جزیره‌ای در دل تهران با ساکنانی خرقه‌پوش و خمار

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در این بازدید بیش از 2 ساعته که با حضور مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران و تنی چند از نمایندگان مردم در پارلمان شهری نظیر محسن پیرهادی، رحمت‌الله حافظی، ولی‌الله شجاع پوریان، غلامرضا انصاری، احمد دنیامالی و مجتبی شاکری برگزار شد، جای اکثریت اعضای شورا خالی بود. در عوض ناصر امانی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری و حجةالاسلام امرودی، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به اتفاق فرزاد هوشیار پارسیان، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران خبرنگاران و اعضای شورای شهر را در این بازدید همراهی کردند.

حوالی ساعت 23 شب گذشته، اتوبوس حامل خبرنگاران به نخستین محل پیش‌بینی شده برای بازدید میدانی رسید، بوستان موسوم به حقانی که مملو از مردان و زنان معتاد و بی‌خانمان بود. حضور خبرنگاران با توزیع غذای گرم میان کارتن خواب‌ها در مجاورت پارک حقانی همزمان شد تا لنز دوربین عکاسان دستان 10 ها نفر از بی‌خانمان‌هایی که برای یک وعده غذا رو به سوی وانت‌بار داشت را ثبت کند. هیاهوی بسیار برای ظرف‌های پلو و خورش قیمه در یک شب نیمه خنک مهرماه توجه همه را به خود جلب کرده بود اما دقایقی بعد تجمع متقاضیان غذا مانع از توزیع درست آن شد و بخشی از غذاهای توزیع نشده روی زمین ریخت.

اما صحنه‌های دردناک کند و کاو عده‌ای از بی‌خانمان‌ها روی زمین برای جستن اندکی از غذاهای ریخته و سیر کردن شکم با ته مانده‌های برنجی که روی زمین وارونه شده بود، در میان انبوه پرتعداد معتادان حین مصرف که داخل پارک بیتوته کرده بودند، گم شد.

خبرنگاران و اعضای شورای شهر دقایقی را داخل پارک حقانی سپری و با آنها که تمایلی به صحبت داشتند، گفت و شنود کردند. تنها عده انگشت شماری از کارتن‌خواب‌ها و معتادان با دیدن اجتماع چند 10 نفری مسئولان و لنز دوربین‌ها گریختند و پارک را ترک کردند. اکثریت مطلق آنها بدون کمترین نگرانی از حضور غریبه‌ها در پارک، سر در گریبان کرده و مشغول مصرف مواد مخدر یا کیف نشئگی بودند. بعضی‌ها هم که مشخص بود پیش از این خانه و زندگی داشتند و منتظر چنین فرصتی بودند تا یک مدیر و مسئول برایشان کاری کند، دور خبرنگاران جمع شده بودند و از مشکلاتشان می‌گفتند.

عده‌ای از کمپ‌های ترک اعتیاد اجباری یا به اصطلاح ماده 16 گلایه‌مند بودند. مرد جوانی که چشم‌هایش دو دو می‌زد و به یقین پیش از این همه کدورت در پوست و رویش، جوان برومندی بوده، با اذعان به اینکه یک بار در کمپ اجباری ترک کرده است، گفت: در آنجا حتی به ما اجازه نمی‌دادند با خانواده‌های خود تماس بگیریم. سه ماه و یک روز بی‌خبری از زن و بچه، فکرم را خراب کرده بود. وقتی هم که بیرون آمدم خبری از آنها نبود. زن و بچه‌ام رفته بودند و من هم از همان شب اول دوباره مصرف را شروع کردم.

بدون استثنا با هر کسی که در پارک حقانی مشغول گفت‌وگو می‌شدیم، سر و کله یک مرد میانسال که سوییچ خودرویش هم توی دستش بود پیدا می‌شد. گرد حلقه‌های خبرنگاران می‌گشت و به صحبت‌های بی‌خانمان‌ها گوش می‌داد. نگاهش به همه پر از ظن بود و جدیت. از همراهان ما نبود. از معتادان پارک هم نبود. اما همه جا بود. جرات نکردم از او بپرسم کیست و چرا مدام همه ما را رصد می‌کند.

دیگری مرد میانسالی بود که به قول خودش دو بار ترک موفق داشته و هر بار چند ماهی پاک بوده است اما بیکاری او را به ورطه مصرف مواد مخدر بازگردانده بود. می‌گفت انگیزه ترک هم داشته و در همین مراکز ترک اجباری هم سختی‌های زیادی به خودش هموار کرده تا پاک شود اما وقتی کمپ را ترک کرده، دوباره کف خیابان، سفیر و سرگردان شده چون هیچ کس به یک معتاد کار نمی‌دهد. با زباله‌دزدی البته به قاعده میزان مصرفش پول در می‌آورد تا لنگ خرج افیونش نماند. می‌گفت بیشتر کسانی که در این پارک می‌بینید زن و بچه دارند اما با دست خالی و بیکار، روی برگشتن به خانه را ندارند. دلش برای پسرش تنگ شده بود. از همسرش هم یاد کرد اما چه فایده که جز گردش مدام در دایره نشئگی و خماری و شب خوابی در پارک راه دیگری برای ادامه زندگی بلد نبود.

در این بین فرزاد هوشیار پارسیان، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران با زن جوانی که گرفتار اعتیاد شده بود گفت‌و‌گو کرد. می‌گفت به خاطر بچه‌هایش هم که شده قصد دارد ترک کند. هوشیار هم به او وعده داد شرایطی را برای ترک او و نگهداری فرزندانش همراه با مهارت آموزی برای اشتغال فراهم می‌کند اما او هم در میان آن همه اتفاق برای دیدن گم شد و نفهیدیم که آیا قصدش جدی بود و خود را به ون سفید گشت شهرداری در حاشیه پارک معرفی کرد یا نه؟

هوشیار در پاسخ به خبرنگار تسنیم که این شیوه را تنها برای عده معدودی نجات‌بخش می‌دانست و به ظرفیت بسیار محدود فعلی برای معرفی یک یک معتادان به خانه‌های میان راهی اشاره کرد، گفت: بالاخره باید از جایی شروع کنیم. در حوزه آسیب‌های اجتماعی دو نگاه وجود دارد. یک نگاه که در دنیا هم تجربه شده، این است که معتادان را در دریا بریزیم و یا تا زمان مرگ آنها را در جزیره‌ای دور افتاده نگهداری کنیم اما مبتنی بر نگاه دوم، با بهره‌گیری از مراکز کاهش آسیب گذری، گرمخانه‌ها و مددسراها ظاهر این افراد آسیب دیده ابتدا اصلاح می‌شود، سپس خدمات کاهش آسیب نظیر سرنگ و وسایل مقاربتی دریافت می‌کنند و در نهایت به کمپ های ترک اعتیاد سپرده می‌شوند.

***راه‌اندازی مددسرای ویژه زنان با ظرفیت پنج هزار نفر در آینده

هوشیار با بیان اینکه چرخ پیش از این اختراع شده و نیازی نیست شهرداری از نو این فرایند را طراحی کند، در پاسخ به سوالی درباره ظرفیت‌های موجود این چرخ گردان موجود گفت: در حال حاضر ظرفیت مراکز نگهداری معتادان و بی خانمان‌ها در شهرداری تهران بالغ بر 3000 نفر است، ضمن اینکه یک مجموعه 5 هزار نفری نیز در محدوده شرق تهران (اتحاد) در دست احداث است که به زنان اختصاص دارد.
وی با اشاره به راه‌اندازی یک نمونه خانه میان راهی در منطقه 9، اظهار کرد: در این شیوه افراد پس از سم زدایی در خانه‌های میان راهی ساکن می‌شوند و پس از ترک اعتیاد، طی دوره‌های سه ماهه دو شغل مختلف را تجربه می‌کنند تا در نهایت برای بازگشت به جامعه آماده شوند.

به گفته هوشیار، مشابه این مرکز ظرف دو ماه آینده در مددسرای خاوران واقع در منطقه 15 نیز راه‌اندازای خواهد شد.

این امکانات در حالی در تهران پیش‌بینی شده است که دو روز پیش آمار کارتن‌خواب‌های شهر تهران در فروردین سال جاری، 20 هزار نفر اعلام شد اما هوشیار در پاسخ به تسنیم مبنی بر اینکه ظرفیت فعلی نسبت به نیاز پایتخت بسیار اندک است، گفت: شهرداری 50 درصد توان خود را بر پیشگیری متمرکز کرده است.

*** ترک اجباری کمتر از 10 درصد جواب می‌دهد

مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در ادامه یادآور شد: کمتر از 10 درصد کسانی که در مراکز ماده 16 ترک اجباری را تجربه می‌کنند به زندگی عادی بازمی‌گردند و این رقم درباره مراکز ماده 15 (غیراجباری) در صورت وفاداری به پروتکل‌های درمات تا 35 درصد است اما با استفاده از شیوه جدید شهرداری تهران یعنی خانه‌های میان راهی تا 80 درصد کسانی که تحت درمان و مهارت آموزی قرار می‌گیرند، به زندگی عادی باز می‌گردند.

تهران اکنون تنها یکی از این این مراکز را دارد و به زودی دومی هم در خاوران افتتاح خواهد شد اما هوشیار تاکید کرد بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته تا پایان سال 1395 سه خانه میان راهی دیگر نیز به دیگر پهنه‌های شهر اضافه خواهد شد.

در جریان بازدید، یکی از معتادان پارک حقانی می‌گفت، چند روزی است که آنها را به زور از پارک شوش بیرون کرده‌اند، پارک خواجوی کرمانی هم که به واسطه برنامه‌های فرهنگی، رفته رفته به پاتوق خانواده‌ها تبدیل می‌شود، به همین خاطر آنها ناچار همگی به پارک حقانی پناه آورده‌اند. این موضوع را امرودی هم رد نکرد و گفت به این شیوه عمل شده تا همه آنها یک جا جمع شوند و بعد اقدام اساسی صورت گیرد.

***مدرسه‌ای برای کودکان بازمانده از تحصیل در هرندی

به گزارش تسنیم، در ادامه این بازدید سری هم به مدرسه خلاقیتی، مهارتی و آموزشی صبح رویش زدیم که البته فاصله چندانی با پارک حقانی نداشت. مدرسه‌ای که به همت شهرداری تهران از اول مهر امسال کار خود را آغاز کرده تا به بازماندگان از تحصیل محله هرندی خدمت رسانی کند. این مدرسه که در مقطع پیش‌دبستانی تا پایان ششم ابتدایی فعالیت می‌کند، با یک دیوار به دو بخش تقسیم شده تا هم دختران و هم پسران بازمانده از تحصیل را پوشش دهد.

محمدحسن داوودی شمسی، مدیر جوان مدرسه که ما را در این بازدید همراهی می‌کرد، ضمن ارائه توضیحاتی درباره نحوه تعامل با دانش‌آموزانش، گفت: اغلب این دانش‌آموزان نظم‌پذیر نیستند و بسیاری از مدارس توانایی تعامل با آنها و ارائه خدمات آموزشی به این گروه را ندارند اما در اینجا همه چیز به نحوی پیش‌بینی شده که کودکان به مرور نظم پذیری را بیاموزند، به همین خاطر حتی چیدمان نیمکت‌ها شبیه کلاس‌های معمول نیست.

وی با بیان اینکه ملک این مدرسه پیش از این متعلق به آموزش و پرورش بوده است، گفت: شهرداری این ملک را تملک و تجهیز کرده و برای بهره‌برداری به بخش خصوصی واگذار کرده است.
داوودی با بیان اینکه هزینه‌های مدرسه از طریق کمک خیران تامین می‌شود، افزود: به دنبال یافتن راهکارهایی برای تامین مالی به روش‌های دیگر نیز هستیم.
آن گونه که داوودی گفته است، این مدرسه در مجموعه سه شیفت قابلیت ارائه خدمات به روزانه 400 نفر را دارد.

***پذیرش کودکان افغان فاقد اوراق هویت در مدرسه صبح رویش

از آنجا که بخشی از ساکنان محله هرندی، اتباع افغانی هستند، مدرسه صبح رویش به این گروه نیز که فاقد هر گونه برگه هویتی هستند، خدمات آموزشی ارائه می‌کند. ضمن اینکه کودکان ایرانی فاقد اوراق هویتی نیز بدون هیچ محدودیتی امکان ثبت‌نام در مدرسه صبح رویش را دارند.

اژدری، معاون مدرسه صبح رویش نیز با بیان اینکه فعلاً در شیفت صبح گاهی تا ساعت 13:30 مجموعاً 250 دانش‌آموز دختر و پسر مشغول به تحصیل هستند، افزود: ظرف چند روز آینده مجوز شیفت بعدازظهر نیز دریافت خواهد شد و از این پس در شیفت دوم بین ساعت 14 تا 17:30 کلاس‌های شناور برای آن دسته از دانش‌آموزانی که به دلیل اینکه به کار گمارده شده‌اند، امکان حضور بیش از این در کلاس را ندارند، تشکیل می‌شود و پس از آن در شیفت سوم کلاس‌های نهضت سوادآموزی برای کودکان 10 سال به بالا و افراد میانسال برگزار خواهد شد.

***بیکاری، درد مشترک همه بی‌خانمان‌ها

در ادامه این بازدید، سری هم به گرمخانه خاوران واقع در منطقه 15 زدیم که شماری از بی‌خانمان‌های جمع‌آوری شده را به آنجا منتقل می‌کنند. اگر چه بیشتر تخت‌ها اشغال بود و مراجعان در خواب بودند اما چند نفری هم مشغول صرف شام یا استحمام بودند. درباره کیفیت غذا که از آن‌ها سوال شد، از سردی پلو خورش قورمه گلایه مند بودند اما مسئولان گرمخانه می‌گفتند آنها دیر آمده‌اند و به این خاطر از غذای گرم خبری نبود. مهدی چمران در گفت و شنودی که با آنها داشت، مطلع شد که یکی از آنها اراک را به قصد شغل ترک کرده و به پایتخت آمده است. چمران خطاب به او گفت: اگر در اراک کار نیست، در تهران هم نیست. حداقل در شهر خودتان و سر خانه و زندگی خودتان بودید و دچار این وضعیت نمی‌شدید.

گفتنش البته راحت بود، حرف حساب و منطقی هم بود اما برای ما که همه به واسطه شغلمان آنجا حاضر شده بودیم، فهمیدن حال «بیکار» محال است. زندگی با همه هزینه‌‌‌هایش جریان دارد و یک لحظه هم نمی‌ایستد. برای بیکاران سرعتش بیشتر هم هست. به سراغ هر کسی می‌رفتیم از بیکاری می‌نالید و آن را مسبب همه گرفتاری‌هایش می‌دانست. اما اینجا از وزیر بیکاری خبری نبود تا به آنها جواب دهد.
سعی کردیم در سکوت وارد خوابگاه شویم، اما عده‌ای از آنها که در خواب بودند بیدار شدند. بعضی سرشان را زیر پتو مخفی کردند. یکی شان اما از سر قدرشناسی با صدای بلند همه را به صلواتی برای سلامتی‌مان مهمان کرد. معرفت در نایابی نبود آنجا.

انجمنی، شهردار منطقه 15 نیز که در این بازدید ما را همراهی می‌کرد، گفت: ظرفیت مرکز خاوران 380 نفر است اما اگر کسی به صورت خود معرف مراجعه کند، حتی در صورت تکمیل ظرفیت پذیرش خواهد شد.

او می‌گفت خود را به جای کارتن خواب‌ها تصور می‌کند و در ماه حداقل دوبار سر زده به این مرکز می‌آید. به اعتقاد انجمنی کارتن خواب و معتاد نباید با هم پذیرش شوند اما فعلاً رویه این طور است. در عین حال قرار است تا 40 روز آینده هر دو گروه پس از پذیریش، تحت غربالگری قرار گیرند تا فضای کارتن خواب‌ها و معتادان جداسازی شود.

به گفته وی، بالغ بر 1.5 میلیارد تومان بابت تجهیز گرمخانه خاوران به مرکز غربالگری و ایجاد اتاق‌های ویژه پزشک، قاضی کشیک، بهیار و سرویس‌های بهداشتی جدید هزینه شده است.

او با بیان اینکه ناجا در جمع‌آوری این افراد با شهرداری همکاری می‌کند، گفت: وزارت بهداشت نیز باید برای تامین پزشک با ما همکاری داشته باشد چراکه اغلب این افراد به بیماری‌های خاص نظیر هپاتیت و دیگر بیماری‌های رسوبی مبتلا هستند.

*** برپایی جلسه دستگاه‌های مسئول، به زودی در شورای شهر

رحمت‌الله حافظی، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران نیز در حاشیه این بازدید خبر از جلسه قریب‌الوقوعی داد که قرار است طی آن همه دستگاه‌های مسئول در موضوع اعتیاد دور یک میز جمع شوند. از این دست جلسات بسیار است اما او امیدوار بود که این بار دور هم جمع شدن مسئولان وزارتخانه‌های بهداشت، کشور و کار و رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی، کمیته امداد، ناجا و قوه قضاییه، به هم افزایی منجر شود و شیوه کار به صورت جزیره‌ای برای همیشه برچیده شود.

به گفته حافظی، این جلسه روز چهارشنبه 29 مهر به دعوت شورای شهر تهران برگزار خواهد شد.

وی درباره عملکرد شهرداری تهران در زمینه ساماندهی معتادان توضیح داد: شهرداری در این مقوله سازمان همکار به شمار می‌رود و مسئولیت اصلی بر عهده سازمان بهزیستی است. در عین حال شهرداری با توجه به ظرفیت‌های موجود عملکرد نسبتاً قابل قبولی داشته است. هر چند هنگامی که بامداد، این افردا گرمخانه را ترک می‌کنند، دوباره با موادفروشان مواجه و در این سیکل معیوب گرفتار می‌شوند.

حافظی همچنین یادآور شد: پاکسازی محله هرندی و بوستان خواجوی کرمانی فاز کوتاه مدت مقابله با آسیب‌های اجتماعی تهران بود اما در فاز میان مدت مشارکت سایر دستگاه‌ها لازم است و در فاز بلند مدت، دولت و حاکمیت باید برنامه‌های توسعه ای خود را اصلاح کنند تا توسعه نامتوازن در کشور متوقف شود و علت حاشیه‌نشینی و مهاجرت در شهرهای بزرگ، به شکل اساسی چاره شود.

چند تن از مراجعانی که بیدار بودند و با دقت به سخنان او گوش سپرده بودند، پس از اتمام این مصاحبه، مشکل اصلی خود را بیکاری عنوان کردند. آنها بی خبر از اینکه در این ارتباط کار چندانی از دست اعضای شورای شهر بر نمی‌آید، با هزار امید درد دل خود را بازگو می‌‌‌‌‌کردند. 

حافظی هم به آنها وعده داد در آینده نزدیک معاونت خدمات شهری از نیروهایی که توانایی کار داشته باشند، زمینه اشتغال آنها را در جمع‌آوری پسماند و آبیاری فضای سبز فراهم خواهد کرد. ما رفتیم و برق امید در نگاه آنها ماند... .

بازدید به خط آخرش رسید. جای بیشتر اعضای شورای شهر خالی بود. جای دولتی‌ها هم خالی بود. جای نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی و جای آنها که خود را برای رقابت در انتخابات مجلس آماده می‌کنند.

گزارش از نجمه رجب

انتهای پیام/