چینش دوباره صفحه شطرنج بحران سوریه

 به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، تقریبا دو سال قبل بود که ائتلافی از کشورهای غربی و عربی برای شروع تهاجم همه جانبه شکل گرفته بود تا نسخه بشار اسد را به دلیل واهی استفاده از تسلیحات شیمایی در هم بپیچند. در این میان عربستان سعودی قول مساعد داده بود تمام امکانات لجستیکی و مالی را برای شروع حمله در اختیار ائتلاف قرار دهد. این کشور در کنار خود، ترکیه، امارات و قطر را نیز داشت.
در حالیکه نیروهای مخالف بشار اسد و تروریست های مسلح در این کشور، از سلاح های شیمایی استفاده می کردند و حتی در زمان حضور بازرسان سازمان ملل در دمشق، درحومه این شهر از این سلاح استفاده شد، جنگ رسانه ای شدیدی علیه نظام سوریه به راه افتاد و نقشه های جنگی آمریکا، انگلیس، فرانسه و کشورهای عربی آماده برای پیاده سازی شده بودند. بوق های جنگ در منطقه به صدا درآمدند و هر آن احتمال حمله می رفت.

پس از شکست پروژه حمله ائتلاف غربی و عربی و عقبگرد اوباما از این حمله، کشورهای عربی و ترکیه انتقادات تندی نسبت به آمریکا بروز دادند و اوباما را متهم به انفعال کردند. در این زمان بود که تجهیز تمام و کمال تروریست های سوری در دستور کار قرار گرفت و به صورت بیسابقه ای مجهز به انواع سلاح ها شدند. عربستان بیشترین حمایت ها را در قبال گروه های تروریستی تکفیری انجام داده و در رده های بالای مدیریتی گروهی مانند داعش، این سعودی های عربستان هستند که جای دارند. آنها حتی بهره برداری از منابع نفتی سوریه و عراق را برای داعش تسهیل کرده اند و مهندسان نفتی عربستان به استخدام این گروه درآمده اند. داعش دارای شبکه پیچیده تولید و توزیع نفت است و توانسته میلیون ها دلار از این بخش عاید خود کند.

طی یک اقدام استراتژیکی، روسیه وارد فاز حضور نظامی در سوریه شد. حکومت سوریه در نامه ای رسمی، خواهان مداخله روسیه علیه تروریست ها شد و روسیه تنها کشوری است که براساس حقوق بین الملل در سوریه وارد شده است. هر چند مستشاران نظامی ایرانی نیز پیش از آن به درخواست سوریه در این کشور در حال خدمت و مبارزه با تروریست ها هستند اما روسیه کشوری خارج از منطقه غرب آسیا است که علاوه بر حملات هوایی در سوریه پایگاه هایی را نیز در لاذقیه و طرطوس در اختیار دارد. 

حملات جنگنده های روسی علیه مواضع داعش و گروه های تروریستی در سوریه، موازنه قوا به نحو چشمگیری به نفع ارتش و گروه های مقاومت تغییر یافت و پیشروهایی ارتش در جنوب حلب، حما و حمص از نتایج بی بدیل این تغییرات بوده است.

پیش از اینکه روسیه وارد کارزار جنگ داخلی سوریه شود، حمایت نظامی خود را در قالب ارسال محموله ها و تجهیزات نظامی و همچنین وتو کردن قطعنامه های ضد سوری در شورای امنیت انجام می داد. ولی ورود نظامی به سوریه موضوعی نبود که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. در ابتدای کار مخالفت هایی از سوی به خصوص عربستان، ترکیه و آمریکا بروز یافت لیکن عزم مسکو بر حفظ نظام سوریه و برقدرت ماندن بشار اسد در دوره انتقالی و پس از آن قرار داشت.

سفر غیرمنتظر بشار اسد به مسکو در هفته گذشته و خروج وی از سوریه پس از 4 سال باعث حیرت و انگشت به دهان ماندن بسیاری از مخالفان وی شد. هر لحظه خروج اسد از سوریه می تواند به کلی معادلات را تغییر دهد اما این سفر به گونه ای برنامه ریزی شده بود که از زمان خروج تا بازگشت مجدد به دمشق، هیچ خبری از آن منتشر نشد. احمد داود اغلو، نخست وزیر ترکیه پس از آگاه شدن از این رویداد نتوانست شکیبای خود را حفظ کند و گفته بود بهتر بود بشار اسد در مسکو می ماند تا تکلیف سوریه بدون او روشن می شد.

براساس طرح های پیشنهادی از سوی روسیه قرار نیست بشار اسد در کوتاه مدت قدرت را واگذار کند و یکی از بخش های اصلی دولت انتقالی حفظ نظام و نهادهای اصلی سوریه است. آنچه تحولات سوریه را سرعت بیشتری بخشیده، روند افزایش پیروزی های ارتش سوریه است که توانسته در پی آن معادلات سیاسی را نیز دگرگون کند.

تحولات نظامی عمده در یک ماه اخیر

شاید برای بسیاری از کارشناسان و ناظران اوضاع بحران سوریه دور از انتظار بود که با ورود نظامی روسیه، تحولات شتاب بگیرد و بتوان پس از دستاوردهای نظامی، در فکر برداشت های سیاسی از دستاوردها بود. اما این امر به وقوع پیوسته و پیشروی های موفقیت آمیز ارتش سوریه در کنار حزب الله لبنان و نیروهای دفاع الوطنی به کمک قدرت مستشاری نیروهای ایرانی، اعتماد به نفس بالایی برای یکسره کردن کار تروریست ها و مخالفان ایجاد کرده است.

در نقشه بالا پیشروی های ارتش سوریه در جنوب استان حلب به صورت محسوسی در ماه اکتبر نمایش داده شده است. رنگ نارنجی با فلش های مشکی ممتد نشان از افزایش تصرفات ارتش دارد که از سمت غرب، شرق و شمال در حال نبرد با تروریست های داعش و مخالفان نظام اسد هستند. در حلب علاوه بر حضور گروه هایی مانند ارتش آزاد، جبهه النصره و احرار الشام، داعش نیز در بخش های شرقی حلب و رود فرات حضور پررنگی دارد که با پیشروی ارتش سوریه و نیروهای وابسته به آن، استان حلب، استان شمالی سوریه و هم مرز با روسیه آزاد خواهد شد و تا کنون توانسته بیش از 150 کیلومتر مربع از جنوب شهر حلب را پاکسازی کند. ادامه پاکسازی و پیشروی باعث کنترل کامل بر جاده ترانزیتی مهم میان دمشق و حلب خواهد شد و خط لجستیکی و پشتیبانی کاملی میان شمال و جنوب ایجاد می شود.

اما موضوع به حضور صرف روسیه در سوریه ختم نمی شود. این حضور دوره جدیدی در امنیت و ژئوپلتیک جهانی ایجاد کرده است. در زمینه عملیات خارج از مرزهای روسیه، این کشور پس از دهه 1970، برای اولین بار در منطقه ای مانند غرب آسیا حضور نظامی پیدا کرده و این حضور نیز در نخستین گام، تمام نقشه های ائتلاف غربی - عربی را دگرگون ساخت.

با توجه به نقشه بالا، دامنه نفوذ هوایی جنگنده های روسی به مراتب از جنگنده های ائتلاف بیشتر است و وجود پایگاه هوایی مسکو در غرب سوریه، خود یک قابلیتی است که دیگران از آن برخوردار نیستند و از طریق آن می تواند عملیات های ائتلاف غربی را در سوریه و عراق شکل ببخشد و کنترل کند. روسیه می تواند، آمریکا را مجبور به پذیرش دو فاکتوی ائتلاف مشترک با خود، سوریه، ایران و حزب الله لبنان در حمایت از عملیات هایی بر علیه تروریست ها و مخالفان سوری کند.

بیشترین حملات جنگنده های روسی در چند وقت اخیر مربوط به لازقیه، حمص، حلب و ادلیب است. نقشه بالا مربوط به 7 اکتبر است و حملات جدید در آن ثبت نشده است. پاکسازی مناطق نزدیک به پایگاه های هوایی و دریایی روسیه از وجود تروریست ها، برای ایجاد یک خط ایمنی از شمال تا جنوب در دستور کار قرار دارد. خطی که حلب، ادلیب، حمص، حماء و دمشق را به هم متصل می کند و قدرت مانور ارتش را تا حد بسیاری بالا می برد. نیروهای تروریست و مخالف تا پیش از این تا دامنه کوه های اطراف لاذقیه نفوذ کرده بودند که با حملات و پیشروهایی اخیر مجبور به عقب نشینی شدند.

در سوی دیگر بحران سوریه، گروه های تروریست و مخالف دست به دامان یکدیگر شده اند و در شرایط جدید، برخی از گروه ها با یکدیگر پیمان اتحاد امضا کرده اند. در یکی از این موارد، گروه مسلح "احرام الشام" مورد حمایت قطر، ترکیه و عربستان با گروه مسلح "جبهه النصره" شاخه القاعده در سوریه ائتلاف کرد. جنبش احرار الشام اعلام کرد که اتاق عملیات مشترکی را با گروه مسلح موسوم به اتحاد اسلامی و جبهه النصره تشکیل داده است.

بازیگران اصلی بحران سوریه از سه بخش تشکیل شده اند. تروریست ها افراطی و تکفیری نظیر جبهه النصره وابسته به القاعده و داعش، گروه های مسلح مخالف مانند ارتش آزاد سوریه و احرارالشام و دولت مرکزی سه ضلع اصلی بحران هستند. هریک از اضلاع نیز دارای حامیانی در منطقه و فرامنطقه هستند. اما آنچه باعث شد، بحران سوریه وارد فاز جدیدی شود، ورود نظامی روسیه بود و جنگ داخلی را از حالت فرسایشی خارج کرده است. بازیگر جدیدی که از حمایت سیاسی و ارسال تجهیزات نظامی به حضور در دل خطر تغییر فاز داده است. اما در این میان، نقش کردها را نباید فراموش کرد. کردها در شمال سوریه با بهره گیری از شرایط پیش آمده علاوه بر مبارزه با داعش، موقعیت مستقلی پیدا کرده اند که در پی ایجاد منطقه کردنشین مستقل در شمال سوریه و همرز با ترکیه هستند. موضوعی که مخالفان بسیاری دارد و در اوضاع آشوب زده سوریه، به عنوان فرصت طلبی گروه های کرد مانند پ ی د و پ ک ک، محسوب شده است.

به تناسب افزایش عملیات های نظامی در سوریه، روسیه رفت و آمدهای دیپلماتیک خود را نیز در منطقه غرب آسیا و با قدرت های جهانی مانند آمریکا افزایش داده است. سفر بشار اسد به روسیه، وزن سیاسی اسد را به میزان زیادی بالا برد و وی را از انزوای 4 ساله خارج کرد. متعاقب آن، وزیر خارجه عمان نیز به دمشق سفری داشت و با اسد دیدار و گفتگو داشت. این در حالیست که در چند سال اخیر مقامات بسیاری از ایران به دمشق رفته اند و رایزنی هایی با مسئولان سوری داشته اند.

در کنار این، روسیه در پی ترغیب، کشورهای عربستان، ترکیه و آمریکاست تا آنها را به سمت راه حل سیاسی عاقلانه برای خروج از بحران بکشاند. کنفرانس وین که وزرای خارجه 4 کشور حضور داشتند هر چند نتیجه محسوسی به دنبال نداشت اما باعث به انزوا رفتن رویکرد حذف اسد از قدرت شده و کشورهایی چون عربستان و ترکیه همچنان بر مواضع خود برای سوریه بدون اسد پافشاری می کنند در حالیکه سرگی لاوروف و جان کری در کنفرانس های خبری خود، لزوم حضور کشورهایی مانند ایران در موضوع سوریه را ضروری دانسته اند. امری که قدرت کشورهای حامی حفظ نظام سوریه را در گفتگوهای دیپلماتیک بالا می برد.

اما عربستان سعودی که به دنبال پیدا کردن وزن سیاسی در گفتگوهای مربوط به سوریه است، حتی پا را از عرف دیپلماتیک فراتر گذاشته و علاوه بر انتقاد از عملیات روسیه، ادبیات تندی علیه ایران به کار می برد. عادل الجبیر، وزیرخارجه تازه کار سعودی، ایران را اشغالگر سرزمین های عربی نامیده است. این در حالیست که بیشترین کمک های نظامی و لجستیکی از سوی عربستان به سمت نیروهای تروریست تکفیری روانه می شود. عربستان حتی قصد ارسال موشک های "تاو" و "سام" به سوریه را دارد تا گروه های مخالف و تروریست بتوانند از آن علیه ارتش سوریه و جنگنده های روسیه بهره ببرند. براساس گزارش هایی این تسلیحات در اختیار گروه های تروریست قرار گرفته و از آن استفاده نیز می شود.

کاملا مشخص است کشورهایی مانند عربستان و قطر، تلاش دارند تا در میان کشورهای تاثیرگذار در منطقه مانند ایران، روسیه و آمریکا، نقش ایفا کنند و به کمک افزایش حمایت های نظامی و مالی از تروریست ها، طرف های منطقه ای و فرامنطقه ای را مجاب به پذیرش چنین نقشی کنند. ترکیه نیز که به محل اصلی عبور تروریست ها و تجهیزات نظامی به سوریه تبدیل شده، تاکنون بر موضع تند خود علیه اسد پافشاری می کند و با وجود زیان هایی که از ادامه بحران سوریه دیده، رفتن اسد را تنها راه چاره می داند.

ترکیه در حال حاضر با دو خطر عمده روبه رو است. از یک طرف حملات جنگنده های ترک به مواضع پ ک ک، موجب افزایش تنش میان دو طرف شده و آتش بسی که در سال 2013 برقرار شده بود از بین رفت و از سوی دیگر، خطر بالقوه گروه های تروریستی مانند داعش بر امنیت ترکیه سایه افکنده است. انفجارهای تروریستی در آنکارا و سوروچ در کنار حمله به پلیس و نظامیان ترکیه، تنها بخشی از ناامنی به وجود آمده بر اثر سیاست های غلط ترکیه در حمایت از گروه های مخالف و تروریست در سوریه و عراق است.

با وجود تغییرات موازنه ای در عرصه بحران سوریه و ورود بازیکران جدید به آن، شاهد دگرگونی فضای نظامی و سیاسی هستیم که مهره های جدید می توانند بازی جدیدی به نفع نظام سوریه رقم بزنند. زمانی که موج مهاجرتی عظیم آوارگان سوری به سمت کشورهای اروپایی آغاز شد، غرب از راه حلی برای پایان یافتن بحران به صورت ضمنی استقبال کرد ولی بازیگری چون پوتین و روسیه، هرگز نمی توانند منافع قدرت های غربی را در سوریه تامین کنند. قدرت هایی که این کشور را به بهانه اوکراین مورد تحریم قرار داده اند و نفوذ روسیه در اروپای شرقی را به چالش کشیده اند.

در حال حاضر در دو جبهه سیاسی و نظامی، بحران سوریه آزمون جدیدی را سپری می کند و بازیگران جدیدی در گفتگوها و تعاملات سیاسی در حال ورود هستند که می توانند، علاوه بر شکست تروریست های تکفیری در سوریه، نظام حاکم را همچنان سرپا نگه دارند و در صورت تشکیل دولت انتقالی، یکی از پیش شرط های اصلی حفظ اسد بر قدرت تا زمان ثبات سیاسی و امنیتی در سوریه باشد.

منبع:فرهنگ نیوز

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.

بازگشت به صفحه رسانه ها

بـــــرای دریــــــافـــــت آخــــریــــن اخــــبـــــار عــضـــو کــــانــــال تــــســـــنـــیــــم در تـــــلـــــگــــرام شــــویـــد