"اقتصاد دانش‌بنیان" ضرورت است نه انتخاب

به گزارش گروه علمی خبرگزاری تسنیم؛ پرویز کرمی، مشاور معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور طی یاداشتی به بیان برخی از مشکلات موجود کشور پرداخت. وی باز شدن گره تمام این مشکلات را در گرو آموختن از تجربیات گذشته، استفاده از روش علمی و توسعه حوزه دانش‌بنیان به مدیریت و سیاستگذاری است.

در ادامه مشروح این یادداشت آمده است:

متاسفانه در دوره جدید ما به دانش پدرانمان بی‌اعتنایی کردیم و داشته‌های آنها را نیز گرامی نداشتیم. بی‌توجهی به سیستم هوشمندانه آبرسانی و نفهمیدن اقتضائات جغرافیایی و طبیعی باعث شد تا کشاورزی ما به پرهزینه‌ترین کشاورزی بدل شود. ما امروز با صرف هزینه‌های بسیار محصولاتی تولید می‌کنیم که مطلقاً به‌صرفه نیستند. در این بحران کم‌آبی محصولات آب‌بر و پرحجمی تولید میکنیم که جز اتلاف انرژی و هزینه سودی برایمان ندارد. حتی صدور محصولات پرآب به دیگر کشورها را کارشناسان به صدور «آب مجازی» تعبیر کرده‌اند. آبی که فی‌نفسه صدور خام آن ارزشی بیش از محصول تولید شده دارد. خوشبختانه راه نقد حال و گذشته باز است و می‌توانیم درباره تصمیمات درست و غلطمان بیشتر تامل کنیم. نکته مهم در بازخوانی گذشته و تامل بر وضعیت کنونی این است که هر کجا از دانش بهره برده و کارشناسانه و عالمانه کار کرده‌ایم، نتیجه گرفته‌ایم و هر کجا که غیرکارشناسانه و احساساتی و مقطعی و سیاسی و «باری به هر جهت» اقدام کرده‌ایم امروز باید چوبش را بخوریم.

بحث دانش‌بنیان بحث اقتصادی است و مربوط به تولید کالا و خدمات است اما مسامحتاً می‌توان این بحث را باز کرد که مدیریت و سیاستگذاری هم می‌تواند دانش‌بنیان باشد. یعنی مبتنی بر دانشی باشد که هزینه‌های غلبه بر مشکلات را پایین بیاورد. اتفاقا مطالعه نمونه‌های موفق (Best Practice) در مورد کشورهای پیشرفته به ما می‌فهماند که مقابله با مشکلات نیز شیوه‌های دانش‌بنیان دارد، نه شیوه‌های مقطعی. همان مثال مهار زلزله در ژاپن را اگر دقت کنیم، می‌بینیم که آنها با استفاده از شیوه‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند خرابی‌ها و تلفات و هزینه‌های زلزله را کاهش دهند. ما هم چارهای نداریم جز اینکه در برخورد با معضلات طبیعی و سیاسی و اجتماعی از روش‌های دانش‌بنیان استفاده کنیم.

برگردیم به بحث دانش‌بنیان. دانش‌بنیان معطوف به تولید کالا و خدماتی است که بتواند زندگی ما را ساده‌تر کند. زندگی ما در شرایط آب و هوایی جدید باید ساده‌تر شود و این اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه ما به اقتصاد دانش‌بنیان بها دهیم و کاری کنیم با تولید کالای مناسب، جلوی آلودگی هوا یا اسراف آب گرفته شود. شرایط امروز ایران شرایط قابل تاملی است. از یکسو با مشکلات بسیاری دست به گریبانیم و از سوی دیگر در آستانه فصلی نو قرار داریم. گزارشهای اقتصادی را که بخوانید، می‌بینید که مقدمات رشد و ترقی کشور ما بیش از هر زمان دیگر فراهم است. نباید فرصت را بسوزانیم و از دست بدهیم. کار مهمی که باید بکنیم، همین است که بر گذشته و حال خود آگاهی یابیم. خودآگاهی مقدمه هر اقدامی است. ما می‌توانیم عقب‌ماندگی‌های خود را جبران کنیم و اشتباهات خود را تصحیح کنیم. هر جا که دیوار کجی بالا رفته، باید برگردیم و اصلاحش کنیم. بعد باید دور تازه رشد و پیشرفت را آغاز کنیم؛ دوری که با اقتصاد دانش‌بنیان درآمیخته است. خدا را شکر نیروی متخصص داریم و سرمایه لازم برای رونق تولید فراهم است.

نیاز واقعی هم وجود دارد. مردم نیاز دارند که زندگی خود را سامان بدهند و از روش‌های پرهزینه قبل فاصله بگیرند. امروز حتی عوام هم می‌دانند که آب در بحران است و اسراف آب خطرناک، محیط زیست و شهر را نباید آلوده کرد. مردم فهمیده‌اند که باید سبک زندگی خود را اصلاح کنند و تا آنجا که مقدور است، با وضعیت طبیعی کنار بیایند. مقدم بر مردم، دولت و دولتمردان هم فهمیده‌اند. امروز هیچ دولتمردی نیست که فکر کند با پول نفت می‌تواند از پس مشکلات بربیاید. ضمن اینکه پول نفت هم با سیر نزولی که پیش گرفته، هشدارمان می‌دهد که بیش از حد به منابع خام‌ خود اتکا نکنیم. هم دولت و هم ملت فهمیده‌اند که باید با شرایط اقتصادی و طبیعی و جغرافیایی و زیست‌محیطی و سیاسی جدید کنار بیایند. هزینه این کنار آمدن را اقتصاد دانش‌بنیان میتواند به حداقل برساند. همه تحلیلگران اقتصادی آینده ایران را روشن و امیدوارکننده پیش‌بینی می‌کنند. این پیش‌بینی مبتنی بر واقعیت دنیای جدید است. مناسبات اقتصادی دنیا در حال تغییر است و جمهوری اسلامی می‌تواند از تغییرات بیشترین بهره را ببرد. نباید فرصت پیش رو را از دست بدهیم. دانش‌بنیان به این معنی هم می‌تواند باشد که از فرصت پیش رو عالمانه استفاده کنیم و با اتکا به روش‌های علمی بر مشکلاتمان فائق آییم. از این حیث، دانش‌بنیان یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است؛ ضرورتی که اگر جدی گرفته نشود، از دست می‌رود و دیگر امکان قضایش وجود ندارد."

انتهای پیام/