آشفتگی سیاست خارجی ریاض و حیف‌ومیل دلارهای نفتی در قاهره

به گزارش خبرگزاری تسنیم، بروز انقلاب مردمی در مصر و سقوط دیکتاتور ده‌ها ساله در این کشور در عرض کمتر از یک ماه گرچه برای آزادی و دموکراسی در منطقه اتفاقی خوشایند بود، اما زیاد بودند کشورها و گروه هایی که این اتفاقات را در راستای منافع خود نمی دانستند و با این روند غافلگیر کننده ترس و نگرانی از اوضاع منطقه وجود آنها را فرا گرفت.این کشورها بعد از اینکه متوجه شوک ناشی از این اتفاق شدند، تلاش گسترده خود را برای مهار این انقلاب و مصادره آن به نفع خود آغاز کردند. یکی از این کشورها عربستان سعودی بود که از سویی پیروزی انقلاب مردمی بر دیکتاتوری تحمیل شده در مصر را آغازی بر مطالبات مردمی جهت استقرار پایه های دموکراسی در خفقان سلطنتی ریاض می دانست و از سوی دیگر متوجه این نکته شده بود که سقوط دیکتاتور مصر عرصه را برای روی کار آمدن اسلام گرایان رقیب سعودی ها در این کشور مهیا خواهد کرد.   

از سوی دیگر حمایت از حسنی مبارک به عنوان یکی از متحدان قدیمی مصر از دیگر برنامه هایی بود که دولت عربستان در ابتدای راه به دنبال آن بود، ریاض پیشتر نیز در پذیرش دیکتاتور های بزرگ منطقه نظیر زین العابدین بن علی و علی عبدالله صالح وارد عرصه شده بود و حتی  دعوتنامه هایی برای اقامت دائمی خانواده مبارک از سوی مقامات وهابی برای آنان ارسال شد. در این راستا سعود الفیصل وزیر خارجه سابق عربستان بعد از انقلاب مصر چهار بار متوالی به این کشور سفر کرد. وی در این سفرها با مقامات شورای نظامی دیدار کرده و پیشنهاد داد که در قبال عدم محاکمه مبارک، عربستان 6 میلیارد دلار به این کشور کمک خواهد کرد.

نگرانی عربستان از برقراری ارتباط مستحکم میان مصر انقلابی و انقلاب اسلامی ایران از دیگر مسایلی است که پای دیپلمات های سعودی را به قاهره باز کرد، فیصل در دیدارهای خود تلاش زیادی در این راستا انجام داده وسعی کرده تا در ازای مشوق های مالی، قاهره را از عادی سازی روابط با ایران منع کند.

نسخه وهابیت سعودی در مصر

از این منظر عربستان سعودی تلاش گسترده ای برای شبیه سازی تجربه ناکام خود در مصر شروع کرد، ریاض با هزینه های میلیاردی خود از آغاز انقلاب در مصر به دنبال این بود که نسخه شکست خورده خود در تعریف افراطی و ساختگی از دین و حاکمیت اسلامی را به خورد مردم مصر نیز بدهد و البته در این میان برخی بازیگران داخلی مصر نیز وارد عمل شده و با دلارهای نفتی سعودی چنان متورم شدند که حضور آنها در عرصه سیاسی مصر همه را غافلگیر کرد.

طبق معمول اولین بخشی که از سوی آمریکا و غرب در زمینه مهار انقلاب مصر به عهده سعودی ها گذاشته شد، تامین مالی بخشی از طرح های غرب برای مصادره این انقلاب بود، رژیم آل سعود در این راستا با برخی از رژیم های عرب حوزه خلیج فارس متحد شد تا با توسل به برخی اهرم ها از جمله دادن وام های مشروط به قاهره تلاش های انقلابیون مصری برای تحقق استقلال و ثبات سیاسی در مصر را با شکست مواجه کنند.

تامین  هزینه های سازمان های مدنی و به خدمت گرفتن افراد و مزدورانی که اندیشه های وهابی در سرمی پروانند و واداشتن آنها به ایجاد فتنه و اختلافات داخلی در مصر و ایجاد هرج و مرج داخلی و تلاش جهت بازگرداندن عناصر رژیم سابق از دیگر ترفندهایی بود که سعودی ها حتی در شرایط کنونی با وجود روی کار آمدن ژنرال ها در قاهره با تامین مالی هزینه های آن به دنبال تقویت نفوذ خود در  مصر هستند.

عربستان و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس حمایت های بسیاری از سلفی ها در مصر انجام می دهند و ظرف 25 سال گذشته این جماعت ها و گروه ها حدود 25 میلیارد دلار از عربستان سعودی کمک  مالی دریافت کرده اند و به این ترتیب این جریان ها تحت عنوان ها و پوشش های مختلف عملا تحت اختیار عربستان قرار دارند، آنها شبکه عظیمی در داخل مصر ایجاد کرده اند که شامل حدود 36 شبکه تلویزیونی و ماهواره ای، 20 هزار مسجد و 20 هزار جمعیت خیریه است و در واقع نیرو و جریان خطرناکی است که تا پیش از انقلاب زیر لوای دستگاه های امنیتی مبارک فعالیت می کرد و هم اکنون کشورهای حوزه خلیج فارس مستقیما این گروه را تحریک می کنند.

سلفی های مصر که بعد از انقلاب 25 ژانویه با حمایت های مالی و سیاسی عربستان به دنبال گسترش نفوذ خود در این کشور بودند، پس از انقلاب مردمی مصر از تاسیس حزب سیاسی النور خبر دادند که نخستین حزب سیاسی سلفی در تاریخ مصر به شمار می آمد.  بر اساس برخی از اطلاعات موجود، مقدار اموالی که بعد از انقلاب مصر از سوی عربستان سعودی وارد این کشور شده تا در راستای انحراف این انقلاب هزینه شود، بالغ بر 140 میلیون دلار بوده است، بخش زیادی از این اموال در راستای تاسیس حزب النور هزینه شد. به این ترتیب حزبی که اعضای آن در زمان حسنی مبارک هیچ سابقه مبارزاتی و یا حتی حضور سیاسی در مصر نداشتند، بعد از انقلاب مصر به یکباره با دلارهای نفتی سعودی متورم شده و موفق شد از طریق فتواهای ساختگی برخی علمای دینی وهابی، در انتخابات مختلف مردم را به رأی دادن به این حزب وادارد.

با روی کار آمدن اسلام گرایان در جریان اولین انتخابات آزاد در این کشور پس از حسنی مبارک، وحشت ریاض به واقعیت تبدیل شد. گرچه محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر تلاش زیادی برای دلجویی از عربستان سعودی انجام داد، اما نتوانست اعتماد آل سعود را جلب کند. وی یک سال بعد از رسیدن به قدرت دراثر کودتایی که عربستان سعودی یکی از ارکان اصلی آن بود، کنار گذاشته شده و بلافاصله به زندان منتقل گشت. کودتای نظامیان بر ضد دولت مرسی به حدی برای آل سعود رضایت بخش بود که به همراه امارات و کویت تنها چند روز پس از سقوط دولت مرسی ، 12 میلیارد دلار به دولت موقت مصر کمک مالی کردند. کمک مالی عربستان در سال 2014 نیز ادامه یافت و عربستان از دولت موقت مصر همه جانبه حمایت کرد.

دوستانی که به دشمن تبدیل شدند

اوج حمایت آل سعود از دولت موقت مصر در سال 2014 رخ داد. در این سال دولت عربستان در حالی اخوان المسلمین را به عنوان سازمانی تروریستی معرفی کرد که دولت موقت مصر نیز در پایان سال 2013 این اقدام را درباره اخوان انجام داده بود.

اما ائتلاف های سیاسی و نظامی میان کشورهای عربی معمولا کوتاه مدت هستند و عمر طولانی نمی یابند، چرا که بر اساس مزاج و روابط شخصی رهبران خودکامه است. همگرایی عربستان و مصر نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. تقریبا دو سال بعد از رابطه صمیمانه قاهره و ریاض و پس از اینکه عربستان، امارات و کویت بیش از 30 میلیارد دلار را به صورت هبه های مالی، نفتی، وام ها و حساب های اعتباری به مصر دادند، این روابط به تیرگی گرایید. مرگ ملک عبدالله پادشاه سابق عربستان سعودی و گرایش ناگهانی ریاض به سمت اخوانی ها پس از تلاش های مکرر برای براندازی آنها از حاکمیت مصر از یک سو و گرایش ژنرال های قاهره به سمت تعاملات اقتصادی و نظامی با مسکو و اختلافات اساسی دو طرف در موضوعات منطقه ای نظیر جنگ یمن و بحران سوریه از جمله مهم ترین عوامل رکود در روابط دو جانبه است.

مشخص است که استقبال عبدالفتاح السیسی از حملات هوایی روسیه به عناصر مسلح مخالف دولت در سوریه نشان از سیاست های ضد سعودی قاهره دارد و تاکید می کند که مصر از عربستان به عنوان هم پیمان سابق خود دور شده است.

تردید و سردرگمی در سیاست های عربستان سعودی در قبال مصر باعث شده گرچه این کشور میلیاردها دلار پول در مصر هزینه کرده، اما نتوانسته سودی از این مبالغ به دست بیاورد. بلکه برعکس؛ روند تحولات به سمتی پیش رفت که دوستان دیرینه ریاض که سردمداران آل سعود برای روی کار آمدن آنها تلاش زیادی کرده اند، به رقیب آنها تبدیل شود.

انتهای پیام/