طرح جمله معروف أینَ عماربا چه پشتوانه‌ای بود؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نهم صفر المظفر مصادف است با سالروز شهادت صحابی گرانقدر رسول خدا(ص) جناب عمار یاسر که در سال 37 ق در جنگ صفّین به شهادت نایل آمد. چند سالی است که رهبر معظم انقلاب و به خصوص در فتنه 88 در برخی سخنرانی ها جمله معروف «أینَ عمار» را با ذکر برخی نکات برای مردم بیان کردند ولی آیا تا به حال از خود سؤال نموده ایم که عمّار چه خصوصیتی داشت که مقام معظم رهبری ایشان را به عنوان فردی شاخص معرفی  کردند؟ ***

*  عمار کیست؟
عماربن یاسر مکنی به أبی یقظان از صحابه نزدیک رسول خدا(ص) و از یاران با وفای امیر مؤمنان(ع) بود. وی پیش از هجرت در مکه معظمه دیده به جهان گشود. هنگامی که پیامبر اکرم(ص) به رسالت برانگیخته شد، عمار از نخستین افرادی بود که به آن حضرت ایمان آورد. وی در تمامی جنگ های پیامبر(ص) حضور یافت و در رکاب آن حضرت، با دشمنان اسلام با تمام توان مبارزه کرد. پیامبر(ص) به وی علاقه ویژه ای داشت و او را یکی از خواص خود می دانست.
عمار، پس از رحلت پیامبر(ص) از معتقدان به ولایت و خلافت حضرت امام علی بن  ابی طالب(ع) بود و در این راه به مانند سایر اصحاب با وفای آن حضرت، تلاش زیادی به عمل آورد. وی پیوسته در کنار امیر مؤمنان(ع) و از علاقه مندان به آن حضرت بود و مقام و حق آن حضرت را به نیکی می شناخت. به همین جهت هیچ گاه از او فاصله نگرفت و او را در عرصه های مهم سیاسی و اجتماعی تنها نگذاشت.
حضرت علی(ع) پس از انتخاب شدن به خلافت، با این که بسیاری از یاران وفادار و شایسته خویش را برای حکمرانی به شهرها اعزام کرده بود، ولی عمار را به عنوان یک مشاور و همراز دیرین در نزد خود نگه داشت و در تمامی امور سیاسی، اجتماعی و نظامی با او مشورت می کرد و احترامش را به نیکی نگه می داشت. عمار نیز با این که در حدود 90 سال از عمرش گذشته بود، همچون یک سرباز فداکار و پا در رکاب در خدمت امام علی بن ابی طالب(ع) قرار داشت و تمام مأموریت ها و دستورات آن حضرت را به مانند مأموریت ها و دستورات پیامبر(ص) به خوبی و نیکی انجام می داد.
در نهایت امر، عمار یاسر در سال 37 ق در جنگ صفّین به شهادت نایل آمد. حضرت علی(ع) در غم از دست دادن عمار، بسیار ناراحت بود و می فرمود: هر کس از وفات عمار دلتنگ نشود، او را از مسلمانی نصیبی نباشد.

*  ویژگی های برجسته عمار
دعای پیامبر برای عمار
در ابتدای رسالت پیامبر(ص)، کافران مکه که از شکنجه بی امان عمار یاسر و از صبوری و استقامت او به ستوه آمده بودند و دیگر هیچ امیدی به برگشت او از اسلام برایشان نمانده بود، او را در حالی که همچنان فریاد توحیدش بلند بود، در آتش افکندند.
رسول گرامی اسلام(ص) با دلی دردمند از این همه شکنجه یارانش، برای عمار دعا کرد و فرمود: «ای آتش! سرد و سالم باش برای عمار، چنان که برای ابراهیم، سرد و سلامت گشتی.»
به دعای رسول خدا(ص)، عمار از آتش آسیبی ندید. او باقی ماند تا وفاداری اش را تا آخرین لحظه عمر خویش به اسلام و پیامبر اسلام ثابت کند و در مقاطعی حساس، اسلام واقعی را بنمایاند و فریاد کند.
عمار ملاک حقانیّت
نه فقط یاران امام علی(ع) که همه مسلمانان، عمار یاسر را به خوبی می شناختند و همه از وفاداری اش به رسول خدا(ص) و از محبوبیت او نزد ایشان خبر داشتند. به دلیل روایت هایی که از پیامبر اکرم(ص) درباره عمار یاسر در یادها مانده بود، عمار برای بسیاری از مردم ملاک حقانیت بود. ابن ابی الحدید، از بزرگان علمای اهل سنت و شارح نهج البلاغه، آن گاه که از جنگ صفین یاد می کند، حضور عمار را در یک جبهه، ملاک بر حق بودن آن جبهه و باطل بودن جبهه مخالف در نگاه مردم می شمارد و آن گاه خود از این نکته تعجب می کند که مردم، عمار یاسر را ملاک حق می دانستند، ولی از امام علی(ع) غافل بودند. این ها دردهایی بود که سینه کسانی چون عمار را به سختی می گداخت؛ گویی مردم نه در پی حقیقت، که در پی فتنه و هیاهو و خواهش های  نفسانی خویش بودند و خوشا سعادت آنان که در پایداری بر حق، سعادت واقعی را جستند.
حضوری فعال در کنار پیامبر
عمار از آن دسته کسانی بود که در جنگ بدر در کنار پیامبر خدا قرار داشت و در آن خوش درخشید و در جنگ خندق نیز حضوری فعال داشت و در آن نیز خوش درخشید و در همه صحنه های دیگر نیز با رسول خدا بود. در جنگ با اهل رده نیز حضوری فعال داشت و با منطق ایمانی خود، مسلمانان را به جنگ تشویق می کرد و از آنان می خواست برای  رسیدن به بهشت، از خود پایمردی و استقامت نشان دهند.
نهیب زنی به خواص بی بصیرت و ساکتین
عمار در زمان مشکلات، می رفت سراغ خواص از محکم ها تا متزلزل ها و حتی متهمین به نفاق! حتی گیر داده بود به مغیره، او هم جواب داده بود مدتی مهلت می خواهم تا این افق تیره و تار روشن شود و ماه طلوع کند، آن گاه با بصیرت گام بردارم. به او جواب داد: «پناه بر خدا ای مغیره! با این که چشم بصیرتت روشن شده است، می خواهی کور بمانی؟ و مانند کوران در گوشه ای بنشینی؟ فکری به حال خودت بردار! و ببین به چه می نگری و چه می کنی؟ اما من کسی هستم که جز در صف مقدم گامی برنخواهم داشت .»
عمار از قطبهای اصلی جنگ
در جنگ صفین عمار از قطبهای اصلی جنگ به حساب می آمد. او علاوه بر حملاتی که خود انجام می داد، قهرمانان را به جنگ و پیش بردن پرچم تشویق می کرد. نصربن مزاحم بعضی از موقعیتهای هولناک عمار را به خوبی توصیف کرده است: «اسبها برای نبرد بیرون شدند و در برابر همدیگر صف آرایی کردند و مردم به سوی همدیگر پیشروی می کردند. عمار زره ای سفید به دست داشت و می گفت: ای مردم! جانها به سوی بهشت می روند. پس با اینان به گونه ای  بجنگید که گوشها نشنیده باشند و کشتگان آن قدر زیاد شدند تا جایی که مردان طناب خیمه را به  دست و پای  کشتگان  بستند و می کشیدند.»
عمار و خلفا
در رابطه با خلافت، موضع عمار متأثر از مواضع امام علی(ع) بود و هیچ کاری را بدون مشورت و نصیحت آن حضرت انجام نمی داد و دستاویز او در موضع گیری دو امر اساسی بود. یکی وصیت پیامبر(ص) به خلافت امام علی(ع) بود که در حدیث موالات و احادیث دیگر بیان شده بود و دیگر این که پیامبر اسلام به عمار درباره امام علی(ع) فرموده بود: «ای عمار! علی تو را از هدایت برنمی گرداند و به سوی اوهام و خیالات راهنمایی نمی نماید. ای عمار! اطاعت از علی اطاعت از من است و اطاعت از من اطاعت از خداوند عزوجل است.»
مخالفت عمار با جانشینی خلفا پس از رحلت رسول اکرم(ص) از حساس ترین نقاط زندگی عمار است؛ اما هرگاه مصلحت اسلام اقتضا می کرد، با توجه به رضایت علی(ع) مسؤولیت هایی را می پذیرفت .
عمار در جنگ جمل
در روز جنگ جمل عمار بسیار کوشید که این نزاع را با روش های مسالمت آمیز خاموش نماید. از این رو بین دو صف ایستاد و گفت: «ای مردم! چقدر در باره پیامبر خود بی انصاف هستید که زنان خود را در پرده نگه داشته اید و زن پیامبر را به مصاف شمشیرها آورده اید.» او با سخنان خود هدفهای اصلی مخالفان را برملا ساخت. از این رو او را آماج تیرها قرار دادند. در این جا بود که عمار دید راهی برای متوقف کردن نبرد نیست. بنابراین به سوی جنگ دعوت کرد.
وقتی عمار به عایشه نزدیک شد، عایشه در کجاوه ای روی شتر قرار داشت. عمار به او گفت: «چه می خواهی؟ گفت: خون عثمان. گفت: خداوند در این روز، طغیانگر و خواهان ناحق را بکشد. سپس گفت: ای مردم شما به خوبی می دانید که کدام یک از ما در کشتن عثمان دست داشتیم.»
*  عمار و تشخیص حق و باطل
مقام معظم رهبری حفظه الله با اشاره به این نکته که آنچه در عبادت و معنویت تأثیرگذار می باشد، روح عبادت است و اگر در کسانی که به تقدس، زهد و عبادت شهرت یافته اند، روح عبادت نباشد، جبهة حق را از باطل تشخیص نداده و غالباً گمراه می شوند، همانند برخی از خوارج که آنچنان به عبادت شهرت یافته بودند که اصحاب امیرالمؤمنین(ع) را تحت تأثیر قرار می دادند؛ اما در جنگ جمل در صف دشمنان حضرت قرار گرفتند. ایشان به شخصیت عمار یاسر اشاره کرده و می فرمایند: «عظمت امثال عمار یاسر به همین است. عظمت آن اصحاب خاص امیرالمؤمنین(ع) در همین است که در هیچ شرایطی دچار اشتباه نشدند و جبهه را گم نکردند. من در موارد متعددی در جنگ صفین این عظمت را دیده ام؛ البته مخصوص جنگ صفین هم نیست. در بسیاری از آنجاهایی که برای جمعی از مؤمنین، نکته ای مورد اشتباه قرار می گرفت، آن کسی که می آمد و با بصیرت نافذ و با بیان روشنگر خود، شبهه را از ذهن آن ها برطرف می کرد، عمار یاسر بود. انسان در قضایای متعدد امیرالمؤمنین(ع) ازجمله در صفین نشان وجود این مردِ روشنگرِ عظیم القدر را می بیند.»
*  بصیرت زایی عمار
حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله در مورد روشنگری و بصیرت زایی عمار می فرمایند: «یکی از کارهای مهم نخبگان و خواص، تبیین است؛ حقائق را بدون تعصب روشن کنند؛ بدون حاکمیت تعلقات جناحی و گروهی. در جنگ صفین یکی از کارهای مهم جناب عمار یاسر تبیین حقیقت بود؛ چون آن جناح مقابل که جناح معاویه بود، تبلیغات گوناگونی داشتند. همینی که حالا امروز به آن جنگ روانی می گویند.
یکجا می دید اختلاف پیدا شده، یک عده ای دچار تردید شدند، بگومگو توی آن هاست، خودش را به سرعت آنجا می رساند و برایشان حرف می زد، صحبت می کرد، تبیین می کرد؛ این گره ها را باز می کرد. نقش نخبگان و خواص هم این است که این بصیرت را نه فقط در خودشان، در دیگران به وجود بیاورند. خدای متعال، این مرد را از زمان پیامبر(ص) برای زمان امیر(ع) ذخیره کرد، تا در این مدت به روشنگری و بیان حقایق بپردازد.»
*  وظیفه شناسی عمار
گاهی برخی افراد با وجود آگاهی و بصیرتی که نسبت به مسائل وجود دارد، سکوت اختیار کرده و به دفاع از حق قیام نمی کنند و چه بسا افراد بسیاری باشند که با کلام و سخن ایشان به یاری حق به پا خیزند؛ اما متأسفانه خود سنگ بی طرفی را به سینه زده و اعلام موضع نمی کنند. خطر این گونه افراد به مراتب از افرادی که اصطلاحاً ساز مخالف زده و علناً مخالفت خود را به رخ دیگران می کشند، بیشتر است؛ اما عمار یاسر ازجمله افراد آگاهی بود که آگاهی خود را برای دیگران بازگو و به دفاع از حق قیام می کرد.
*  عمار و تثبیت مفهوم بصیرت
مقام معظم رهبری حفظه الله می فرمایند: «تاریخ جنگ صفین را که انسان می خواند، دلش می لرزد. در این صف عظیمی که امیرالمؤمنین(ع) به عنوان لشکریان راه انداخته بود و تا آن منطقة حساس- در شامات - در مقابل معاویه قرار گرفته بود، تزلزل اتفاق می افتاد. بارها این اتفاق افتاد.
یکی از حرفهای او در این سخنرانی این بود که گفت: این پرچمی که شما در جبهة مقابل می بینید، این پرچم را من در روز احد و بدر در مقابل رسول خدا(ص) - پرچم بنی امیه - دیدم. زیر این پرچم، همان کسانی آن روز ایستاده بودند که امروز هم ایستاده اند؛ معاویه و عمرو عاص. در جنگ احد هم معاویه، هم عمرو عاص و دیگر سران بنی امیه در مقابل پیغمبر(ص) قرار داشتند؛ پرچم هم پرچم بنی امیه بود.»
*  عمار هنوز هم ناشناخته است
حضرت آیت الله خامنه ای می فرمایند: «به نظر من، عمار هنوز هم ناشناخته است. من در زندگی امیر المؤمنین(ع) که نگاه می کردم، دیدم هیچ کس مثل عمار یاسر نیست؛ یعنی از صحابة رسول الله(ص)، هیچ کس نقش عمار یاسر را در طول این مدت نداشت. آنان زنده نماندند؛ ولی ایشان حیات با برکتش ادامه پیدا کرد. هر وقت برای امیرالمؤمنین(ع) یک مشکل ذهنی در مورد اصحاب پیش آمد؛ یعنی در یک گوشه شبهه ای پیدا شد، زبان این مرد، مثل سیف قاطع جلو رفت و قضیه را حل کرد. در جنگ صفین ما از آن طرف عمار را داریم که جناب عمار یاسر دائم مشغول سخنرانی است؛ این طرف لشکر، آن طرف لشکر، با گروه های مختلف؛ چون آنجا واقعاً فتنه بود. دو گروه مسلمان در مقابل هم قرار گرفتند. فتنه عظیمی بود. یک عده ای مشتبه بودند. عمار دائم مشغول روشنگری بود. این طرف می رفت، آن طرف می رفت، برای گروه های مختلف سخنرانی می کرد.»
در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که مقام معظم رهبری با شاخص قرار دادن این شخصیت عظیم، بر آن بودند تا نقش خواص، به ویژه طلاب و دانشجویان بسیجی را که به گفته ایشان افسران جنگ نرم هستند؛ در فتنه ها و جریانات سیاسی، در جاهایی که تشخیص برای همه و عموم مردم ممکن نیست، بیان کنند و اهمیت حضور آن ها در صحنه برای شبهه زدایی و غبارروبی را برای همه مشخص نمایند.

انتهای پیام/