوکتل مولوتف جواب آن‌ها را دادند. این باعث شد ارتشیان درخواست نیروی کمکی کنند. این جرقه اولیه انتفاضه اول فلسطین بود. ولی کار به همین جا ختم نشد و انتفاضه شهر به شهر گسترش یافت. در آن انتفاضه 1300 فلسطینی شهید شدند .

بالاخره شعله های این انتفاضه در سال 1991 فروکش کرد و با امضای توافقنامه اسلو میان رژیم اشغالگر قدس و سازمان آزادی بخش فلسطین در سال 1993 به طور کامل متوقف شد.

عوامل پیدایش انتفاضه نخست

آغاز انتفاضه نخست فلسطینیان و قیام مردمی در برابر اشغالگران صهیونیست علل و عوامل متعددی داشت که در زیر برخی از آنها آمده است:

1- شکست مبارزات پیشین فلسطینی ها
مبارزات فلسطینی ها عمدتاً در قالب سازمان های مختلف سیاسی چپ و غیر مذهبی انجام می شد، همگی از تاکتیک واحدی استفاده می کردند و آن عبارت از قرار دادن  مرکز ثقل مبارزات در خارج از سرزمین های اشغالی و در اراضی مجاور اسراییل بود و غالباً تحت تأثیر و نفوذ دیدگاه های حاکمان سیاسی آن کشور قرار می گرفتند. اردن در یک مقطع زمانی، سپتامبر سیاه را آفرید و لبنان در برهه ای از زمان اقدام به اخراج نیروهای مبارز کرد.  

برخی از کشورهای عرب هم موانعی در سر راه فعالیت آن ها قرار دادند. مشکل دیگر، تعدد و تفرقه بین سازمان های فلسطینی بود و عامل مهمتر این که این سازمان ها و گروه ها عموماً به تمایلات سنتی و مذهبی مردم بی اعتنا بودند و در قالب گروه های لائیک و ملی قرار گرفته بودند.  بحث های خستگی ناپذیر تئوریک و مباحث پایان ناپذیر میان آن ها برای نسل جدید فلسطینی، جز آوارگی و شکست حاصل دیگری نداشت. پس از مدتی سازمان های مبارز از در سازش با رژیم صهیونیستی در می آمدند. انصراف از مبارزه ی مسلحانه، به رسمیت شناختن قطعنامه های سازمان ملل و پیوستن آن ها به «قطار صلح» ناامیدی را در دل فلسطینیان ایجاد کرد.

2- فشار مضاعف صهیونیست ها بر فلسطینیان
شاید بتوان یکی از علل پیدایش انتفاضه را تحقیر فلسطینیان به عنوان شهروندان درجه دوم در سرزمین های اشغالی به حساب آورد. مهاجرت بیش از حد یهودیان سراسر جهان به سرزمین های اشغالی و تلاش صهیونیست ها برای تغییر بافت جمعیتی این سرزمین به نفع یهود و سلب امتیازات و امکانات از اعراب فلسطینی، موجب می شد که فلسطینی ها ستم مضاعفی را بر خود احساس کنند.

3- روند سازش اعراب با اسرائیل
یکی دیگر از عوامل مؤثر در پیدایش انتفاضه، روند سازش در کشورهای عرب است. از بدو پیدایش اسراییل، شاهد مخالفت های مردمی در این خطه بوده ایم. در ابتدا کشورهای عرب با موضع گیری های خود همواره مخالفتشان را از موجودیت اسراییل اعلام می کردند. نطق های نمایندگان عرب در مجامع بین المللی و حمایت های مادی و معنوی از مبارزات فلسطین، همه نشانگر توجه دولت های عرب به مسأله ی فلسطین بود، به طوری که در یک برهه از زمان، شاهد عجین بودن مبارزات اعراب علیه اسراییل در قالب ناسیونالیسم عرب بودیم و اعراب در این مقطع زمانی، چهار جنگ را پشت سر گذاشتند، اگر چه نتوانستند نتایج مثبتی کسب کنند.

در روند مبارزات مردم فلسطین هرگاه فلسطینیان از کمک کشورهای عربی ناامید شده اند، خو د رأساً دست به کار شده اند. برای مثال می توان به قیام «عز الدین قسام» اشاره کرد.

طی دهه ی 60 میلادی، بعد از شکست های پیاپی اعراب در جنگ با اسراییل، فلسطینیان با قطع امید از اعراب در قالب سازما ن ها و گروه ها به دفاع از حقوق خود پرداختند. اوج این گروه گرایی در پی توافق کمپ دیوید شکل گرفت.

انتفاضه یا قیام مردم فلسطین در شرایطی آغاز شد که افراد درگیر مسأله ی فلسطین معتقد بودند که تنها راه  پیشروی فلسطینیان، مصالحه و سازش است و اوج این عقب نشینی در برابر اسرائیل را می توان در کنفرانس امان دید. که سران کشورهای عرب با پشت پا زدن به انگیزه و هدف اصلی تشکیل اتحادیه ی عرب، به مسأله ی فلسطین به عنوان یک مسأله ی درجه دو نگریستند. در این اجلاس ضمن نمایندگی فلسطین، وکالت آن ها یکسره به اردن تفویض شد. اعراب در این اجلاس با نادیده گرفتن حقوق سیاسی فلسطینیان در تعیین نماینده و قیّم برای آنان مبادرت به یک عقب نشینی بزرگ کرده و مسأله ی فلسطین را همان گونه که صهیونیست ها و امریکایی ها تفسیر می کنند، مشکلی بین اعراب و اسرائیل تلقی کردند.

4- انقلاب اسلامی ایران
انقلاب اسلامی ایران از دو جهت بر انتفاضه تأثیر داشته است، یکی ارایه  الگوی مبارزه، یعنی وارد کردن مردم به میدان نبرد و دیگری تأثیر بر تصمیمات اعراب در منطقه.

استقرار نظام جمهوری اسلامی در قدرتمندترین کشور منطقه به نحو محسوسی موازنه را به نفع مسلمانان بر هم زد. اما عمده کردن خطر انقلاب اسلامی ایران از سوی غرب موجب شد تا سازش و مصالحه با دشمن صهیونیستی به مانند گذشته، تنفرانگیز تلقی نشود. لذا کشورهای عرب آمادگی آن را پیدا کردند تا با فدا کردن منافع و حقوق خویش و نادیده گرفتن حقوق از دست رفته مردم فلسطین، رژیم اشغالگر صهیونیستی را به رسمیت بشناسند.

مردم فلسطین با الهام از انقلاب ایران، متناسب با شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود به میدان آمدند و مبارزه را از چارچوب معادلات سیاسی اعراب خارج کردند. تفاوتی که انتفاضه با دیگر جریانات مبارز در فلسطین دارد، مبین آن است که با الهام گرفتن از مبارزات بر حق ملت مسلمان ایران و رهبری آن، این امکان برای فلسطینی ها به وجود آمده که دریابند آمریکا و اسراییل شکست ناپذیر نیستند و امکان رویارویی و تقابل با آن ها وجود دارد.

انتفاضه دوم فلسطین؛ انتفاضه الاقصی

15 سال پیش در روز 28 سپتامبر سال 2000 و در پی ورود «آریل شارون» نخست وزیر وقت رژیم اشغالگر قدس به مسجد مبارک الاقصی به همراه تعداد زیادی از نظامیان ارتش صهیونیستی، انتفاضه دوم فلسطین موسوم به انتفاضه اقصی شعله ور شد.

به گزارش تسنیم، روز 28 سپتامبر یادآور روزی است که شارون با ورود به مسجد الاقصی و گشت زنی در صحن های آن باعث تحریک احساسات فلسطینیان و بروز درگیری میان نمازگزاران مسلمان و نظامیان صهیونیستی شد و در پی این درگیری ها 7 فلسطینی شهید و بیش از 250 نفر دیگر زخمی شدند و در عین حال 13 نظامی صهیونیست هم مجروح شدند.

در آن زمان درگیری های شدیدی در شهر اشغالی قدس درگرفت که منجر به زخمی شدن ده ها فلسطینی شد و این درگیری ها خیلی زود به تمامی شهرهای کرانه باختری و باریکه غزه نیز سرایت پیدا کرد و نام "انتفاضه الاقصی"  به خود گرفت.

"محمد الدره" کودک شهید فلسطینی که در دومین روز انتفاضه اقصی به شهادت رسید، نماد انتفاضه دوم فلسطین به شمار می رود و فایل ویدیوئی ضبط شده توسط شبکه تلویزیونی فرانسه در تاریخ 30 سپتامبر 2000 به خوبی صحنه های ترور این کودک 11 ساله را که در کنار پدرش در پشت یک مانع بتنی در خیابان صلاح الدین در جنوب شهر غزه پناه گرفته بود، به تصویر کشیده است.

ترور این کودک فلسطینی توسط ارتش صهیونیستی احساسات خشم ملت فلسطین را در نقاط مختلف برانگیخت و باعث راه اندازی تظاهرات های خشم و وقوع درگیری میان نظامیان ارتش صهیونیستی و شهروندان فلسطینی شد که در پی آن ده ها نفر از آنها شهید و یا زخمی شدند.

انتفاضه دوم فلسطین در مقایسه با انتفاضه نخست شاهد درگیری های بیشتر و افزایش عملیات های نظامی و درگیری ها میان مقاومت فلسطین و ارتش صهیونیستی بود و بر اساس آمارهای رسمی دو طرف منجر به کشته شدن 4412 فلسطینی و زخمی شدن 48 هزار 322 نفر شد و در طرف مقابل نیز 1069 صهیونیست به هلاکت رسیده و 4500 نفر دیگر زخمی شدند.
در جریان این انتفاضه مناطق مختلف کرانه باختری و باریکه غزه در معرض تجاوزات نظامی ارتش صهیونیستی قرار گرفت و هزاران باب منزل ویران و هزاران دونم از اراضی کشاورزی تخریب گشت.

از جمله مهمترین حوادثی که در زمان انتفاضه الاقصی روی داد ترور "رحبعام زئیفی" وزیر گردشگری وقت رژیم صهیونیستی به دست مبارزان جبهه خلق برای آزادی فلسطین بود.

شارون در آن زمان سعی در ترور شمار زیادی از رهبران درجه یک احزاب سیاسی و گروه های نظامی مقاومت فلسطین را داشت تا شعله های انتفاضه اقصی را خاموش کرده و گروه های مقاومت و در راس آنها مجموعه شهید ابو علی مصطفی دبیر کل جبهه خلق را تضعیف کند و از سوی دیگر، شیخ احمد یاسین بنیانگذار جنبش مقاومت اسلامی "حماس" را ترور کند.
انتفاضه دوم فلسطین در مقایسه با انتفاضه نخست شاهد پیشرفت در ابزارهای مورد استفاده مقاومت بود که مهمترین وسایل مورد استفاده در آن سنگ و بطری های آتش زا بود.

گروه های مقاومت فلسطین در جریان انتفاضه دوم درصدد توسعه شاخه های نظامی خود برآمدند و گردان های شهید عزالدین قسام شاخه نظامی جنبش حماس سلاح های مورد استفاده خود را توسعه داد و توانست موشک هایی تولید کند که با استفاده از آنها شهرها و شهرک های صهیونیست نشین را هدف قرار می داد.

شهرک اسدوروت در جنوب فلسطین اشغالی آماج نخستین موشک بومی گردان های قسام قرار گرفت و یک سال پس از آغاز انتفاضه اقصی و در تاریخ 26 اکتبر سال 2001 نخستین موشک بومی این گردان ها به سمت این شهرک شلیک شد و پس از آن قدرت موشکی این گردان ها خیلی زود توسعه پیدا کرد و مبارزان قسام توانستند بزرگترین شهرهای صهیونیست نشین را هدف قرار دهند.

انتفاضه دوم فلسطین بالاخره در تاریخ 8 فوریه سال 2005 و با توافق آتش بسی که میان طرفین فلسطینی و صهیونیستی در اجلاس "شرم الشیخ" امضا شد، خاموش شد، اما ناظران بر این باورند که با توجه به عدم دستیابی طرفین به هیچ گونه راه حل سیاسی و تداوم درگیری ها در شهرهای کرانه باختری، این انتفاضه همچنان ادامه دارد.

انتهای پیام/ر