روایت تسنیم از آئین سنتی-مذهبی سقاخوانی روز تاسوعا در خطه کاشان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کاشان، حال و هوای محرم دوباره از کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های شهرمان با نصب کردن پرچم‌های قرمز و مشکی و سبز در ورودی حسینیه‌ها، مساجد، تکایا و گاه به دیوار خانه‌هایی که مراسم سوگواری و عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) برپا می‌کنند که نشان از دوستداران و ارادتمندان به اهل‌بیت(ع) است همراه با بوی عطر و گلاب محمدی به مشام می‌رسد.

هر کجا قدم می‌گذاری، چه در محله‌های قدیمی، چه در بافت تاریخی و سنتی و چه در مکان‌هایی که ساختمان‌های سربه فلک کشیده در شهر را نشان می‌دهد، بوی محرم و عزای حسین(ع) را استشمام می‌کنی، جوانان و نوجوانان و حتی کودکانی که با پوشیدن لباس سیاه و در دست داشتن بیرق‌ها و پرچم‌هایی که بعد از نماز مغرب و عشا در دست می‌گیرند و با ذکر"حسین، حسین" در محله‌های شهر قدم می‌گذراند و خود را در سوگواری‌ها شریک می‌دانند قابل توصیف نیست.

"علی" شاگرد کلاس سوم ابتدایی با پیشانی‌بند سبزی که "یا ابوالفضل" بر آن نوشته و طبلی را در دست خود دارد می‌گوید: لحظه شماری می‌کردم محرم "ماه حسین" بشود تا به تمام آن‌هایی که بچه‌های شیعه و مسلمان ما را در دیگر کشورها اذیت می‌کنند بفهمانیم که ما از آن‌ها حمایت می‌کنیم و در شب‌های محرم حتی برای آن‌ها نیز دعا می‌کنیم تا با ذکر "اباعبدالله" ای که به آسمان می‌رسد خدا جواب همه انسان‌های شیطان‌صفت را بدهد.

"عسل" دختر6 سال و نیمی بود که با چادر مشکی که بر سر داشت دست در دستان مادرش با آهسته زمزمه کردن "یا حسین"، "یا ابوالفضل" گروه‌های عزادار را بدرقه می‌کرد.

نزدیک در ورودی حسینیه ایستاده بود تا هیئتی که ازآنجا عبور می‌کرد را نظاره کند و بعد وارد حسینیه شود، نزدیک شدم و حال و هوایش را جویا شدم، چنان از عشق به "حسین" می‌گفت که ناخودآگاه اشک در چشمان حلقه می‌زند و با سلام دادن‌هایش بر حسین و یارانش با لحن بغض‌آلود بین‌الحرمین را جلو چشمانت مجسم می‌کرد.

"بهار"، گریه امانش را بریده بود و با لحن بغض‌آلودش برای شفای مریضش از صاحب این ماه طلب می‌کرد، "یا حسین، خودت همه مریض‌های اسلام را شفا بده"، "برادرم را شفا بده " و درد دل‌هایی که لابه‌لای گریه‌اش محو می‌شد، خدایا تو را به بزرگیت قسم نیم نگاهت را از ما دریغ نکن.

دنیایی که هر روز صحنه‌هایی را جلو چشمانمان حرکت می‌دهد، با خوشی و ناخوشی، خوبی و بدی، همه و همه نشان از این است که زمان‌ها همچون حرکت ابرها می‌گذرد پس چه خوب است قدر بدانیم.

در بیشتر نقاط ایران ماه محرم که می‌شود نه‌تنها حال و هوای شهر بلکه حال و هوای دل تغییر می‌کند و در شهر دارالمؤمنین کاشان در تمام حسینیه‌ها، مساجد و اداره‌های مختلف ساعت 6:30 تا 8 صبح قرائت زیارت عاشورا با نوحه‌خوانی مداحان اهل‌بیت(ع) برگزار می‌شود.

حسینیه‌ها و مساجدی که در دهه‌های محرم اول تا سوم با دادن نذری‌ها فضای هیئت‌ها را عوض می‌کند.غذاهایی که بیشتر در منطقه کاشان مرسوم است گوشت لوبیا که بعضی از مکان‌ها همراه با سبزی و دوغ هرماه است و چه گردشگرانی که حتی برای یک‌بار هم که شده غذای سنتی و بومی کاشان را دوست دارند امتحان کنند.

برگزاری آیین‌های خیمه کوبی، چاووش‌خوانی، نخل گردانی، تعزیه‌خوانی و مداحی در کاشان، آران و بیدگل، نیاسر، نوش‌آباد، قمصر، نیاسر و برزک و حتی روستاهای اطراف کاشان را می‌توانی به‌خوبی مشاهده کنی که هر سال با حضور جوانان و نوجوانان و پیشکسوتانش نسبت به سال‌های گذشته‌اش پرشورتر است.

بی‌تردید عاشورا، حماسی‌ترین و سوزناک‌ترین واقعه تاریخی است که باگذشت سالیان سال از وقوع آن، مردمان هر شهر و دیاری از سراسر ایران با مراسمی خاص و متفاوت به پاسداشت این حماسه می‌نشینند، که نشانگر فرهنگ و آداب‌ورسوم مردمان آن مناطق است و هر کدام در نوع خود قابل توجه و بی‌نظیر است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کاشان در این باره به تسنیم گفت: پرونده آئین نخل گردانی محله صدره و سرفره کاشان توسط واحد مردم‌شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان تهیه شد و توسط کارشناسان اداره کل مورد بررسی قرار گرفت.

محسن جاوری افزود: پس از تصویب شورای ثبت استان این پرونده جهت ثبت در فهرست میراث معنوی به شورای ثبت ملی سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال شد.

وی، نخل، نماد قبر و ضریح شش‌گوشه امام حسین (ع)، نماد شط فرات، نماد نهرعلقمه، طوق، جریده یا جریته، علم، کتل، ذوالجناح، شیر فضه را از مهم‌ترین نشانه‌های عزاداری در کاشان دهه اول محرم که در پیشاپیش هیئت عزادارشان به بازار شهر و تکایای مختلف برده می‌شوند نام برد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کاشان، با اشاره به اینکه نمادهای عزاداری نشانه‌ای از یادگارهای فرهنگی هستند که از نیاکان و بزرگان به‌صورت موروثی به نسل‌های امروز رسیده است خاطرنشان کرد: در باور و عقاید مردم کاشان نخل نمودی از تابوت و محفه امام حسین (ع) است که برخی از دسته‌های عزادار از قرن‌ها پیش، به نشانه تشییع پیکر امام حسین (ع) آن را حمل می‌کنند.

تاریخچه آئین‌های سنتی و مذهبی در منطقه کاشان و روستاهای اطراف آن، با توجه به بنای تکایا و حسینیه‌ها و نیز آثار به‌جامانده گاهی به دوره صفویه نیز می‌رسد.

آیین سنتی مذهبی سقاخوانی، پنجه بندی، کُتَل، خیمه بندی، طوق برداری، خیمه کوبی، نخل گردانی، تعزیه‌خوانی همه و همه برگرفته از آیین‌های سنتی مذهبی منطقه کاشان است که هر سال نسبت به سال‌های گذشته‌اش با حضور دوستداران به اهل‌بیت و اباعبدالله الحسین(ع) و حتی گردشگرانی که از راه‌های دور و نزدیک به شهر گل و گلاب شهری که با نام گل محمدی مزین شده می‌آیند تا شاهد برگزاری آن باشند.

آری وجود زیارتگاه حضرت سلطانعلی بن امام محمدباقر(ع) در کربلای ایران مشهد اردهال نیز شاهد برگزاری مراسم ویژه و سوگواری در عزای اباعبدالله الحسین(ع) است به‌ویژه سه‌شنبه‌های هر هفته بازاریان کاشانی و چهارشنبه‌های هر هفته فینی‌ها به صحن امامزاده آمده و با دادن نذورات و برپایی هیئت‌های حسینی علم سوگواری را برپا می‌کنند.

شهروندان نوش‌آبادی نیز، به‌منظور استقبال از کاروان حسینی آیین سنتی مذهبی سقا خوانی را برپا می‌کنند، آیین سنتی مذهبی سقا خوانی مردم نیک نهاد و دین‌مدار این خطه که در طی سال‌ها، نسل به نسل و سینه‌به‌سینه به یادگار مانده، قدمتی بیش از یک قرن دارد، در این آیین سقا خوانان در گروه‌های سه‌گانه، استادان و پیشکسوتان سقا خوانی و شاگردان و جوانان به‌صورت حلقه‌های عزا مقابل یکدیگر نشسته و اشعاری پرمحتوا و سوزناک در توصیف واقعه کربلا و مدح شهدای کربلا را بانواهایی برگرفته از ردیف دستگاه موسیقی سنتی، همنوایی می‌کنند و سقا خوانی در صبح روز تاسوعا، نیز انجام می‌شود.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان نخل حسینیه سرفره و گذر صدره را به عنوان قدیمی‌ترین و معروف‌ترین نخل در کاشان، توسط افرادی که با ادای نذرشان آن را ساخته‌اند عنوان کرد و نخل محله کلهر متعلق به هیئت علی‌اصغر، نخل محله درب باغ متعلق به هیئت ابوالفضل (ع)، نخل حسینیه زیارت طاهر منصور متعلق به هیئت عباسی، نخل حسینیه قاضی اسدالله یا زیارت چهل تن متعلق به هیئت حیدری و نخل تکیه پانخل یا تکیه باباشرف متعلق به هیئت حضرت ابوالفضل (ع) را از دیگر نخل‌های معروف در این شهرستان نام برد.

جاوری با اشاره به اینکه حمل نخل سرپره به سمت بازار در روز عاشورا با بزرگ‌ترین اجتماع مردم کاشان همراه است، گفت: غبارروبی و آذین‌بندی نخل و آداب تکاندن نخل در شب تاسوعا از جمله آیین‌های نخل گردانی است که با شور و هیجان خاص توسط هیئت عزادارش انجام می‌شود.

وی، پویایی، حفظ و زنده نگه داشتن مراسم نخل گردانی، قدمت و سابقه تاریخی نخل، وفاق و اتحاد اجتماعی در مراسم نخل گردانی در روز بازار و یا حرکت دوره، تأثیر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی را از شاخص‌های مهم نخل سرفره کاشان برشمرد.

نخل برداری محله صدره و سرفره کاشان نیز غوغایی را در دل عاشقان به اهل‌بیت(ع) بر پا می‌کند که گویا عاشورای حسینی شده است.

طوق برداری نیز از آئین مخصوص روز عاشورا است که توسط چند نفر از افراد در جلو هیئت حمل می‌شود، امروزه طوق برداری روبه فراموشی نهاده و تعداد طوق بندان، کمتر از انگشتان یکدست است. هرچند که طوق به شکل ایستاده و عمودی حمل می‌شود اما در منطقه کاشان، طوق را خمیده برمی‌دارند و دلیل آن، ناظر بر روایتی است که در روز عاشورا، امام حسین(ع) به هنگام شهادت حضرت ابوالفضل العباس(ع) فرمودند«الآن انکسر ظهری» و اعتبار این سخن، طوق را خمیده حرکت می‌دهند.

گزارش از فروغ صالحی شهرابی

انتهای پیام/