در «انقلاب تبسم» مردم از رهبران افغان عبور کردند/شعارهای این انقلاب «رادیکالیزه» نشود
مشاور سیاسی و مسئول ارتباطات دفتر آیت‌الله محقق کابلی در گفتگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم به تشریح عوامل مؤثر در شکل‌گیری انقلاب تبسم و حواشی پس از آن پرداخت.
«حجت‌الاسلام احمدی» مشاور سیاسی و مسئول ارتباطات دفتر آیت‌الله محقق کابلی در گفتگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم به تشریح عوامل مؤثر در شکل‌گیری انقلاب تبسم و حواشی پس از آن پرداخت.
تسنیم: چه عواملی موجب شکل‌گیری تظاهرات تاریخی در کابل شد؟
عوامل شکل‌گیری تظاهرات میلیونی و بی‌سابقه 20 آبان در کابل از گذشته نیز وجود داشته و آن هم مطالبات مردم افغانستان است که روی هم انباشته شده است اما سربریدن 7 نفر از شیعیان مظلوم سبب اشتعال مطالبات مردم این کشور شد و در نتیجه این راهپیمایی عظیم شکل گرفت.
بانگاهی به گذشته می‌بینیم که در انتخابات سال گذشته افغانستان، تیم اشرف‌غنی و تیم عبدالله متعهد شدند که در صورت پیروزی، امنیت مردم افغانستان را تأمین و بازسازی را آغاز و با فساد مقابله می‌کنند و مشکل مهاجرت را نیز حل می‌کنند ولی پس از پیروزی در انتخابات وضعیت به شکلی پیش رفت که هر دو جناح با تعصب به رقابت منفی پرداخته‌اند و تعهدات‌شان در دوران انتخابات فراموش شد. عملکرد ضعیف و مایوس‌کننده آنها تا حدی پیش رفت که تشکیل کابینه دولت نزدیک به 8 ماه زمان برد و در نهایت با دخالت خارجیها یک کابینه ضعیف تشکیل شد. در حال حاضر نیز که افغانستان در شرایط نیمه جنگی قرار دارد، دو وزارت‌خانه مهم دفاع و کشور افغانستان برخلاف قانون اساسی این کشور توسط سرپرست اداره می‌شوند و این نکته نیز سبب شد مردم کمی از دولت مایوس شوند. مسئله دیگر این است که طالبان افغان دقیقا با استفاده از این ضعف‌ها توانسته‌اند تحرکات نظامی‌شان را در مدت هشت ماه گسترش دهند.
تسنیم: چه عوامی موجب پیوستن خیل عظیم مردم افغانستان به این تظاهرات در این زمان کوتاه شد؟
مشکلاتی که تظاهرات‌کنندگان در 20 آبان ماه در کابل مطرح کردند، مشکلات ملی بود. در این تظاهرات، مردم افغانستان بازسازی و مبارزه با فساد را خواستار شند و مهمتر از آنها، تأمین امنیت مردم بود. امنیت یک مشکل ملی در افغانستان است بنابراین مشکلات این کشور و افزایش ناامنیها تنها برای یک قوم خاص و زبان خاص نیست اما شدت این ناامنیها ممکن است برای یک قوم شدیدتر و یا کمتر باشد، پس یک همبستگی ملی شکل گرفت و مردم افغانستان در تظاهرات‌شان از حصارهای قومی، زبانی و مذهبی عبور کردند و با یک تعامل ملی جهت دادخواهی ملی، امنیت را از دولت خواستار شد.
تسنیم: برخی از رسانه‌ها این تظاهرات تاریخی را به قومیت‌های خاصی نسبت می‌دهند، نظر شما چیست؟
به هیچ وجه، درست است که شیعیان و هزاره‌ها افتخار پیشگامی در این تظاهرات را در سوابق خودشان ثبت کردند اما اینکه این تظاهرات را مخصوص قومی خاص بدانیم، به هیچ وجه اینطور نیست به این خاطر که در این تظاهرات مرزهای قومی وجود نداشت و آنچه در فیلم‌های تظاهرات در کابل مشاهده شد، حضور پشتون‌ها، تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هم اقلیت‌های هندو بود.
این تظاهرات همچنین مخصوص به جغرافیای خاصی هم نبود زیرا تظاهرات به صورت وسیع در روزهای بعد در دیگر نقاط افغانستان و حتی خارج از این کشور نیز برگزار شد. در روزهای پس از تظاهرات کابل، در شهر مزار شریف ولایت بلخ جمعیت متشکل از ازبک‌ها، تاجیک‌ها و هزاره‌هاست، در شهر جلال‌آباد ولایت ننگرهار، در بدخشان و در هرات نیز تظاهرات‌های مشابهی برگزار شد. این خروش حتی به خارج از مرزهای افغانستان نیز کشیده شد؛ به عنوان مثال افغانستانی‌های ساکن شهرهای مشهد، قم و شیراز در جمهوری اسلامی ایران، و در کشورهای دیگر مانند هند، ترکیه، انگلیس، نروژ و سوئد نیز برای دادخواهی تظاهرات کردند بنابراین نمی‌توان گفت که این تظاهرات‌ها مربوط به قوم، شهر و یا مذهب خاصی بوده است.
تسنیم: با توجه به گستردگی این تظاهرات، این تجمع عظیم با آرامش برگزار شد که در سال‌های اخیر بسیار قابل توجه بود، دلیل آن را چه می‌دانید؟
به نظر من عمده‌ترین دلیل این نظم و هماهنگی در تظاهرات‌ها، شفافیت مطالبات راهپیمایان بود. تظاهرات‌کنندگان به صورت شفاف از دولت کابل امنیت را خواستار شدند و این مسئله مورد مخالفت راهپیمایان نبود که اختلال در این تظاهرات ایجاد شود و امکان کتمان آن برای دولت نیز وجود نداشت.
مسئله دیگر همدلی بی‌سابقه میان تظاهرات‌کنندگان بود که اجازه نداد کسی میان راهپیمایان بی‌نظمی ایجاد کند. نکته بعدی عدم دخالت احزاب در برپایی تظاهرات و عدم حضور در آن بود. به همین خاطر هیچگونه تنازعی میان تظاهرات‌کنندگان در کابل وجود نداشت و آخرین مسئله اقدام طالبان در این تظاهرات بود اما سرعت و صلابت میلیونی راهپیمایان به گونه‌ای درخیابان‌ها جریان داشت که آنها هم نتوانستند کوچکترین تحرکی از خود نشان دهند. البته در این قسمت نباید نقش نیروهای امنیتی افغانستان را نادیده گرفت.
تسنیم: آیا این تظاهرات می‌تواند به عنوان الگویی برای مطالبات مدنی مردم در آینده در برابر حکومت باشد؟
بدون شک بله. این الگو می‌تواند به عنوان کم‌هزینه‌ترین الگو برای مردم ترویج و تثبیت شود اما مهمترین شرط آن اجازه ندادن به سوء‌استفاده کنندگان در این الگو است. شرط دیگر آن این است که شعارهای این الگو نباید «رادیکالیزه» شود و سوم اینکه محتوا و اهداف راهپیمایی از مولف‌های امنیت ملی و منافع و مصالح ملی خارج نشود.
تسنیم: نظر حضرت آیه‌الله کابلی در ارتباط با این تظاهرات چه بوده است؟
نظر ایشان کاملا واضح و روشن است. حضرت آیه‌الله محقق کابلی به عنوان مرجع تقلید نیز در ارتباط با این واقعه در تاریخ 94/08/20 پیام مهمی را صادر کرد که ایشان در بند اول پیام خود به صراحت دولت را در قبال تأمین امنیت مردم مسئول خواند و دولت و نهادهای امنیتی و دفاعی دولت را به کم‌کاری و سهل‌انگاری در این زمینه متهم کرد.
در بند دوم این پیام، حضرت آیه‌الله کابلی به وزراء و نمایندگان اقوام و مذاهب و کسانی که به عنوان نمایندگان اقوام و نژادهای مختلف در کابینه اشرف‌غنی حضور دارند، هشدار داد که شما به برکت آرای مردم وارد کابینه شده‌اید و برای دفاع از حقوق تمام احاد مردم افغانستان بخصوص کسانی که به شما رای دادند، مسئول هستید؛ اگر ابزار و اختیارات لازم را برای انجام وظیفه‌تان در اختیار ندارید، تداوم حضور شما در کابینه و پست‌های دولتی قابل ارزیابی است. این نکته را نیز باید مد نظر داشت که این پیام از زبان یک مرجع تقلید صادر شده است نه یک خبرنگار و یا یک حقوقدان.
تسنیم: نقش رهبران سیاسی افغان در ارتباط با این تظاهرات و پیگیری مطالبات مردم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من نقش رهبران سیاسی را در این راهپیمایی منفی ارزیابی می‌کنم به طوری که رهبران کوچکترین نقشی نه در اصل برپایی راهپیمایی ایفا کردند و نه انگیزه جدی در تامین مطالبات راهپیمایان دارند. دلیل این موضوع نیز این است که اختلاف نظر شدیدی میان رهبران سیاسی و مردم در اصل برپایی این راهپیمایی بروز کرد به این خاطر که رهبران علاقه نداشتند این راهپیمایی در شهر کابل برگزار شود و به دنبال برگزاری آن در شهرستان «جاغوری» ولایت غزنی، بودند تا از این طریق، هم به عنوان نمایندگان عالی‌رتبه دولت در این راهپیمایی حضور یابند و هم گزارش تظاهرات را مطابق میل خودشان به دولت مرکزی ارائه کنند. در صورت انجام چنین اقدامی، رهبران سیاسی به امتیازات و نتایج دلخواه‌شان می‌رسیدند و درصدی از مطالبات مردم را نیز تأمین می‌کنند اما مردم با این پیشنهادات رهبران مخالفت کردند و اصرار داشتند که پیکرهای شهدا به کابل منتقل شود. زمانی که رهبران از موضع‌شان عقب‌نشینی کردند و جنازه‌ها به کابل منتقل شد، رهبران بازهم اصرار داشتند که آنها سخنگویان این راهپیمایی باشند و آنها مطالبات راهپیمایان را تعریف کنند اما مردم هیچ یک از این پیشنهادات را نپذیرفتند و به صورت مستقل خواهان تدوین مطالبات‌شان شدند زیرا مردم رهبران سیاسی را بخشی از دولت حساب می‌کردند و از دیدگاه مردم، خود رهبران نیز متهم بودند. به همین دلیل مردم مطالبات‌شان از دولت را تدوین کردند و راهپیمایی عظیمی را در کابل ترتیب دادند و برخلاف خواست رهبران سیاسی، جنازه‌های شهدا را وارد کاخ ریاست جمهوری افغانستان کردند و این مسئله مسیر رهبران را از مردم جدا کرد. رهبران هم وقتی دیدند مردم با آنها هماهنگی لازم را ندارد، مسیرشان را از مردم جدا کردند.
تسنیم: از شکاف موجود میان رهبران و مردم سخن گفتید. آینده این شکاف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شکاف میان مردم و رهبران سیاسی از گذشته وجود داشته اما به این شکل بروز نکرده بود که در این راهپیمایی بروزکرد. مردم در عمل از رهبران عبور کردند زیرا تاکنون رهبران تصور می‌کردند که بدون حضور فیزیکی یا معنوی، یا نمایندگان آنها، مردم قادر به انجام چنین تحرکاتی نیستند اما این تظاهرات عظیم و بی‌سابقه ثابت کرد که مردم افغانستان به لحاظ فکری به آن حد از بلوغ سیاسی رسیده‌اند که منافع‌شان را بدون رهبران سیاسی بشناسند و تعریف کنند.
در تظاهرات کابل شاهد بودیم که از شعارهای مرگ بر فلان و یا از پوسترهای عریض و طویل رهبران خبری نبود و مردم منتظر رهبران نماندند و رسانه‌های رهبران عملا راهپیمایی کابل را تا ظهر آن روز پوشش ندادند و در نهایت مجبور شدند تا این حادثه را حوالی ظهر در حد یک خبر منعکس کنند.
به عقیده من، این تلنگر برای رهبران لازم بود زیرا آنها در زندگی شخصی و سیاسی‌شان از مردم فاصله گرفته بودند و به سمت تجمل‌گرایی پیش می‌رفتند. این تلنگر ممکن است در کوتاه مدت موجب آسیب دیدن مردم و سران شود اما مردم افغانستان نیز باید با تعدیل خواسته‌هایشان فاصله خود و رهبران را به سرعت افزایش ندهند. در جریان واقعه، رهبران در دولت تضعیف شدند به این خاطر که آنها تاکنون در کابینه و رسانه‌ها سخنگویان و نمایندگان این مردم بودند اما با توجه به شکاف ایجاد شده، آنها می‌خواهند از چه کسی نمایندگی کنند. اگر از منظر منافع ملی افغانستان نگاه کنیم، رهبران بخشی از منافع ملی این کشور هستند و در مدت 3 یا 4 دهه، چه خوب یا بد شکل گرفته‌اند و تضعیف آنها به این صورت در کوتاه مدت به نفع مردم افغانستان نیست و در این صورت، خلأیی در این کشور ایجاد می‌کند که هم مردم و هم رهبران آسیب خواهند دید.
تسنیم: دولت افغانستان دستور بازجویی از کارمندان شرکت‌کننده در تظاهرات را صادر کرده است، نظر شما در این رابطه چیست؟ قانون اساسی افغانستان در این مورد چه می‌گوید؟
زمانی که مصوبه 94/08/25 هیئت وزیران مبنی بر ابلاغ به همه وزرات‌خانه‌ها ونهادهای دولتی برای شناسایی و معرفی کارمندان شرکت‌کننده در تظاهرات به دادگاه، را مطالعه کردم، هم تعجب کردم و هم تاسف خوردم زیرا به نظر من راهپیمایی کابل دارای مجوز از وزارت کشور افغانستان بود زیرا رئیس‌جمهور این کشور شب فردای راهپیمایی در رسانه‌ها این راهپیمایی را دارای مجوز خواند.
کریم خلیلی معاون دوم سابق حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان نیز تصریح کرد که این راهپیمایی دارای مجوزهای قانونی بوده و حق مردم بوده است.
پارلمان هم از اصل این راهپیمایی و هم ازمطالبات آن حمایت کرد، بنابراین این راهپیمایی دارای مجوز بود.
در عین حال این راهپیمایی در روز تعطیل صورت گرفت و اگر کسانی از کارمندان دولت در آن شرکت کردند نیز در یک روز تعطیل بوده است و سوم این که، این مصوبه برخلاف و ناقض بند 36قانون اساسی افغانستان است در بند36 قانون اساسی به صراحت آمده است: اتباع افغانستان برای تامین اهداف صلح آمیز و به شکل غیرمسلحانه می‌توانند تظاهرات و راهپیمایی برگزار کنند. بنابراین به نظر من این فرمان معطوف به گذشته نیست و بیش از آنکه مطوف به گذشته باشد ناظر بر آینده است و کاملا این مصوبه و فرمان یک مصوبه سیاسی است و دولت می خواهد هیئت وزیران و لایه هایی از دولت با تدوین و ابلاغ این مصوبه از حوادث و راهپیمایی‌های مشابه در آینده جلوگیری کنند.
اعمال این مصوبه دولت را با چالش مواجه خواهد کرد زیرا که برخلاف قانون اساسی و ناقض قانون اساسی است همچنین اگر بیش از حد در عملیاتی شدن این مصوبه پافشاری کند خود دولت و نهادهای دولتی در راس متخلفان است. دولت نمی تواند که قانون را در برخی حوزه ها اجرا و در برخی دیگر اجرا نکند کسانی را در قانون استثناء کند. به همین دلیل هم ابراهیمی رئیس پارلمان افغانستان به صراحت از دولت بارها در سخنرانی‌های علنی انتقاد کرده است و دولت را به تخلف و فساد متهم کرده است.
اشرف غنی غنی در شب 21 آبان ماه در حضور راهپیمایان و نمایندگان آنها در کاخ ریاست جمهوری تصریح کرد که کسری‌ها و کمبودهای ما کم نیست و کم نبوده است. سرور دانش معاون دوم ریاست جمهوری در پارلمان نیز تصریح کرد که هم قوه قضاییه و هم قوه مجریه و هم دولت قانون اساسی را نقض کرده‌اند و بنابراین اگر قرار برخورد با متخلفین باشد این تخلف باید از خود دولت شروع شود ضمن اینکه راهپیمایی 20 آبان ماه در کابل به گفته خود نهادهای دولتی یک راهپیمایی قانونی بوده است.
به نظر من در فردای روز 20 آبان، ابراهیمی رئیس پارلمان افغانستان تصریح کرد که هم راهپیمایی قانونی است و هم مطالبات مردم حق است و هم به صراحت به اشرف غنی هشدار داد که "چرا ساکتی و در جواب مردم برای گفتن چه داری؟"و هم خود شخص رئیس‌جمهور راهپیمایی را قانونی دانست و بر قانونی بودن راهپیمایی اعتراف کردند و اگر قرار است کسانی را در رابطه باراهپیمایی 20 آبان در کابل محاکمه کنند وزارت کشور افغانستان باید محاکمه شود که چرا اجازه این راهپیمایی را صادر کرده است .
انتهای پیام/.
