احیای صنایع‌دستی، فرصتی برای تحول در صنعت توریسم استان اردبیل

به گزارش خبرگزاری تسنیم ازاردبیل، صنایع دستی، سفیران فرهنگی یک قوم و قبیله هستند که هیچ‌گاه از گزارش پیام خود دست نمی‌کشند و تجلی‌گاه بخش قابل ملاحظه‌ای از هنر و خلاقیت اقوامی است که با این صنایع سروکار دارند و می‌توان گفت که صنایع‌دستی در گذشته کم و بیش روایتگر زیبایی و حقیقتی بوده که آدمی همواره در جست‌وجوی آن است.

توجه به این صنعت در حال‌حاضر، نه تنها ما را با گذشته مردمان در هر منطقه پیوند می‌دهد، بلکه در حد مقدور می‌تواند ما را در همان جو و محیطی قرار دهد که انسانِ ماشین‌زده امروز از آن جدا مانده است.

استان اردبیل نیز با توجه به اینکه جایگاه اصلی صنایع‌دستی در کشور محسوب می‌شود، با دارا بودن 52 رشته فعال صنایع‌دستی شمال غربی کشور را به یکی از کانون‌های تولید صنایع‌دستی تبدیل کرده است، صنایعی که اغلب با قدمت چندین صد ساله همراه بوده است.

عدم مرغوبیت، یا عدم استقبال؟

با اینکه استان اردبیل قابلیت تبدیل شدن به قطب اصلی تولید و توسعه صنایع‌دستی در کشور را دارد این در حالی است که ما به حد کافی نسبت به معرفی صنایع‌دستی خود اقدام نکرده‌ایم و همین خلاءها موجب شده است تا سرمایه‌گذاری‌های غیرکارشناسی و تبلیغات غیرواقع مشاهده شود که می‌توان این امر را علل اصلی کم‌رونق بودن بازار صنایع‌دستی در استان اردبیل تلقی کرد.

معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان اردبیل با اشاره به اینکه برندسازی تنها راه نجات صنایع‌دستی استان محسوب می‌شود، بیان کرد: از جمله موضوعاتی که در حال حاضر به جد پیگیر آن هستیم و به آن پافشاری داریم ثبت نشان ملی و بین‌المللی جغرافیایی گلیم شهرستان نمین و ورنی مغان است که امیدواریم با تحقق این امر زمینه برای ثبت ملی صنایع‌دستی دیگر استان نیز هموار شود.

علیرضا دباغ عبداللهی تصریح کرد: نشان ملی به محصول کاملا بومی در جایی که تولید می‌شود تعلق می‌گیرد و تاکنون به دلیل اینکه نشان ملی در هیچ صنعت دستی نداشتیم این اصل می‌تواند تحول قابل توجهی در معرفی و هویت‌سازی صنایع‌دستی استان فراهم سازد.

وی با تاکید بر مستندسازی 3 رشته صنعت دست‌ساز اشاره کرد و افزود: سال گذشته 3 صنعت دست‌ساز مستندنگاری شد و امسال مستندنگاری چند مورد دیگر به ویژه صنایعی که رو به منسوخ شدن و فراموشی است، در دستور کار است که از مهم‌ترین این صنایع می‌توان به رنگرزی سنتی و صحافی و نمدکوبی استان اردبیل اشاره کرد.

معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان اردبیل میزان صادرات صنایع‌دستی استان به داخل و خارج کشور را قابل قبول عنوان کرد و گفت: طبق اعلام نهادهای متولی میزان صادرات صنایع‌دستی استان براساس خود اظهاری صنعتگران در سال گذشته 720 هزار دلار بوده است که این میزان هم‌اکنون رو به کاهش است و باید در زمینه احیای دوباره صنایع‌دستی استان اردبیل تلاش مضاعفی داشته باشیم.

عبداللهی بی‌توجهی به معرفی صحیح را آفتی برای صنایع‌دستی دانست و افزود: غلفت از معرفی به موقع صنایع دستی استان اردبیل ممکن است هویت صنعت دست‌ساز داخل استان را مختل کرده و راه را برای سواستفاده هموار سازد.

وی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین صنایع‌دستی استان اردبیل در حال‌حاضر رو به منسوخ شدن است که باید در احیای دوباره آن تلاش مضاعفی داشته باشیم، بیان کرد: در حال‌حاضر متاسفانه دوخت کلاه در استان اردبیل که از زمان‌های دور خاصه این منطقه بوده است در حال به فراموشی سپرده شدن و نیازمند حمایت و سرمایه‌گذاری از سوی مردم و مسئولان است.

تاریخچه کلاه در استان اردبیل

تاریخچه دوخت کلاه در استان اردبیل به زمان‌های دور برمی‌گردد، زمانی این هنر به عنوان یک حرفه و شغل برای مردم این استان تلقی می‌شد و از آن زمان تا به اکنون هیچ تغییری در لوازم و وسایل دوخت آن که در حال‌حاضر از آن به نام صنایع‌دستی یاد می‌شود، رخ نداده است.

مردم شناس میراث فرهنگی و صنایع‌دستی استان اردبیل در خصوص مراحل دوخت کلاه در استان اردبیل بیان کرد: دوخت کلاه در استان اردبیل دارای تاریخچه بسیار طولانی است به طوری که در زمان‌های گذشته این پوشش مورد استفاده پادشاهان و امیران دوره مورد استفاده قرار می‌گرفت اما امروزه کمتر شاهد استفاده مردم از این نوع پوشش هستیم.

مجتبی جوان اجدادی با تاکید بر مرغوبیت وسایل و لوازم مورد استفاده در دوخت کلاه تصریح کرد: در دوخت کلاه در استان اردبیل سعی می‌شود تا از وسایل مرغوب استفاده کرد و به همین منظور استفاده از پوست گوسفندهایی که مو مجعد هستند در این حرفه مدنظر بوده و از زمان گذشته تاکنون هر چند که توسعه این شغل به رویا تبدیل شده است اما هم‌اکنون نیز ما تمام تلاش خود را برای احیای این حرفه به کار گرفته‌ایم.

وی اظهار کرد: از مهم‌ترین موادی که در دوخت کلاه به کار می‌رود پوست گوسفنده قره قل هست که این نوع پوست یک نوع حالت خاصی داشته و فقط مخصوص دوخت و تهیه کلاه است.

مردم شناس میراث فرهنگی و صنایع دستی استان اردبیل در خصوص مراحل تهیه و دوخت کلاه در استان اردبیل گفت: مراحل تهیه و دوخت کلاه نیز همانند سایر کارها دشواری‌هایی دارد و انجام تک تک این مراحل نیازمند مهارت و هنر خاصی در این زمینه است که از جمله مراحل تهیه کلاه می‌توان به آش دادن پوست، دباغی کردن، تهیه آستری کلاه، لایی دادن کلاه و سریش اشاره کرد.

جوان اجدادی یکی از سخت‌ترین و دشوارترین مرحله در زمینه دوخت کلاه در اردبیل را آش دادن پوست گوسفند بره دانست و افزود: در این مرحله به محض تولد نوزاد گوسفند آن را ذبح کرده و اقدام به جدا کردن پوست آن می‌کنند و دلیل آن این است که نباید لایه‌های پوست آن باز شود چون هرچه قدر که موی بره مجعد بودن خود را حفظ کند به آن اندازه کلاه نیز با قیمت بالاتری به فروش می‌رسد.

اکثر کارگاه‌های کلاهدوزی در استان اردبیل را نمی‌توان در زمره کارگاه جای داد چون بیشتر به صورت مغازه‌های کلاهدوزی در بازار راسته کلاهدوزان اردبیل جای دارند و تمام استادان هر یک در مغازه خود مشغول به دوخت کلاه می‌باشند که این امر یکی از اصلی‌ترین خلل ایجاد شده در کم‌رونق بودن بازار کلاهدوزان در اردبیل به شمار می‌آید.

پیشکسوتان کلاهدوز در استان اردبیل

با اینکه کلاهدوزی در گذشته در استان اردبیل از جایگاه ویژه‌ای در زمینه اشتغال و اقتصاد برخوردار بود اما اکنون شاهد کم‌رونق بودن این شغل و حرفه در استان هستیم که به عبارتی دیگر می‌توان کلاهدوزی و کلاه در استان اردبیل را جز صنایع‌دستی این استان معرفی کرد.

کلاهدوزی در گذشته در استان اردبیل شغل بسیاری از مردمان این استان بود اما اکنون در این زمینه فقط  صفر جعفرزاده و اسماعیل شیرین‌زبان مشغول به تولید این صنایع دستی در استان می‌باشند.

پیشکسوت 82 ساله بازار راسته کلاهدوزان اردبیل در خصوص به فراموشی سپرده شدن این صنایع دستی در استان برای ما می‌گوید، من از کودکی کنار دست پدر مرحوم خود مراحل دوخت کلاه را یاد گرفتم و اکنون 70 سال است که این حرفه و شغل را با عشق و علاقه تمام انجام می‌دهم.

صفر جعفرزاده افزود: زمانی که من شروع به کار در مغازه کلاهدوزی پدرم کردم آن زمان تمام مغازه‌های راسته بازار کلاهدوزان پررونق بود و همانطور که در زمان قدیم زنان چادر را مایه آبرو و عزت خود می‌دانستند مردان نیز کلاه را مایه شرافت و آبرو برای خود می‌دانستند و به همین جهت ما سفارش‌های زیادی مبنی بر دوخت کلاه داشتیم اما امروزه کمتر کسی را می‌توان دید که کلاه پشمی بر سر دارد چون با روی کار آمدن صنعت و باز شدن پای کلاه‌های صنعتی به بازار دیگر بازار کلاهدوزان نه تنها در استان ما بلکه در کشور تبدیل به یک آثار باستانی شده است.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون فقط من و یکی دیگر از دوستانم مشغول به دوختن کلاه هستیم، یادآور شد: متاسفانه با گذشت زمان کسی در این حرفه قدم نگذاشته است و فرزندانمان امروزه به دنبال شغلی هستند که کم زحمت و پردرآمد باشد و اگر که همین طور پیش برویم باید در موزه‌ها و میان آثار باستانی به دنبال کلاه اردبیل باشیم.

گزارش از: نوشین سلامت

انتهای پیام/